کلاهبرداری پانزی چیست؟ نمونه‌های پانزی و نحوه تشخیص آن

احتمالا تا کنون بارها با پروژه‌های سوددهی مواجه شده‌اید که در قبال سرمایه‌ای اندک، سودهای وسوسه انگیزی را به شما پیشنهاد می‌کنند که بیش از حد رویایی به نظر می‌رسند. سود ۵۰ درصدی در یک هفته و یا دریافت ۲ برابر میزان سرمایه اولیه در یک ماه، از جمله طرح‌هایی هستند که برای هر سرمایه گذاری جذاب خواهند بود. در چنین مواقعی، افراد از ابزار «تله گذاری» بهره می‌برند تا با جذاب جلوه دادن یک چیز، ما را به سمت آن ترغیب کنند. بدون فوت وقت، به سال اوایل قرن بیستم سفر می‌کنیم تا با چارلز پانزی و کلاهبرداری خانمان سوز این بازرگان ایتالیایی آشنا شویم!

طرح پانزی چیست؟

طرح پانزی (Ponzi Scheme) یکی از انواع کلاهبرداری در ارز دیجیتال (Scams) است که سرمایه‌گذاران را با وعده سودهای غیر واقعی فریب می‌دهند. مدیر طرح پانزی از پول سرمایه‌گذاران جدید برای پرداخت سود به سرمایه‌گذاران قبلی استفاده می‌کند، بدون اینکه سرمایه‌گذاری واقعی یا ارزش افزوده‌ای وجود داشته باشد. از طرفی با زمزمه پرداخت‌ها توسط سرمایه‌گذاران قدیمی، تعداد مشارکت کنندگان افزایش می‌یابد و از طرف دیگر؛ سرمایه‌گذاران قدیمی با وسوسه سود بیشتر، سرمایه خود را افزایش می‌دهند.

در نهایت، اسکم بودن پروژه با جمع‌آوری پول کاربران و انحلال آشکار می‌شود. به یاد ابداع کننده این سیستم یعنی چارلز پانزی، این قبیل از پروژه‌ها پانزی نام گرفتند. معمولا این دسته از طرح‌های مالی، به خاطر عدم پاسخگویی و مدیریت مالی ضعیف به برخورد نهادهای نظارتی (Regulatory Bodies) منجر می‌شود.

آیا در طرح پانزی روی یک دارایی خاص سرمایه گذاری می‌شود؟

در طرح‌های پانزی عملا هیچ گونه سرمایه‌گذاری، تولید و خدماتی وجود ندارد. در این شیوه، همه چیز به صورت یک هرم (Pyramid) تنظیم می‌شود و تا تخلیه استخر نقدینگی (Liquidity Pool) ادامه دارد. به عبارتی، سود سپرده گذاران ابتدایی با استفاده از نقدینگی تامین شده توسط سرمایه گذاران بعدی پرداخت شده و پولی صرف فعالیت‌های اقتصادی سودآور نخواهد شد.

اکثریت طرح‌های سرمایه گذاری که ما را با سودهای نجومی در مدت زمانی کوتاه وسوسه می‌کنند، اشکال مختلفی از طرح پانزی محسوب می‌شوند که تاریخچه آن به قرن قبلی باز می‌گردد.

نام طرح پانزی برگرفته از چیست؟

به یاد ابداع کننده این سیستم یعنی چارلز پانزی، این قبیل از پروژه‌ها پانزی نام گرفتند. چارلز پانزی با خرید کوپن‌های تخفیفی اداره پست و وعده ۵۰% سود در ۴۵ روز یا ۱۰۰% سود در ۹۰ روز، سرمایه‌گذاران را فریب می‌داد. آن زمان با استفاده از پول سرمایه‌گذاران قبلی و جدید، سود اولین‌ نفرات پرداخت می‌شد و این هرم ادامه داشت. او با این طرح تنها در یک‌سال توانست حدود ۲۰ میلیون دلار به‌ دست بیاورد.

