لایه دوم اتریوم (Ethereum Layer 2) چیست و چگونه کار می‌کند؟

اتریوم ارز دیجیتال محبوبی است که شاید کمتر کسی اسمش را نشنیده باشد. حتی بسیاری از ما تجربه خرید و فروش اتریوم را داریم. اگر با بازار ارزهای دیجیتال آشنا باشید، می‌دانید که مدت‌هاست اتریوم در رتبه دوم کریپتوکارنسی‌ها، بعد از بیت‌کوین جا خوش کرده.

اتریوم فقط دومین رمزارز برتر بازار کریپتوکارنسی نیست، بلکه بلاک‌ چین هوشمند آن میزبان خوبی برای پروژه‌های مالی دیگری است که به‌صورت غیرمتمرکز اجرا می‌شوند. اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز، قراردادهای هوشمند و ارزهای دیجیتال دیگری که با کمک شبکه اتریوم کدنویسی و اجرا می‌شوند، مثال‌هایی از این پروژه‌ها هستند.

در نگاه اول، اتریوم یک پلتفرم عالی برای اجرای ایده‌های خلاقانه توسعه‌دهندگان رمز ارزها است. اما همان‌طور که همه می‌دانیم، هر که بامش بیش برفش بیش‌تر!

وجود این همه برنامه‌ و توکن‌ مختلف بر روی شبکه اتریوم، نیازمند ثبت حجم عظیمی از اطلاعات است؛ برای همین، بسیاری اوقات، شاهد ترافیک زیادی در تراکنش‌های این شبکه هستیم. این مسئله مقیاس‌پذیری (Scalability) شبکه را پایین می‌آورد. کم‌شدن مقیاس‌پذیری بلاک‌چین، در نهایت موجب دو اتفاق نه‌چندان خوشایند برای کاربران اتریوم می‌شود؛ کندی شبکه و گرانی تراکنش‌ها.

افزایش مقیاس‌پذیری با تغییر در لایه یک اتریوم

وقتی اطلاعات بیش‌تری برای پردازش وجود داشته باشد، شبکه کند می‌شود؛ این یعنی زمان بیش‌تری برای انجام تراکنش‌ها لازم است. از طرفی نودهای تاییدگر (که داده‌های جدید را به شبکه اضافه می‌کنند) ترجیح می‌دهند انرژی و زمان خود را صرف ثبت تراکنش‌هایی کنند که در ازای آنها کارمزد بالاتری پرداخت می‌شود. در نتیجه برای نهایی شدن یک تراکنش باید کارمزد (GAS) بیش‌تری هم پرداخت کرد.

البته کاربران و بنیان‌گذاران اتریوم راه‌حل‌هایی را هم برای حل این مشکل در نظر گرفته‌اند. خالق (ویتالیک بوترین) و اعضای اصلی تیم اتریوم تصمیم گرفتند طبق یک نقشه راه مشخص، سیستم اجماع این شبکه را از اثبات کار (POW) به اثبات سهام (POS) تغییر دهند؛ آنها پیاده‌سازی فناوری‌هایی مثل شاردینگ (Sharding) را در برنامه خود قرار دادند، تا به این ترتیب کار تایید تراکنش‌ها را راحت‌تر و سریع‌تر کنند.

شبکه اصلی اتریوم شامل نودها، الگوریتم اجماع و کل سیستم اطلاعاتی بلاک‌چین می‌شود؛ به همین دلیل روش‌های پیچیده‌ای مثل شاردینگ یا تغییر در روش اجماع، فقط روی بلاک‌چین اصلی امکان اجرایی شدن را دارند؛ به این علت است که به آن‌ها راهکارهای لایه یک می‌گوییم. منظور از لایه یک، همان بلاک‌ چینِ اصلی است که منبع اصلی همه اطلاعات شبکه محسوب می‌شود.

منظور از لایه دو اتریوم چیست؟

برگردیم به موضوع اصلی مقاله، در جریان افزایش مقیاس‌پذیری اتریوم، توسعه‌دهندگان و کاربرانی که عضو تیم اولیه پروژه اتریوم نبودند هم بیکار نماندند؛ آنها عمدتا بر روی راهکارهای جایگزینی کار کردند که تحت عنوان لایه دوم اتریوم شناخته می‌شود.

