دیپ وب چیست و چه مزایایی دارد؟

در اعماق اینترنت، دنیایی پنهان و ناشناخته‌ای به اسم دیپ وب (Deep Web) وجود دارد که در تاریکی مطلق پنهان شده است. این بخش از وب که در موتورهای جست‌وجوی معمولی مانند گوگل قابل دسترس نیست، حدود ۹۶ درصد از کل فضای اینترنت را تشکیل می‌دهد و مثل کوه یخی است که فقط قله آن قابل مشاهده است.

در دیپ وب، با محتوای متنوعی از جمله پایگاه‌های داده، انجمن‌های خصوصی، بازارهای غیرقانونی و حتی کتابخانه‌های مخفی روبه‌رو می‌شوید. با این حال این دنیای پنهان خطرات خاص خود را هم دارد و شبیه یک شمشیر دو لبه است.

دیپ وب چیست؟ 

دیپ وب که در زبان فارسی به آن وب پنهان یا وب عمیق هم گفته می‌شود، بخش عظیمی از محتوای اینترنت است که توسط موتورهای جست‌وجوی معمولی مثل گوگل، بینگ و یاهو فهرست‌بندی و ایندکس‌ نمی‌شود. این بخش از وب، در مقابلِ وب قابل مشاهده یا سِرفِیس وب (Surface Web) قرار می‌گیرد که شامل صفحات وب معمولی می‌شود و به راحتی از طریق موتورهای جست‌وجو در دسترس است.

تعریف دیپ وب 

برای درک بهتر این مفهوم، تصور کنید که اینترنت مثل یک کوه یخ است. بخش قابل مشاهده وب که از طریق موتورهای جست‌وجو قابل دسترسی است، قله این کوه یخ را تشکیل می‌دهد و حدود ۴ درصد از کل فضای اینترنت را شامل می‌شود. ۹۶ درصد باقی‌مانده، همان دیپ وب است که در اعماق تاریکی اینترنت پنهان شده است.

چرا دیپ وب مهم است؟ 

دیپ وب با وجود خطرات و چالش‌هایی خود، اهمیت زیادی دارد و فواید متعددی را برای کاربران به ارمغان می‌آورد. برای مثال این بخش از وب به کاربران امکان می‌دهد تا به طور ناشناس در اینترنت فعالیت و حریم خصوصی خود را حفظ کنند.  در دیپ وب، سانسور کم‌تری وجود دارد و کاربران می‌توانند آزادانه نظرات و عقاید خود را بیان کنند. این امر برای افرادی که در بیان آزادانه افکار خود در سرفیس وب با مشکل مواجه هستند، اهمیت زیادی دارد.

علاوه بر این دیپ وب به کاربران امکان دسترسی به اطلاعاتی را می‌دهد که در سرفیس وب قابل دسترس نیستند. این اطلاعات می‌تواند شامل مقالات علمی، گزارش‌های دولتی و سایر منابعی باشد که توسط دولت‌ها یا شرکت‌های بزرگی مثل گوگل سانسور می‌شوند.

دیپ وب بستری برای نوآوری و آزمایش ایده‌های جدید است. این فناوری بستری برای تجارت الکترونیک غیرمتمرکز هم محسوب می‌شود و به کاربران خود اجازه می‌دهد تا بدون نیاز به واسطه با یکدیگر معامله کنند.

مفاهیم دیپ وب 

برای آشنا شدن با دیپ وب باید با بعضی از مفاهیم آن آشنا شویم. در ادامه ۳ مورد از مهم‌ترین مفاهیم دیپ وب را بررسی خواهیم کرد.

کرالینگ 

کرالینگ فرآیندی است که در آن موتورهای جست‌وجو مانند گوگل، صفحات وب را به طور خودکار کاوش می‌کنند تا محتوای آن‌ها را شناسایی و فهرست‌بندی کنند. این فرآیند را ربات‌هایی به اسم «Web crawler» انجام می‌دهند. ربات‌های مذکور از طریق لینک‌های موجود در صفحات وب، از یک صفحه به صفحه دیگر می‌روند و محتوای آن‌ها را تجزیه و تحلیل می‌کنند. سپس، این اطلاعات در پایگاه داده موتور جست‌وجو ذخیره می‌شود تا در هنگام جست‌وجوی کاربران مورد استفاده قرار گیرد.