گفته می‌شود که شاید پانزی از طرح ویلیام اف میلر William F. Miller، در یکی از پرفروش‌‌ترین کتاب‌های بروکلین که در سال ۱۸۹۹ منتشر شد، الگو گرفته باشد.

تاریخچه طرح پانزی

داروین، دیکنز و اکنون پانزی. بسیاری از افراد مشهور و تاثیرگذار تاریخ، با نام چارلز شناخته می‌شوند و هرکدام به نوعی خود را جاودانه ساخته‌اند. علی الخصوص چارلز پانزی! در ادامه نگاهی می‌اندازیم بر زندگی پر فراز و نشیب تاجری که هزاران کلاهبردار دیگر او را الگوی خود قرار دادند.

از رُم تا بوستون

در مارس ۱۸۸۲ و در کشور ایتالیا، فردی به نام چارلز پانزی (Charles Ponzi) متولد شد. همانند اکثریت شخصیت‌های صاحب نام تاریخ، پانزی هم در فقر به سر می‌‌برد و ایتالیای قرن ۱۹، برای رویاهای بزرگ او محل مناسبی به شمار نمی‌آمد.

همزمان با کار در رستوران، موفق شد تا از یکی از دانشگاه‌های معتبر ایتالیا یعنی اسپینزا (Rome La Spienza) که در شهر رم واقع شده بود، بورسیه تحصیلی دریافت کند و تحصیلات خود را در رشته اقتصاد ادامه دهد. سرانجام در سال ۱۹۰۳، در سودای زندگی رویایی به سرزمین فرصت‌ها یعنی ایالات متحده آمریکا مهاجرت کرد.

در اوایل قرن بیستم، اوضاع اقتصادی آمریکا چندان تعریفی نداشت و اغلب کمپانی‌های بزرگ در مسیر ورشکستگی قرار داشتند. امّا نابغه ایتالیایی، ایالات متحده را بهترین کشور برای تحقق رویاهای خود می‌دانست.

طی سفر خود به بوستون آمریکا، چارلز تصمیم گرفت تا بخت خود را در کشتی بیازماید و سرمایه خود را به شرط بندی اختصاص دهد. امّا شانس به او رو نکرد و شکست خورد. بنابراین هنگامی که به بوستون رسید، سرمایه‌ او به ۳ دلار هم نمی‌رسید.

سرمایه من ۲.۵ دلار بود امّا امیدی میلیون دلاری داشتم که هرگز من را رها نکرد.

چارلز پانزی در مصاحبه با New York Times

فعالیت در بانک زاروسی

پس از استقرار در آمریکا، چارلز به کارهای مختلفی از جمله ظرفشویی در رستوران مشغول شد که دلخواه وی نبود.

به واسطه ارتباطات قوی و تسلط به زبان ایتالیایی، انگلیسی و فرانسوی، توانست فرصت شغلی بسیار مناسبی را در بانک زاروسی (Banco Zarrosi) واقع در مونترال کانادا بیابد. در سال ۱۹۰۷، پانزی به کانادا نقل مکان کرد.

البته وی در این مسیر تنها نبود و یک مهاجر دیگر به نام لوییجی زاروسی (Luigi Zarrosi)، در کسب مقام متصدی بانک به او کمک شایانی کرد. این بانک به مهاجران ایتالیایی مقیم آمریکا وام‌هایی را پرداخت می‌کرد.

به سبب نرخ بهره بالای وام‌های اعطا شده توسط بانک زاروسی، کمتر متقاضی ایتالیایی می‌توانست مبلغ وام‌ها را دریافت کند. بنابراین با کاهش تقاضا و استقبال پایین از طرح‌های این بانک، زاروسی ورشکست شد.

یک سال پس از مهاجرت به مونترال، به جرم جعل چک و عدم پرداخت مبلغ آن به ۳ سال حبس محکوم شد و پس از آزادی، مجددا به بوستون بازگشت.