لایه دوها باعث سبک‌تر شدن کار شبکه اصلی می‌شوند و البته کارشان با وجود بلاک‌ چین اتریوم معنا می‌گیرد. خیلی از روش‌هایی که در لایه دوم اتریوم به کار می‌رود، قبل از تغییرات پایه‌ که تیم اصلی اتریوم در نظر گرفته، اجرایی شده و کار کاربران را آسان‌تر کرده است.

لایه دوم اتریوم اصطلاحا به مجموعه راه‌های خارج از بلاک‌چین اصلی گفته می‌شود که برای افزایش مقیاس‌پذیری (شما بخوانید سرعت) در شبکه اتریوم به کار می‌روند. هرکدام از پروژه‌های لایه ۲ اتریوم معمولا شبکه مخصوص به خودش را دارد و مقصد نهایی اطلاعاتی که پردازش می‌کند، بلاک‌چین اصلی است.

همان‌طور که خودتان هم متوجه شده‌اید، لایه دوم‌های اتریوم یک بلاک‌چین کامل نیستند و برای داشتن همه اطلاعاتِ شبکه به لایه یک (بلاک‌چین اصلی) متکی هستند.

احتمالا دوست داشته باشید که با یک مثال، بیش‌تر با تفاوت بین لایه اول و لایه دوم اتریوم آشنا شوید.

مثالی برای درک بهتر پروژه‌های لایه دوم اتریوم

در حال حاضر شما در یکی از صفحات سایت صرافی پول نو مشغول خواندن این مطلب هستید. برای مطالعه هر صفحه از وب به یک برنامه مرورگر، مثل کروم یا سافاری احتیاج دارید. برنامه‌های مرورگر برنامه‌هایی هستند که با واردکردن آدرس هر صفحه از وب، محتوای آن صفحه را به شما نشان می‌دهند.

مرورگر کروم را در نظر بگیرید، خودِ این برنامه به‌راحتی قابل استفاده است؛ اما گاهی اوقات، جای خالی بعضی خدمات در آن حس می‌شود. اینجاست که برنامه‌نویسان، افزونه‌ها (Extensions) را تولید کردند که به‌راحتی بر روی برنامه گوگل کروم اجرا می‌شوند. این افزونه‌ها با اینکه برنامه اصلی نیستند اما کار با مرورگر کروم را برای ما راحت‌تر می‌کنند.

افزونه‌ها در واقع برنامه‌های کوچک و وابسته‌ای هستند که با کمک برنامه اصلی و اطلاعاتی که روی آن است، اجرا می‌شوند؛ آنها کارهایی را برای ما انجام می‌دهند که در خود برنامه کروم ارائه نمی‌شود. اگر این افزونه‌ها را کنار بگذاریم، هیچ اختلالی در کار مرورگر گوگل کروم پیش نمی‌آید اما اگر برنامه کروم را ببندیم، افزونه‌های آن هم اجرا نخواهند شد.

افزونه یا اکستنشن‌هایی که ترجمه صفحات را انجام می‌دهند یا رتبه‌بندی صفحات مختلف وب را مشخص می‌کنند، از جمله این برنامه‌ها هستند. در این مثال مرورگر کروم مانند بلاک‌چین اتریوم و افزونه‌های آن به منزله لایه دوم‌های اتریوم هستند.

مزایای استفاده از پروژه‌های لایه ۲ اتریوم چیست؟

خوشبختانه طبق آنچه کمی قبل گفتیم؛ حل مشکلات مربوط به مقیاس‌پذیری و کارمزدها در شبکه اتریوم، دغدغه توسعه‌دهندگان آن هم بوده است. اما با تغییرات نهایی شبکه و تغییر در الگوریتم اجماع آن، دیگر چه نیازی به استفاده از روش‌های لایه دوم اتریوم خواهد بود؟

در اینجا این نکته را یادآوری می‌کنم که نهایی کردن و اجرای همه تغییراتی که در لایه یک اتریوم برای افزایش مقیاس‌پذیری شبکه انجام می‌شود، زمان خودش را می‌طلبد. به‌علاوه، تغییرات لایه یک اتریوم می‌تواند باعث جذب پروژه‌های زیاد دیگری به بلاک‌چین اتریوم شود.