با این حال به خاطر نبود لینک‌های قابل شناسایی، استفاده از فناوری‌های خاص و عدم تمایل برخی از افراد، در دیپ از کرالینگ استفاده نمی‌شود. در نتیجه موتورهای جست‌وجوی متعددی مانند Tor2Web و DuckDuckGo Deep Web به وجود آمده‌اند که به طور خاص برای جست‌وجو در دیپ وب طراحی شده‌اند.

نمایه‌گذاری (Indexing) 

نمایه‌گذاری یا ایندکسینگ فرآیندی است که در آن موتورهای جست‌وجو اطلاعات مربوط به صفحات وب را در پایگاه داده خود ذخیره می‌کنند. این اطلاعات از مواردی مثل عنوان صفحه، توضیحات متا، کلمات کلیدی و سایر جزئیات مربوط به محتوا تشکیل می‌شود.

هدف از نمایه‌گذاری، تسهیل جست‌وجوی اطلاعات توسط کاربران است. با این حال به خاطر نبود محتوای متنی، استفاده از فناوری‌ها خاص و عدم تمایل کاربران، دیپ وب از نمایه‌گذاری پشتیبانی نمی‌کند.

ارائه (Serving) 

ارائه فرآیندی است که در آن موتورهای جست‌وجو صفحات وب را به کاربران نمایش می‌دهند. هنگامی که کاربری در موتور جست‌وجو به دنبال چیزی می‌گردد، موتور جست‌وجو صفحات وب مرتبط را پیدا می‌کند و آن‌ها را به کاربر نمایش داده می‌دهد.

با این حال ارائه صفحات دیپ وب با ارائه صفحات سرفیس وب تفاوت‌های زیادی دارد. دلیل آن هم ماهیت غیرمتمرکز و بدون سانسور و مسائل امنیتی دیپ وب است. علاوه بر این بسیاری از صفحات دیپ وب مدام در حال تغییر آدرس و سرور خود هستند تا از قصد ارائه خود را دشوارتر کنند.

دیپ وب چه فرقی با اینترنت سنتی دارد؟ 

کاربران به طور آزادانه و با استفاده از مرورگرهای وب معمولی مانند گوگل کروم، موزیلا فایرفاکس و مایکروسافت می‌توانند به اینترنت سنتی دسترسی داشته باشند. با این حال برای دسترسی به دیپ وب افراد به ابزار و نرم‌افزارهای خاصی مانند مرورگر Tor نیاز دارند.

اینترنت سنتی توسط موتورهای جست‌وجوی معمولی مانند گوگل، بینگ و یاهو فهرست‌بندی و ایندکس می‌شود اما افراد برای جست‌وجو در دیپ وب به موتورهای جست‌وجوی خاصی مانند Tor2Web و DuckDuckGo Deep Web نیاز دارند.

محتوای اینترنت سنتی از وب سایت‌های عمومی، شبکه‌های اجتماعی، فروشگاه‌های آنلاین، پلتفرم‌های آموزشی، وبلاگ‌ها و سایر محتوای قانونی و مجاز تشکیل می‌شود. با وجود این، دیپ وب شامل محتوای متنوعی از جمله پایگاه‌های داده، انجمن‌های خصوصی، بازارهای غیرقانونی، کتابخانه‌های مخفی و سایر محتوایی می‌شود که در اینترنت سنتی قابل دسترس نیست و ممکن است غیرقانونی یا حتی غیراخلاقی باشد.

حریم خصوصی کاربران اینترنت سنتی به طور کامل توسط شرکت‌ها و دولت‌ها رصد و ردیابی می‌شود اما در دیپ وب، حریم خصوصی کاربران به طور قابل‌توجهی بیشتر است.

علاوه بر این کاربران اینترنت سنتی در معرض خطرات امنیتی مختلفی مانند بدافزار، هک و سرقت اطلاعات قرار می‌گیرند. با این حال دیپ وب به خاطر ماهیت غیرمتمرکز و رمزنگاری‌شده خود خطرات امنیتی کم‌تری دارد. البته ریسک‌های خاصی مثل فعالیت‌های غیرقانونی و کلاهبرداری همچنان کاربران دیپ وب را تهدید می‌کند.