در سال ۱۹۱۱، به کارهای مختلفی چون ترجمه و فعالیت در شرکت JR Poole مشغول بود. پس از اتمام فعالیت وی در کمپانی مذکور، چارلز اقدام به تاسیس یک دفتر کوچک در بوستون کرد که شاید بتوان از آن به عنوان سکوی پرتاب او یاد کرد.

ایده میلیون دلاری

در آن دوره، بیشتر کشورهای اروپا در مسیر رشد صنعتی قرار داشتند و هدف از تاسیس این شرکت، فروش ایده‌های تجاری به شرکای اروپایی بود. پس از مدتی چارلز نامه‌ای را از یک کمپانی اسپانیایی دریافت کرد که درباره کوپن‌هایی تحت عنوان IRC سوال می‌کرد. این ایده جرقه‌ای را در ذهن فعال پانزی به وجود آورد.

IRC مخفف عبارت International Response Coupon بود که برای انتقال مرسولات پستی از کشوری به کشور دیگر مورد استفاده قرار می‌گرفت. همانند تمبر عمل می‌کرد و افراد هزینه پست را به وسیله آن پرداخت می‌کرند. IRCها هنوز هم در کمپانی‌های بزرگ رایج هستند.

با مطالعاتی در رابطه با IRCها، پانزی به نقصی در سیستم اقتصادی پی برد.

به سبب تورم ناشی از جنگ جهانی اول، ارزش IRCهای ایتالیا کاهش یافته بود و به طور کلی در هر کشوری، ارزش متفاوتی را دارا بودند. چارلز متوجه شد که می‌تواند در ایتالیا این کوپن‌ها را با قیمتی پایین خریداری کند و با قیمتی بالاتر در آمریکا به فروش برساند.

پانزی برآورد کرده بود که از مابه التفاوت IRCها، سودی ۴۰۰ درصدی کسب خواهد کرد. با این حال برای کسب بازدهی قابل توجه، وی به سرمایه بالایی نیاز داشت تا مقادیر زیادی از این کوپن‌ها را خریداری کند.

به منظور دریافت وام، پانزی به بانک هانوفر (Hanover Trust) در ماساچوست رفت و ایده خود را به اشتراک گذاشت. امّا ایده مربوط به IRCها چندان مورد استقبال این بانک قرار نگرفت.

به عقیده مسئولین هانوفر، این طرح برای رشد اقتصادی موثر نخواهد بود. همین موضوع پانزی را مجاب کرد تا با راه اندازی یک شرکت سهامی در اوراق بهادار، گامی در جهت تامین سرمایه بردارد.

ثبت شرکت و آغاز پروژه پانزی

ژانویه ۱۹۲۰ بود که در اوج بحران اقتصادی، چارلز پانزی شرکتی سهامی را به ثبت رساند تا پروژه جذب سرمایه خود را آغاز کند. در ماه نخست، ۱۸ سرمایه گذار به این صندوق وارد شدند و روی هم رفته بودجه‌ای ۱۸۰۰ دلاری برای شرکت فراهم شد.

پس از گذشت ۲ ماه و در ماه مارس، میزان نقدینگی این شرکت به ۲۵ هزار دلار رسید که اقتصاددانان آن را معادل ۴۰۰ هزار دلار در سال ۲۰۲۲ می‌دانند. تنها یک ماه بعد، میزان سرمایه جذب شده به ۲.۵ میلیون دلار (حدود ۳۶ میلیون دلار در سال ۲۰۲۲) رسید. دلیل این استقبال گسترده چه بود؟

همانطور که در ابتدای متن بدان اشاره کردیم، پانزی به سرمایه گذاران وعده داده بود که در یک بازه زمانی ۴۵ روزه، ۵۰ درصد و طی مدت ۹۰ روز، سودی ۱۰۰ درصدی را به سرمایه گذاران پس می‌دهد.