در این صورت تراکنش‌های این بلاک‌چین از حداقل حدود ۱ میلیون تراکنش در روز (تا زمان نوشتن این مقاله)، بیش‌تر هم خواهد شد. پس ما نمی‌توانیم با عملی شدن کامل برنامه افزایش مقیاس‌پذیری در لایه یک، روش‌های لایه دو اتریوم را به‌کلی فراموش کنیم.

با اینکه در حال حاضر در جریان پیشرفت راهکارهای لایه یک‌ اتریوم قرار داریم و تا حدودی شاهد کاهش کارمزد تراکنش‌ها هستیم، اما باز از طریق بسیاری از پروژه‌های لایه دوم اتریوم، می‌توانیم در پرداخت کارمزد صرفه‌جویی کنیم.

آشنایی با پروژه‌های Layer 2 Ethereum

راه‌حل‌های لایه دو اتریوم از نوآوری‌ها و روش‌های مختلفی کمک می‌گیرند. این نوآوری‌ها در کل در ۶ دسته به نام‌ رول آپ‌ها (Rollups)، پلاسما (Plasma)، کانال‌های وضعیت (State Channels)، سایدچین‌ها (Sidechains)، ولیدیوم (Validium) و راه‌حل‌های ترکیبی (Hybrid solutions) طبقه‌بندی می‌شوند.

در این بخش می‌خواهیم به معرفی مهم‌ترین راه‌حل‌های لایه دو اتریوم بپردازیم. منبع اصلی ما در این مطلب، سایت رسمی اتریوم است. این سایت Rollupها را گزینه‌ای پیشنهادی و مقدم بر دیگر موارد، برای استفاده از خدمات لایه دو می‌داند.

Rollup به معنای جمع‌آوری است؛ علت انتخاب این اسم برای این نوع راه‌حل‌های مقیاس‌پذیری، این است که آنها می‌توانند برآیند صدها تراکنش اتریوم را تنها در قالب یک تراکنش جمع‌‌آوری کرده و آن یک تراکنش را به شبکه اصلی اتریوم اضافه کنند. رول آپ‌ها تراکنش‌ها را در خارج از شبکه پردازش می‌کنند و داده‌های نهایی را به لایه ۱ می‌فرستند.

به این صورت افرادی که برای تراکنش‌های خود از رول آپ‌ها استفاده کرده‌اند کارمزد خیلی کمتری نسبت به شبکه اصلی اتریوم باید بپردازند. این کارمزدها با هم جمع می‌شوند تا نهایتا کارمزد آن یک تراکنشی که در لایه یک پردازش شده، پرداخته شود.

رول آپ‌ها با توجه به نحوه ارسال تراکنش‌ها به لایه اصلی، در دو گروه قرار می‌گیرند. رول آپ‌های خوش‌بینانه (Optimistic rollups) و رول آپ‌های دانش صفر (Zero-knowledge rollups) یا ZK.

برای مثال پروژه‌های Optimism و Arbitrum از نوع رول آپ‌های خوش‌بینانه و راهکارهای ZkSync و Loopring از نوع دانش صفر هستند.

لیست ارزهای لایه ۲ اتریوم

حالا که با پروژه‌های لایه دوم اتریوم آشنا شدیم، زمانش رسیده که به سراغ معرفی ارزهایی که متعلق به بعضی از این راه‌حل‌ها هستند، برویم. البته باید بدانیم که الزاما هر راهکار لایه دومی، صاحب ارز دیجیتال مخصوص به خود نیست؛ مثل پروژه آربیتروم که هیچ توکن مرجعی ندارد.

در لیست زیر می‌توانید با نمونه‌هایی از رمزارزهای لایه ۲ اتریوم آشنا شوید. شما می‌توانید نوع راه‌حل‌های لایه دومی که از این رمزارزها پشتیبانی می‌کنند را داخل پرانتز مشاهده کنید.

• ارز دیجیتال Optimism با نماد OP متعلق به پروژه Optimism (رول آپ‌های آپتیمیستیک).
• توکن Loopring با نماد LRC (رول آپ‌های دانش صفر)
• توکن OMG Network با نماد OMG (پلاسما).
• ارز Raiden با نماد RDN (کانال‌های وضعیت).
• رمزارز SKALE Network با نماد SKL (سایدچین).