شایان ذکر است که کاربردهای این ۲ نوع وب هم با هم تفاوت دارد. وب سنتی برای مصارف عمومی مانند جست‌وجوی اطلاعات، برقراری ارتباط، خرید آنلاین، سرگرمی و آموزش استفاده می‌شود اما کاربرانی برای اهدافی مانند حفظ حریم خصوصی، فعالیت‌های غیرقانونی، اشتراک‌گذاری اطلاعات محرمانه، دور زدن سانسور و تحقیقات تخصصی از دیپ وب استفاده می‌کنند.

بیت کوین و وابستگی آن به Deep Web و Dark Net 

دارک نت معمولا به بخش‌هایی از دیپ وب اشاره دارد که میزبان فعالیت‌های غیرقانونی است. بیت کوین هم اولین و مشهورترین ارز دیجیتال جهان است که به صورت غیرمتمرکز و رمزنگاری‌شده عمل می‌کند. در نتیجه بعضی از وب‌سایت‌های دیپ وب و دارک نت برای ارائه خدمات یا محصولات غیرقانونی خود از جمله مواد مخدر، سلاح یا محتوای نامناسب از بیت کوین به عنوان روش پرداخت استفاده می‌کنند. 

ناشناس بودن و غیرمتمرکز بودن بیت کوین می‌تواند برای کاربران دیپ وب که می‌خواهند هویت خود را پنهان کنند، جذاب باشد. با این حال، باید توجه داشته باشید که همه کاربران دارک نت از بیت کوین استفاده نمی‌کنند و این ارز دیجیتال هم به طور خاص برای استفاده در دیپ وب یا دارک نت طراحی نشده است. 

جاده ابریشم یا سیلک رود (Silk Road) یکی از مشهورترین پلتفرم‌هایی در دارک نت بود که از بیت کوین استفاده می‌کرد و FBI هم با ردیابی کردن BTC و کیف پول ارز دیجیتال موجود در لپ‌تاپ بنیانگذار آن توانست هویت او را شناسایی کند.

دارک وب در مقابل دیپ وب 

دارک وب و دیپ وب در بسیاری از موارد به جای هم به کار می‌روند. مهم‌ترین شباهت این دو، نوع وب است که هر دو به موتورهای جست‌وجوی معمولی دسترسی ندارند. در نتیجه افراد برای دسترسی به آن‌ها به نرم‌افزار یا پیکربندی خاصی نیاز خواهند داشت. با این حال دارک وب و دیپ وب تفاوت‌های خاص خود را هم دارند که در ادامه آن‌ها را بررسی خواهیم کرد.

تفاوت‌های کلیدی دارک وب و دیپ وب 

مهم‌ترین تفاوت دارک وب و دیپ وب هدف آن‌ها است. دیپ وب برای دور کردن از موتورهای جست‌وجو راه‌اندازی شده‌ اما دارک وب برای پنهان کردن هویت و فعالیت کاربران طراحی شده‌ است. دیپ وب هم از فعالیت‌های قانونی و هم از فعالیت‌های غیرقانونی تشکیل می‌شود اما دارک وب در اکثر موارد با کاربردهای غیرقانونی از جمله قاچاق مواد مخدر، پولشویی و فعالیت‌های سایبری در ارتباط است.

دقیقا به همین خاطر است که در دارک وب، هویت کاربران مشخص نمی‌شود. با این حال سازمان‌های مختلف می‌توانند بعد از احراز هویت کاربران دسترسی مورد نیاز برای داده‌های دیپ وب را به آن‌ها بدهند.

چگونگی دسترسی به دارک وب 

دسترسی به دارک وب کار ساده‌ای نیست و نیاز به نرم‌افزارهای خاصی مانند Tor دارد. Tor در عمل شبکه‌ای از سرورها را ارائه می‌دهد که ترافیک شما را رمزگذاری و مسیریابی می‌کنند تا ردیابی فعالیت شما برای مقامات و سایر ناظران دشوارتر شود.

مزایای دیپ وب 

از دیپ وب می‌توان برای فعالیت‌های غیرقانونی زیادی استفاده کرد اما در هر صورت، نمی‌توان فواید آن را نادیده گرفت. این بخش از دنیای وب به کاربران اجازه می‌دهد تا به طور ناشناس در اینترنت گشت‌وگذار کنند و از حریم خصوصی خود در برابر شرکت‌های بزرگ محافظت نمایند.