البته این تنها یک ادعا نبود و همه چیز به خوبی پیش می‌رفت. امّا فقط تا زمانی که سود سپرده گذاران از طریق فروش کوپن‌های IRC به دست می‌آمد.

علاوه بر سود کلان حاصل از کوپن‌های IRC، بحران اقتصادی آن دوره هم موجب شده بود تا افراد به دنبال دریافت سودهایی قابل توجه باشند که طرح پانزی جوابگوی آن‌ها بود.

جالب است بدانید که در سال ۱۹۲۰، سود سپرده گذاران بانکی در ایالات متحده از ۵ درصد فراتر نمی‌رفت؛ آن هم به طور سالانه!

طولی نکشید تا در انتهای ماه جولای، طرح پانزی به قدری محبوب شد که برخی از اهالی روستاهای دورافتاده هم اقدام سرمایه خود را به این سیستم اختصاص دادند. حتی بسیاری از وکلا و وزرای سیاسی آمریکا هم از این طرح استقبال کردند. در این زمان، روزانه میلیون‌ها دلار به صندوق مهاجر ایتالیایی سرازیر می‌شد.

آیا رویای دیرین چارلز تحقق یافت و سرانجام موفقیتی که آرزویش را داشت تجربه کرد؟ تنها برای چند ماه!

سقوط بزرگترین طرح سرمایه گذاری

پس از جذب میلیون‌ها دلار به صورت روزانه، پانزی دیگر مانند گذشته به IRCها توجه نکرد و تصمیم گرفت تا پس از سال‌ها فراز و نشیب، طعم زندگی ایده آل را بچشد. خرید یک کارخانه، عمارتی گران‌قیمت در بوستون و احداث شعبه‌های دیگر در ایالات نیوجرسی، از جمله اقدامات وی بودند.

در همین میان، Boston Post مطالبی را منتشر کرد که شک و شبهاتی را در رابطه با طرح پانزی ایجاد می‌کرد. این روزنامه به ساز و کار معیوب طرح پانزی اشاره کرد.

این روزنامه اشاره کرد که سوددهی طرح پانزی ادامه دار نخواهد بود. چرا که سرمایه دریافتی صرف فعالیت‌های اقتصادی نمی‌شود بلکه سود سرمایه گذاران ابتدایی، توسط سرمایه گذاران جدیدتر تامین می‌شود. همان خصوصیت مشترک در پروژه‌های پانزی!

سرانجام روزنامه نگار و کارشناس اقتصادی مشهور یعنی کلارنس بارون (Clarrence Barron)، تحقیقاتی را روی این طرح انجام داد و دریافت که برای اعطای سود به تمامی سرمایه گذاران، به ۱۶۰ میلیون کوپن نیاز خواهد بود. این درحالی بود که در آن مقطع، شمار این IRCها از ۷۰ هزار نسخه فراتر نمی‌رفت.

در ۱۲ آگوست ۱۹۲۰، پانزی به مشارکت در فعالیت‌های غیرقانونی بانک زاروسی و هانوفر متهم شد. علاوه بر این با تخلیه استخر نقدینگی، دیگر قادر به پرداخت سود سرمایه گذاران جدید نبود.

با گذشت چند ماه، سوددهی ۱۰۰ درصدی طرح به کمتر از ۳۰ سنت برای هر سرمایه گذار کاهش یافته بود که موجب شد تا افرادی که خانه خود را به فروش رسانده بودند تا در طرح پانزی مشارکت کنند، قادر به دریافت سرمایه خود نباشند.

از این سو، پانزی شکست خورده نتوانست بدهی سرمایه گذاران را باز گرداند و در آخر تسلیم مقامات بوستون شد. در نوامبر همان سال و تنها ۴ ماه پس از جذب یک میلیون دلار در روز، چارلز پانزی به جرم کلاهبرداری به ۵ سال حبس محکوم شد.

جاودانگی پس از مرگ!