در بخش بعدی این مقاله با آموزش استفاده از لایه دوم اتریوم با شما خواهیم بود.

چگونه از لایه ۲ اتریوم استفاده کنیم؟

شما برای استفاده از خدمات سریع و ارزان پروژه‌های لایه دو اتریوم باید ابتدا دارایی خود را به این پروژه‌ها انتقال دهید. بعد از این کار می‌توانید از خدماتی مثل انتقال ارزهای دیجیتال یا سواپ آنها (تبادل رمزارزها به یکدیگر)، با کارمزدی بسیار کمتر از شبکه اصلی اتریوم، بهره‌مند شوید.

انتقال دارایی می‌تواند هم از مبدا یک کیف پول مثل متامسک صورت بگیرد و هم از مبدا یک صرافی که از راه‌حل‌های لایه ۲ اتریوم پشتیبانی می‌کند. برای مثال، در زمان نوشتن این متن، صرافی‌های بایننس، هوبی و یونی سواپ، از واریز و برداشت مستقیم به آربیتروم و آپتیمیزم پشتیبانی می‌کنند.

برای روشن‌تر شدن نحوه استفاده از راهکارهای لایه دو اتریوم، این مقاله را با آموزش اتصال کیف پول متامسک به شبکه آپتیمیزم ادامه می‌دهیم.

آموزش اتصال کیف پول متامسک به آپتیمیزم

برای این آموزش باید کیف پول متامسک را روی دستگاه خود نصب و راه‌اندازی کرده باشید. اگر تابه‌حال کیف پول متامسک خود را فعال نکرده‌اید، با کمک آموزش زیر، می‌توانید به‌راحتی آن را راه بیندازید:

برای اضافه کردن شبکه optimism به متامسک، پس از ورود به افزونه والت متامسک خود روی مرورگر کروم، وارد سایت رسمی پروژه آپتیمیزم یعنی www.optimism.io شوید.

سپس از منوی بالای صفحه، گزینه Developers را انتخاب کرده و بعد از آن هم روی گزینه Block Explorer کلیک کنید. بعد از این کار سایت optimistic.etherscan.io برای شما باز می‌شود.

حالا در این سایت به پایین صفحه رفته و روی گزینه Add OP Networke کلیک کنید.

کیف پول متامسک به‌صورت خودکار باز خواهد شد. بعد از آن طبق تصویر زیر روی گزینه Approve کلیک کنید تا شبکه OP به والت متامسک اضافه شود.

بعد از این مرحله روی گزینه Switch network کلیک کرده و ادامه مراحل را پیگیری کنید.

حالا با کلیک روی نام شبکه جاری در بالای صفحه متامسک، لیستی از شبکه‌های فعال باز می‌شود که شبکه Optimistic Ethereum یا همان OP هم در بین آنها وجود دارد.

آموزش انتقال ارزهای دیجیتال به شبکه Optimistic

برای ارسال ارزهای دیجیتال به شبکه OP دو حالت داریم. اگر ارزهای شما در یک صرافی نگهداری می‌شود که از ارسال و دریافت به این شبکه پشتیبانی می‌کند، کار راحتی دارید؛ باید در هنگام انتقال از صرافی، شبکه انتقال و آدرس مقصد را مطابق با شبکه Optimism در والت خود انتخاب کنید.

اما اگر در کیف پولی مانند متامسک ارزهای دیجیتال خود را ذخیره کرده‌اید، بعد از فعال‌سازی شبکه آپتیمیزم در کیف پول خود، باید وارد سایت اصلی optimism شده و از منوی بالا، روی گزینه Bridge بزنید.

در صفحه جدید بر روی گزینه Connect wallet کلیک کرده و گزینه متامسک (یا هر والت دیگری که می‌خواهید به OP وصل کنید) را انتخاب کنید. بعد از تاییدِ اتصال توسط شما، والت متامسک به صفحه مربوطه متصل می‌شود.

سپس با انتخاب شبکه اصلی اتریوم در متامسک، می‌توانید ارزهای اتریوم خود (یا بسیاری از توکن‌هایی که روی شبکه اصلی اتریوم دارید) را به شبکه OP منتقل کنید. برای این کار بعد از تعیین مقدار و نوع توکن در بخش مشخص شده، باید روی گزینه Deposit کلیک کنید.

