دفتر کل توزیع شده (Distributed Ledger Technology) چیست؟ DLT انقلابی در تکنولوژی

زمانی که انسان‌ها توانستند وقایع را ثبت کنند، اولین دفاتر کل به وجود آمدند و این مسئله باعث افزایش اعتماد بین افراد و در نتیجه پیشرفت تمدن بشری شد. اکنون در قرن ۲۱ کسب و کارها به سمت پذیرش دفتر کل توزیع شده (DLT) در حال حرکت هستند و این موضوع می‌تواند یک قدم مهم در شکل دهی آینده باشد. در این مقاله قصد داریم در مورد دفتر کل توزیع شده و تفاوت آن با دفتر کل متمرکز، انواع دفتر کل توزیع شده، تفاوت بلاک چین با DLT و… صحبت کنیم، پس تا انتها با ما همراه باشید.

دفتر کل (Ledgers) چیست؟

احتمالا پس از شنیدن عبارت “دفتر کل” اولین چیزی که به ذهنمان می‌رسد، دفتر حساب و کتاب مغازه‌ها، شرکت‌ها و واحدهای تجاری است. دفترهایی که تمام حساب‎‌های واحد تجاری در آن ثبت و نگهداری می‌شود.

دقیقا دفتر کل توزیع شده یک نمونه‌ پیشرفته از همین دفترها است؛ اما شاید براتان جالب باشد که بدانید، تاریخچه ledgers به ۵۰۰۰ سال پیش بر می‌گردد، در این زمان مردم در بین‌النهرین برای اولین‌بار شروع به ثبت وقایع و مقادیر خاصی روی لوح‌های گلی کردند. این لوح‌های گلی اولین دفترهای کل محسوب می‌شد، این لوح‌های گلی باعث شدند که عصری جدید در زندگی مردم آن دوره ایجاد شود، مردم توانستند وقایع مهم، معاملات خود و بسیاری موارد دیگر را برای اولین بار در جایی به صورت مکتوب ثبت کنند.

دفتر کل در طی زمان دچار تغییراتی شد، مردم پس از لوح‌های گلی به سمت نوشتن بر روی اجسام بادوام‌تری روی آوردند و پس از اختراع کامپیوترها، این دفاتر کل به کامپیوترها و سرورها منتقل شدند. تمام سیستم‌های بانکی، سرورهای شرکت‌ها و … یک دفتر کل محسوب می‌شود که تمام اطلاعات مربوط به معاملات شرکت، هزینه‌های شرکت و… در آن ثبت می‌شود.

انواع دفتر کل

دفتر کل یا Ledgers را می‌توان به دو صورت دسته‌بندی کرد:

بر اساس ترکیب این حالت‌ها می‌توان به سه نوع دفتر کل دست‌ یافت:

1. دفتر کل متمرکز (Centralized Ledgers): یک دفتر کل که از نظر مکان و کنترل متمرکز باشد.
2. دفتر کل توزیع شده (Distributed Ledgers): دفتر کلی که از نظر مکان توزیع شده است؛ اما از نظر کنترل می‌تواند متمرکز یا غیرمتمرکز باشد.
3. دفتر کل غیرمتمرکز (Decentralized Ledgers): دفتر کلی که از نظر کنترل و مکان غیرمتمرکز باشد، دفتر کل غیرمتمرکز زیرمجموعه Distributed Ledger است و به دلیل اهمیت و محبوبیت بین کاربران این دفتر کل به‌عنوان یک شاخه مجزا مورد بررسی قرار می‌گیرد.

باید توجه داشت که دفتر کلی که از نظر کنترل غیرمتمرکز و از نظر مکان متمرکز باشد، وجود خارجی ندارد زیرا زمانی که یک دفتر کل در یک مکان متمرکز وجود داشته باشد، نمی‌تواند کنترل غیرمتمرکزی را ارائه دهد. پس شرط لازم برای کنترل غیرمتمرکز، توزیع‌شدن دفتر کل است.

دفتر کل متمرکز (Centralized ledgers) چیست؟

تمام صحبت‌هایی که تا به حال کردیم، به‌نوعی توصیف دفتر کل متمرکز بود؛ یعنی از همان لوح گلی بگیر تا دفتر حساب و کتاب شرکت‌ها همگی یک Centralized ledgers هستند، علاوه بر این موارد می‌توان شرکت‌هایی که همگی متصل به یک هسته متمرکز هستند را یک دفتر کل متمرکز دانست؛ زیرا تمام شعب به یک شعبه مرکزی متصل هستند و این شعبه توسط افراد خاصی کنترل می‌شود و تمام شعب اطلاعات حساب و تراکنش‌ها مشتریان خود را از شعبه مرکزی دریافت می‌کنند.