سال ۱۹۲۵ بود که چارلز به طور موقت از زندان آزاد شد و به جسکونویل در فلوریدا رفت. در آن زمان، مجددا همان نقشه قدیمی را پیاده کرد. تجارتی را در حوزه زمین‌های کشاورزی آغاز و به سرمایه گذاران خود این وعده را داد که در طول ۶ ماه، به آن‌ها سود ۲۰۰ درصدی اعطا خواهد کرد.

این طرح مانند پروژه قبلی موفقیت آمیز نبود و پس از شکست، پانزی به اتهام نقض قوانین تجاری به یک سال حبس در زندان ایالت فلوریدا محکوم شد.

پس از گذراندن دوران زندان و سپس شکست طرح‌های متعدد در زادگاه خود ایتالیا، پانزی سرانجام شغلی را در سازمان هوایی Ala Littoria پیدا کرد که یکی از خطوط هوایی ایتالیا در برزیل محسوب می‌شد. البته که این کار هم پایدار نبود و پس از جنگ جهانی دوم، فعالیت این خط هوایی متوقف شد.

پانزی سال‌های انتهایی زندگی خود را در فقر به سر برد و سرانجام در تاریخ ۱۸ ژانویه ۱۹۴۹، در ریو دو ژانیرو کشور برزیل از دنیا رفت. با این حال پس از گذشت یک قرن، شیوه کار او همچنان ادامه دارد که در بخش بعدی به طرح پانزی در ارز دیجیتال می‌پردازیم.

چگونه یک طرح پانزی را تشخیص دهیم؟

طرح‌های پانزی ویترین جذابی دارند. سود بالا، ریسک کم، عدم وجود محدودیت سرمایه‌گذاری، بازدهی کوتاه مدت و وعده‌هایی از این قبیل اجزای تشکیل دهنده این ویترین هستند. گاهی زرق و برق ظاهر کار چنان زیاد است که چشم شما را می‌زند و مانع از دید درست می‌شود. اما نگران نباشید، ترفندهایی هستند که می‌توانید با استفاده از آن‌ها طرح‌های پانزی را تشخیص دهید. از مهم‌ترین این ترفندها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• بررسی ویژگی‌های پروژه‌ها و مطابقت دادن با ویژگی‌های پانزی: طرح‌های پانزی معمولا ویژگی‌های دارند که در صورت مشاهده آن‌ها در یک پروژه باید احتیاط کنید. در ادامه همین مقاله به بررسی کامل ویژگی‌های طرح‌های پانزی خواهیم پرداخت.
• بررسی پیشینه و سوابق کاری توسعه دهندگان پروژه: ارائه دهندگان یک پروژه باید مشخص باشند و از طریق بررسی سوابق کاری آن‌ها می‌توانید به اطلاعات خوبی دست پیدا کنید.
• بررسی تجربه کاری شرکت ارائه دهنده: بسیاری از پروژه‌های پانزی نوپا هستند و یا سوابق کاملی از خود را در اختیار شما قرار نمی‌دهند. بررسی سوابق کاری شرکت ارائه دهنده پروژه نیز می‌تواند در تشخیص پروژه‌های پانزی مفید باشد.

در نظر داشته باشید که این موارد تنها می‌تواند احتمال در دام افتادن را کاهش دهند.

مدیرعامل صرافی کوکوین یعنی جانی لیو (Johnny Lyu)، اعتقاد دارد که سیستم‌های سوددهی پیچیده مانند ساختار هرمی، سطح بندی سرمایه گذاران و مرکزیت در پروژه، از مهم ترین نشانه‌های طرح پانزی به شمار می‌آیند.

چطور از طرح‌های پانزی در امان باشیم؟

راهکار در امان بودن از طرح‌های پانزی ساده است. کافی‌ست چند ویژگی را در خود پرورش دهید و در زمان تصمیم‌گیری به آن‌ها پایبند بمانید. 