پشتیبانی از شبکه لایه دوم آربیتروم در ایران

ما از معدود صرافی‌های ایرانی هستیم که از شبکه‌های لایه دوم اتریوم مانند آربیتروم پشتیبانی می‌کنیم. شما به راحتی می‌توانید اتریوم را در پول نو روی شبکه آربیتروم منتقل کنید! درباره کارمزدها هم که حتما می‌دانید… بسیار ارزان هستند. اصلا لایه دوم‌ها برای همین به وجود آمدند.

برای افزودن شبکه آربیتروم به کیف پول متامسک نیاز نیست راه درازی طی کنید. کافیست از لیست ارزهای دیجیتال وارد صفحه اتریوم شوید و از بالای صفحه گزینه مشخص شده روی تصویر بالا را انتخاب کنید! در ادامه برای سادگی کار شما این مراحل به طور کامل توضیح داده شده است.

آموزش اتصال والت متامسک به شبکه آربیتروم

برای اتصال شبکه آربیتروم به کیف پول متامسک، راه‌های مختلفی وجود دارد؛ اما ازآنجاکه صرافی ایرانی پول نو از شبکه آربیتروم هم برای ارز دیجیتال اتریوم پشتیبانی می‌کند. در این بخش به شما نشان خواهیم داد که چطور به‌سادگی با کمک خدمات این صرافی می‌توانید کیف پول خود را به شبکه آربیتروم متصل کنید.

برای این کار ابتدا وارد حساب کاربری خود در صرافی پول نو شوید. اگر هنوز در پول نو حساب کاربری نساخته‌اید، با مراجعه به سایت صرافی پول نو، می‌توانید سریع و آسان اقدام به ساخت حساب کاربری رایگان کنید.

بعد از ورود به حساب خود، صفحه داشبورد را مشاهده می‌کنید. در این صفحه به تمام امکانات صرافی دسترسی خواهید داشت. در صفحه قیمت ارزهای دیجیتال (تصویر بالا) اتریوم را انتخاب کرده و در صفحه جدید، اگر به سمت چپ نگاهی بیندازید، دکمه افزودن شبکه آربیتروم به متامسک را مشاهده خواهید کرد. در این مرحله ابتدا والت متامسک خود را با ورود رمز عبور فعال کرده و سپس بر روی این دکمه بزنید.

سپس به ترتیب گزینه‌های Approve و Switch network را در کیف پول متامسک انتخاب کنید. به همین سادگی شبکه آربیتروم به والت متامسک شما متصل شده و می‌تواید از این شبکه برای خرید و فروش رمز ارزها با کارمزدهای بسیار پایین‌تر استفاده کنید.

خلاصه‌ای از نوشته لایه دوم اتریوم چیست

در این متن درباره راه‌حل‌های لایه ۲ اتریوم، علت ایجاد آنها و انواع مختلفی که دارند، صحبت کردیم. در آخر نیز در مورد نحوه استفاده یکی از روش‌های معروف لایه دوم اتریوم نوشتیم. شما می‌توانید برای مشاهده اطلاعات بیشتر در مورد هرکدام از روش‌های لایه دو اتریوم، به سایت اصلی آن پروژه مراجعه بفرمایید.

از بین همه اطلاعاتی که در این مقاله یا سایر مقالات درباره این راه‌حل‌های جایگزین می‌خوانید، حتما به بحث امنیت هم توجه داشته باشید. بسیاری از پروژه‌های لایه دو اتریوم هنوز به بلوغ کافی نرسیده‌اند یا حتی ممکن است در فاز آزمایشی خود باشند.

یکی از راه‌های پیشنهادی برای بررسی و مقایسه بهتر این پروژه‌ها، کمک گرفتن از سایت l2beat است که توسط سایت رسمی اتریوم معرفی شده و آمار و اطلاعات مختلفی از وضعیت و ریسک پروژه‌های مختلف لایه ۲ اتریوم، منتشر می‌کند.

حالا که با هم به پایان این مقاله رسیدیم، شما بگویید؛ تابه‌حال از کدام راه‌حل لایه دوم اتریوم برای کم کردن هزینه تراکنش استفاده کرده‌اید؟ به نظر شما کدام یک از این روش‌ها در کنار امنیتِ مناسب، به‌صرفه‌تر است؟