در نتیجه دیپ وب پلتفرمی را برای کاربران فراهم می‌کند تا بدون سانسور یا ترس نظرات خود را بیان کنند. علاوه بر این کاربران می‌توانند به اطلاعاتی مثل مقالات علمی و اسناد دولتی دسترسی داشته باشند که در سرفیس وب وجود ندارد.

امنیت در دیپ وب و دارک وب 

همان طور که گفتیم، دارک وب زیرمجموعه‌ای از دیپ وب است که برای دسترسی به آن به نرم‌افزار خاصی مثل Tor نیاز دارید. دارک وب و دیپ وب اغلب با فعالیت‌های غیرقانونی مانند قاچاق مواد مخدر، پولشویی و فعالیت‌های سایبری مرتبط هستند و به همین خاطر ریسک بسیار زیادی دارند.

ریسک‌های امنیتی 

در دنیای دیپ وب و دارک، کلاهبرداری‌ها، فعالیت‌های غیرقانونی و نرم‌افزارهای مخرب بسیار زیادی وجود دارد. به عبارت دیگر بسیاری از وب سایت‌های دیپ وب و دارک وب حاوی بدافزارهایی هستند که می‌توانند به رایانه شما آسیب برسانند و اطلاعاتتان را بدزدند.

بازارهای غیرقانونی زیادی در دیپ وب وجود دارد که در آن‌ها می‌توان به خرید و فروش ابزارهای غیرقانونی مثل مواد مخدر و اسلحه پرداخت. ضمن اینکه وب سایت‌های دیپ وب در معرض هک کلاهبرداران زیادی قرار می‌گیرند و دولت‌ها با تمام توان، تلاش‌ می‌کنند آن‌ها را شناسایی و نابود کنند.

راهنمای ایمنی برای کاربران 

 برای اینکه مطمئن شوید در دنیای سیاه دارک وب و دیپ وب دوام می‌آورید، حتماً موارد زیر را رعایت کنید:

• از نرم افزار Tor استفاده کنید.
• از یک VPN برای پنهان کردن آدرس IP خود استفاده کند.
• آنتی ویروس خود را همیشه به‌روزرسانی کنید.
• مراقب باشید که چه اطلاعاتی را به اشتراک می گذارید. هرگز اطلاعات شخصی مانند آدرس منزل، شماره تلفن یا اطلاعات بانکی خود را در دیپ وب یا دارک به اشتراک نگذارید.
• از وب سایت‌های مشکوک دوری کنید.

کاربردهای قانونی دیپ وب 

دیپ وب کاربردهای قانونی زیادی هم دارد. از بین این کاربردهای قانونی می‌توان به محافظت از حریم خصوصی، آزادی بیان، اشتراک‌گذاری امن فایل، آموزش و یادگیری، انتشار اخبار سانسورشده، محافظت از هویت افرادی مثل خبرنگاران، میزبانی وب سایت‌ها و خدمات غیرمتمرکز و همچنین تقویت نوآوری اشاره کرد. در ادامه دو مورد از موارد مذکور را با جزییات بیشتری بررسی خواهیم کرد.

آزادی بیان و دور زدن سانسور 

دیپ وب به کاربران خود اطمینان می‌دهد که اگر نظر خود را صادقانه بیان کنند، هیچ  مشکلی برای آن‌ها به وجود نمی‌آید. این امر مخصوصاً برای افرادی مفید است که در کشورهای محدودشده زندگی می‌کنند و  یا می‌خواهند ایده‌های نامتعارف و بحث‌برانگیزی را بیان کنند.

کاربردهای تحقیقاتی 

دیپ وب به محققان امکان دسترسی به اطلاعاتی را می‌دهد که در سرفیس وب پیدا نمی‌شود. در این مورد برای مثال می‌توان به مقالات علمی خاص، اسناد دولتی و سایر منابع کمیاب اشاره کرد. این امر مخصوصاً برای تحقیق در بخش‌هایی مثل تاریخ، پزشکی و علوم اجتماعی مفید است.

آینده دیپ وب و دارک وب 

پیش‌بینی آینده دیپ وب و دارک وب کار بسیار دشواری است، زیرا این فضاها مدام در حال تکامل و تغییر هستند. با این حال، چند فاکتور وجود دارد که می‌تواند روی آینده آن‌ها تاثیر بگذارد.