• زود اطمینان نکنید: پیش از بررسی کامل یک پروژه از همه جوانب، وارد سرمایه‌گذاری نشوید.
• سرمایه‌گذاری فوری را نپذیرید: ایجاد فوریت برای سرمایه‌گذاری یکی از روش‌های پروژه‌های پانزی است. این فوریت می‌تواند غیر مستقیم به شما القا شود. مثلا ممکن است که ترس جاماندن از سود یا فرصت محدود شما را وادار به سرمایه‌گذاری بی‌درنگ کند.
• شرکت و توسعه‌دهندگان پروژه‌ها را بررسی کنید: در حالت عادی شما هرگز پولتان را به یک غریبه نمی‌دهید. برای سرمایه‌گذاری هم حتما شرکت و توسعه‌دهندگان را کاملا بررسی کنید.
• در مقابل سرمایه‌گذاری خود مدرک داشته باشید: اگر پروژه مدرکی که بتوان در مراجع قانونی به آن استناد کرد، به شما ارائه نمی‌کند؛ حتما مشکلی وجود دارد.
• دانش خود را افزایش دهید: جامعه هدف پروژه‌های پانزی بیشتر افراد ساده و ناآگاه هستند. هر چه آگاهی بیشتری در زمینه فعالیت پروژه داشته باشید، احتمال فریب خوردن کمتر می‌شود.
• طمع نکنید: اجازه ندهید که طمع سود ماورایی شما را از دیدن حقیقت بازدارد.

سایت پانزی

یکی از انواع پروژه‌های پانزی سایت‌ها هستد. مثلا برخی از سایت‌ها مدعی استخراج یک ارز دیجیتال در فضای ابری هستند یا با سر زدن به سایت و انجام یک تسک، وعده توکنی را می‌دهند. سایت‌ها با تعیین بازه‌های زمانی کوتاه مدت شما را مدام به آدرس خود می‌کشانند و از این طریق نرخ بازدید را بالا می‌برند. سپس با ادعای کاربران فعال تبلیغ می‌گیرند و آن‌را با قیمت بالا می‌فروشند. پس از مدتی می‌بینید که کاربری تغییر کرده است و هیچ نشانه‌ای از زمانی که روی آن گذاشته‌اید وجود ندارد. این‌ها تنها بخشی از فعالیت سایت‌های پانزی هستند و لازم است بدانید که گاهی پروژه‌ها از سرمایه‌گذاری زمانی شما هم سوء استفاده می‌کنند.

اما کاش کار به همین‌جا ختم شود! در بعضی موارد دیده شده که برای درخواست برداشت سکه‌ها از کاربران خواسته شده که هزینه انتقال را واریز کنند! هزینه انتقال سکه‌هایی که حتی وجود خارجی ندارند.

در موارد دیگر با درخواست اتصال کیف پول و چند فعالیت دیگر، کیف پول یا تلفن همراه شما هک می‌شود. به همین دلیل است که باید حتی در ایردراپ‌های تلگرامی، یک والت خالی داشته باشید و از آن استفاده کنید. اتصال کیف پول اصلی به هیچ سایت، ایردراپ و پروژه دیگری توصیه نمی‌شود.

نمونه‌هایی از پروژه‌های پانزی 

نمونه‌های بسیاری از پروژه‌های پانزی در سراسر جهان وجود داشتند. برخی از معروف‌ترین آن‌ها به شرح زیر است:

• پروژه پانزی لو پرلمن (Lou Pearlman)
• پروژه پانزی برنی میداف (Bernie Madoff)
• پروژه پانزی دی سی سولار (DC Solar)
• پروژه پانزی جورج سانتوس (George Santos)

پروژه پانزی لو پرلمن (Lou Pearlman)

لو پرلمن، غول سابق گروه سرمایه‌گذاری پسر بود. او مبتکر و مجری یک طرح پانزی ۵۰۰ میلیون دلاری بود که حدود ۲۰ سال به طول انجامید. در دادگاه، لو پرمن توسط هیئت منصفه به چندین فقره کلاهبرداری و پولشویی متهم شد. او پس از اعتراف به ۲۵ سال زندان محکوم شد.