معایب و مشکلات دفتر کل متمرکز (Centralized ledgers)

• کنترل دفتر مرکزی توسط یک سیستم یا فرد باعث نقض حقوق مشتریان خواهد شد.
• وجود یک هسته مرکزی باعث افزایش احتمال هک‌شدن دفتر کل می‌شود.
• در صورت هک یا نقض در هسته مرکزی احتمال از بین رفتن اطلاعات وجود دارد.
• برای ارتباط یک کاربر با دفتر کل نیازمند وجود یک واسط است.
• کاربران همواره باید به هسته مرکزی دفتر کل اعتماد کنند و در صورتی که این دفتر کل معیوب باشد ممکن است که سرمایه افرادی که به این دفتر کل متمرکز اعتماد کرده‌اند، از بین برود.

 تمام این مشکلات باعث شد شرکت و سازمان‌ها به سمت توزیع‌کردن دفتر کل حرکت کنند و این‌گونه بود که اولین قدم به سمت دفتر کل توزیع شده برداشته شد.

دفتر کل توزیع شده (Distributed ledgers) چیست؟

دفتر کل توزیع شده که به آن Distributed Ledger Technology یا DLT نیز می‌گویند، یک سیستم ذخیره و ثبت اطلاعات مانند دفتر کل متمرکز است با این تفاوت که در Distributed Ledger، یک هسته مرکزی وجود ندارد، بلکه سرورها یا نودها در نقاط مختلف پراکنده شده‌اند، این پراکندگی باعث شد که کمی از مشکلاتی که در دفتر کل متمرکز با آن روبه‌رو بودیم، برطرف شود. به عنوان مثال به دلیل پراکنده شدن سرورها و نبود هسته مرکزی، اگر بخشی از دفتر کل دچار مشکل شود، دیگر بخش‌ها تا حدودی می‌توانند به فعالیت خود ادامه دهند.

نود (Node) چیست؟ آشنایی با مفهوم نُود یا گره در بلاک چین

شاید از خود بپرسید که چرا در بخش قبل از عبارت “تا حدودی” استفاده کردم، دلیل آن این است که دفتر کل توزیع شده می‌تواند به دو صورت متمرکز و غیرمتمرکز (Decentralized ledgers) کنترل شود. به همین دلیل بود که در بخش‌های قبل بیان کردیم که دفتر کل غیرمتمرکز زیر مجموعه Distributed Ledger به حساب می‌آید. یعنی شرط اول برای غیرمتمرکز بودن یک سیستم، آن است که توزیع شده باشد.

انواع دفتر کل توزیع شده

دفتر کل توزیع شده را می‌توان به‌صورت ترکیبی از دفاتر عمومی (Public)، خصوصی (Private)، بدون مجوز (Permissionless) و با مجوز (Permissioned) به چهار نوع تقسیم‌ کرد.

• عمومی و با مجوز (Public & permissioned):

این نوع از دفتر کل توزیع شده به‌صورت عمومی است، یعنی به همه‌ برنامه‌ها اجازه می‌دهد که بدون اطلاع‌رسانی، افشای هویت و یا رعایت معیارهای خاصی، برنامه‌ی خود را در دفتر کل توزیع شده قرار دهند؛ اما برای پیوستن به گره‌ یا نودهای این دفتر باید دعوت شوید و هر سیستم نمی‌تواند بدون دعوت‌ شدن به‌عنوان نود در آن فعالیت کند. کنترل در این دفاتر متمرکز است.

• خصوصی و با مجوز (Private & permissioned):

این ساختار از نظر کنترل به‌صورت کامل متمرکز است؛ یعنی این Distributed ledger خصوصی بوده و هیچ برنامه‌ای از خارج روی آن قرار نمی‌گیرد. همچنین هیچ سیستمی بدون دعوت نمی‌تواند به نودهای آن بپیوندد. به‌عنوان مثال می‌توان سیستم بانکداری شتاب که یک سیستم توزیع شده در سیستم بانکی است را از این نوع دانست.

• عمومی و بدون مجوز (Public & permissionless):

این نوع از دفتر کل توزیع شده را می‌توان غیرمتمرکزترین نوع آن دانست. در این ساختار، هر برنامه‌ای می‌تواند بدون درخواست از فرد یا سازمان خاصی روی این دفتر کل اجرا یا حذف شود، همچنین هر نودی می‌تواند به‌صورت آزادانه و ناشناس در این دفتر کل فعالیت کند. بلاک چین بیت کوین در این دسته قرار می‌گیرد، برخی از بلاک چین‌ها به واسطه گزینش نودهای موجود در شبکه از این دسته خارج می‌شوند و در دسته عمومی و با مجوز قرار می‌گیرند.