۱. رشد Tor

نرم‌افزار Tor محبوب‌ترین مرورگر برای دسترسی به دیپ وب و دارک وب است. با افزایش تعداد کاربران Tor و گسترش آن، این فضاها به طور فزاینده‌ای در دسترس افراد بیشتری قرار خواهند گرفت.

۲. ظهور فناوری های جدید

فناوری‌هایی مانند بلاک چین و ارزهای دیجیتال می‌توانند نحوه استفاده از دیپ وب و دارک وب را تغییر دهند. به عنوان مثال، از بلاک چین می‌توان برای ایجاد بازارهای غیرمتمرکزی در دارک وب استفاده کرد تا ردیابی یا سانسور آن‌ها دشوارتر شود.

۳. افزایش نظارت دولتی

دولت‌ها به شدت نگران فعالیت‌های دیپ وب و دارک وب هستند و به دنبال راه‌هایی برای نظارت و کنترل این فضاها می‌گردند. این امر می‌تواند سانسور و سرکوب دیپ وب و دارک وب را افزایش دهد..

۴. جرم و جنایت

دیپ وب و دارک وب از قدیم پاتوقی برای فعالیت‌های مجرمانه بوده‌اند. در نتیجه با گسترش این فضاها، احتمالاً شاهد افزایش جرایم سایبری، قاچاق مواد مخدر و سایر فعالیت‌های غیرقانونی خواهیم بود.

چالش‌ها و فرصت‌های پیش روی دیپ وب چیست؟ 

دیپ وب و دارک وب ۳ چالش مهم دارند. اولین چالش این است که آن‌ها اغلب با فعالیت‌های غیرقانونی مانند قاچاق مواد مخدر، پولشویی و فعالیت‌های سایبری مرتبط هستند. این امر می‌تواند فضای آن‌ها را برای کاربران خطرناک کند و نظارت دولتی و سرکوب زیادی را در پی داشته باشد.

علاوه بر این هرچند که دیپ وب و دارک وب سعی می‌کنند از حریم خصوصی کاربران محافظت کنند، اما در بسیاری از موارد برای پنهان کردن فعالیت‌های غیرقانونی و مخرب می‌توانند استفاده شوند. این امر مسئله ردیابی و مجازات مجرمان را دشوارتر می‌کند.

دسترسی به دیپ وب و دارک وب هم می‌تواند بسیار دشوار باشد؛ چراکه آن‌ها به نرم‌افزار یا پیکربندی خاصی نیاز دارند. در نتیجه کاربران معمولی به سختی می‌توانند از فضای آن‌ها استفاده کنند.

با این حال دیپ وب و دارک وب فرصت‌های مهمی را هم در اختیار کاربرانشان قرار می‌دهند. اولین فرصت این است که آن‌ها پلتفرمی را برای کاربران خود فراهم می‌کنند تا بدون سانسور یا ترس نظراتشان را بیان کنند.  علاوه بر این دیپ وب و دارک وب به کاربران خود اجازه می‌دهند تا به طور ناشناس در اینترنت گشت‌وگذار کرده و از حریم خصوصی خود در برابر ردیابی آنلاین محافظت کنند. ضمن اینکه دیپ وب و دارک وب فضایی را برای نوآوری و آزمایش بدون محدودیت‌های سرفیس وب فراهم می‌کنند. 

جمع‌بندی دیپ وب 

 دیپ وب و دارک وب فضاهای پیچیده‌ای هستند که مدام تکامل می‌یابند و مزایا و هم خطرات مختلفی دارند. در نتیجه متقاضیان قبل از استفاده از دیپ وب یا دارک وب باید از این خطرات آگاه باشند و اقدامات مورد نیاز را برای محافظت از خود و اطلاعاتشان انجام دهند.

آینده دیپ وب و دارک وب به نحوه استفاده افراد از آن‌ها بستگی دارد. اگر این فضاها برای اهداف مثبتی مانند آزادی بیان، حریم خصوصی و نوآوری استفاده شوند، روی جهان تاثیر مثبتی می‌گذارند. با این حال، اگر آن‌ها برای اهداف منفی مانند فعالیت‌های غیرقانونی و آزار و اذیت دیگران استفاده شوند، می‌توانند تهدیدی جدی برای جامعه باشند.

سوالات متداول