پروژه پانزی برنی یا برنارد میداف (Bernie Madoff)

برنارد میداف شخصیت دیگری است که با کلاهبرداری از مشتریانش، یکی از معروف‌ترین شرکت‌های سرمایه‌گذاری وال استریت را مدیریت می‌کرد. در نقل قول آمده است که مدوف به پسرانش می‌گوید:

سرمایه‌گذاری‌هایم، همه یک دروغ بزرگ است. 

میداف پس از دستگیر شدن در ابتدا تنها به یک فقره کلاهبرداری در اوراق بهادار متهم شد. سپس زیان ۶۵ میلیارد دلاری، او را ملقب به بزرگ‌ترین متقلب تاریخ کرد.  مدوف در ۲۹ ژوئن ۲۰۰۹ به ۱۵۰ سال زندان محکوم شده بود و در سال ۲۰۲۱ در زندان درگذشت.

پروژه پانزی دی سی سولار (DC Solar)

چهار سال قبل، کمیسیون بورس و اوراق بهادار ایالات متحده یک پرونده فدرال علیه یک زوج کالیفرنیایی به نام جف و پالت کارپوف تشکیل داد. این زوج به سازماندهی یک طرح ۹۱۰ میلیون دلاری پانزی متهم شدند. جف و پالت صاحبان شرکت‌های تولیدکننده‌ پنل خورشیدی DC Solar Solutions Inc. و DC Solar Distribution Inc بودند و از پوشش این شرکت‌ها برای کلاهبرداری خود استفاده می‌کردند. آن‌ها به سرمایه‌گذاران وعده‌هایی از قبیل اعتبارات مالیاتی، پرداخت اجاره و سود می‌دادند؛ اما واقعیت چیز دیگری بود و درآمد از پول سرمایه‌گذاران جدید پرداخت می‌شد. کلاهبرداران دی سی سولار نیز به جرم خود اعتراف کردند.

پروژه پانزی جورج سانتوس (George Santos)

پروژه جورج سانتوس، با استخدام او در شرکت سرمایه‌گذاری هاربر سیتی کپیتال (Harbor City Capital) آغاز شد. سانتوس با وعده‌ سرمایه‌گذاری‌ با بازدهی بالا و ریسک کم در شرکت‌های تبلیغاتی دیجیتالی، سرمایه‌گذاران زیادی را جذب کرد. او برای استقبال بیشتر از طرحش در مورد تحصیلات و تخصص خود مبالغه می‌کرد و به دروغ ادعا داشت که با افراد ثروتمند و قدرتمند ارتباط دارد. پس از شکایت SEC مشخص شد که پول سرمایه‌گذاران خرج طلب سرمایه‌گذاران اولیه شده بود که مشخصه یک طرح پانزی است.

طرح پانزی در ارز دیجیتال

به ایتالیا، بوستون و فلوریدا سفر کردیم تا به طرح پانزی در بازار ارز دیجیتال بپردازیم. ابتدا نمونه‌هایی از این طرح را می‌شناسیم و سپس می‌بینیم که چگونه می‌توانیم پروژه‌های پانزی را شناسایی کنیم.

آربیستار (Arbistar)

آربیستار نیز یک پلتفرم پانزی بود. طراح این پروژه با ادعای استفاده از الگوریتم‌ هایربات تریدینگ در معاملات ارز دیجیتال، شروع به فعالیت کرد. او وین ریت بات معامله‌گر خود را بسیار بالا و بدون ریسک معرفی می‌کرد و مدعی بود که به طور هم‌زمان در چندین صرافی فعالیت دارند. سود روزانه ۸ تا ۱۵ درصدی، طعمه اصلی آربیستار برای شکار سرمایه بود.