• خصوصی و بدون مجوز (Private & Permissionless):

در این ساختار برنامه‌ها یا نمی‌توانند روی این دفتر کل قرار بگیرند یا برای قرارگیری روی آن نیاز به دعوت دارند؛ اما هر نود می‌تواند به‌صورت آزادانه به این دفتر کل بپیوندد و در ثبت اطلاعات این دفتر توزیع شده را یاری کند.

بلاک چین و دفتر کل توزیع شده (DLT)

با به وجود آمدن بیت کوین در سال ۲۰۰۹ و رشد خیره کننده‌ آن بسیاری از افراد و شرکت‌ها به بلاک چین و کارکرد آن علاقه‌مند شدند. بسیاری از افراد تصور می‌کنند دفتر کل توزیع شده همان بلاک چین است، در صورتی که بلاک چین‌ها را می‌توان یک نوع پیاده سازی از Distributed Ledger با کنترل غیرمتمرکز دانست که اصطلاحاً به آن Decentralized ledgers می‌گویند.

بلاک چین‌های غیرمتمرکز مانند بیت کوین و اتریوم یک نوع پیاده‌سازی از دفتر کل توزیع شده عمومی و بدون مجوز هستند. در بلاک چین برای جلوگیری از خرابکاری نودها و رسیدن به تحمل خطا بیزانسی (BFT) اطلاعات و تراکنش‌ها را به‌صورت هش شده و زنجیره‌ای از بلاک‌ها ثبت می‌کند.

تفاوت‌ دفتر کل توزیع شده با بلاک چین

از مهم‌ترین تفاوت‌های یک دفتر کل توزیع شده و بلاک چین می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• در بلاک چین به دلیل ساختار آن، اطلاعات غیر قابل تغییر هستند، اما در DL لزوما این‌گونه نیست.
• در بلاک چین اطلاعات به‌صورت هش شده ثبت می‌شوند؛ اما در دفتر کل توزیع شده لزوما نیازی نیست که اطلاعات هش شوند.
• در بلاک چین اطلاعات به‌صورت بلوک‌هایی زنجیر مانند به هم متصل هستند؛ ولی در Distributed Ledger می‌توان اطلاعات را به صورت‌های مختلف ذخیره کرد.
• در بلاک چین‌ها برای پاداش دادن به نودها از ارزهای دیجیتال استفاده می‌شود؛ اما در دفتر کل توزیع شده این سیستم پاداش‌دهی می‌تواند به گونه‌های دیگری پیاده سازی شود.
• هر بلاک چین یک دفتر کل توزیع شده است؛ اما هر دفتر کل توزیع شده لزوماً یک بلاک چین نیست.

ICO چیست؟ بررسی مفهوم ico

هش گراف (Hashgraph) و دفتر کل توزیع شده

هش گراف نیز یک نوع ساختار از دفتر کل توزیع شده است که در آن برای افزایش سرعت از ساختار متفاوتی نسبت به بلاک چین استفاده شده است. در این مقاله قصد نداریم به بررسی کامل هش گراف بپردازیم؛ اما باید بدانید که در هش گراف برای افزایش سرعت و کاهش احتمال خرابکاری نودها در شبکه، هر نود برای فعالیت در شبکه باید توسط مدیر شبکه تایید شود. به این صورت رسیدن به اجماع سریع‌تر خواهد شد؛ زیرا تمام نودها شناخته شده هستند و احتمال خرابکاری توسط نودها کاهش می‌یابد. پس می‌توان گفت که هش گراف نوعی Distributed Ledger با کنترل متمرکز است؛ زیرا همواره نودها توسط یک سیستم خاص انتخاب می‌شوند پس کنترل در اختیار یک سیستم مرکزی است.

جمع‌بندی

دفتر کل توزیع شده مفهومی است که مانند بسیاری از تکنولوژی‌های نوین، باعث تسهیل زندگی انسان‌ها در جنبه‌های مختلف شده است. باید بدانید که روش‌های زیادی مانند: بلاک چین، هش گراف، Holochain، DAG و… برای ایجاد این دفاتر به وجود آمده است که هرکدام ویژگی‌های خاص خود را دارند. به نظر شما کدام ساختار از Distributed Ledger می‌تواند باعث انقلابی در زندگی ما شود؟