آربیستار با جذب بیش از ۱۰۰ میلیون دلار به فعالیت خود ادامه داد تا این‌که در سال ۲۰۲۰، پانزی بودن پروژه اعلام شد. آن‌ها در ابتدا با گزارش اختلالات پلتفرم، مانع برداشت سرمایه کاربران شدند. سرمایه بسیاری از کاربران در پلتفرم آربیستار از دست رفت.

استخراج بیت کوین در هند

در سال ۲۰۱۶، پلتفرم هندی GainBitcoin فعالیت خود را به عنوان یک راه حل ماینینگ بیت کوین آغاز کرد. به گونه‌ای که با پول سرمایه گذاران، به استخراج این رمز ارز پرداخته و سودی را به افراد اعطا می‌کرد.

ساز و کار آن به گونه‌ای بود که در ازای دریافت سرمایه از افراد، سودی ۱۰ درصدی را به صورت ماهانه در اختیار سرمایه گذاران قرار می‌داد. طبق وعده پروژه، این طرح برای ۱۸ ماه در جریان بود.

منطقی یا غیر منطقی، سرمایه گذاران هندی از این طرح استقبال کردند و سرمایه جمع آوری شده توسط GainBitcoin به مرز ۳۰۰ میلیون دلار رسید. در سال ۲۰۱۷، مشخص شد که هیچ گونه تجهیزات ماینینگ خریداری نشده و فرایند استخراجی هم در کار نبوده است!

ناکاموتو در Bitconncet

یکی از بزرگترین و مشهور ترین طرح‌های پانزی، چیزی نبود جز پروژه Bitconncet که توسط ساتائو ناکاموتو (Satao Nakamoto) راه اندازی شد.

این پلتفرم تا حدی به GainBitcoin شباهت داشت. با این تفاوت که به جای ۱۰ درصد، ماهانه سودی ۴۰ درصد را نوید می‌داد که در قالب BTC در اختیار افراد قرار می‌گرفت. برای دریافت پاداش در قالب بیت کوین، سرمایه گذاران می‌بایست توکن‌های BCC را خریداری و در صندوق بیت‌کانکت استیک (Stake) می‌کردند.

این پروتکل به مدت ۳۸ ماه فعالیت خود را ادامه داد و بیش از ۲ میلیارد دلار از دارایی‌ سرمایه گذاران را جذب کرد که قرار بود صرف فعالیت‌های اقتصادی شود!

چرا مردم به بیت کانکت اعتماد کردند؟

طبق روال پروژه‌های پانزی، جذب کاربران جدید مساوی با رسیدن سرمایه برای جلب اعتماد مضاعف بود. بیت کانکت از محل سرمایه کاربران جدید، سود خوبی به سرمایه‌گذاران اولیه پرداخت کرد. همین مساله کافی بود تا سیل عظیمی از سرمایه‌گذاران جدید وارد شوند و سرمایه‌گذاران قدیمی، وجوه خود را افزایش دهند.

علامت‌های هشدار بیت کانکت

وعده‌ی سود ماورایی بدون ریسک و ارائه رمزارز BCC بدون رود مپ و پشتوانه از مهم‌ترین هشدار‌ها در پروژه بیت کانکت محسوب می‌شود.

کلاهبرداری ۵ ساله

Onecoin در سال ۲۰۱۴ کار خود را آغاز کرد و تا ۲۰۱۹ به فعالیت خود ادامه داد. از این رو، شاید بتوان آن را طولانی‌ترین طرح پانزی دانست. (دست کم در بازار کریپتو)

کارآفرین و در این پرونده کلاهبردار بلغاری یعنی راجا ایگناتووا (Ruja Ignatova) که با نام مستعار Cryptoqueen فعالیت داشت، پروژه Onecoin را معرفی کرد و لقب «قاتل بیت کوین» را برروی آن نهاد. به کمک تبلیغات هوشمندانه و نوآوری در مکانیزم طرح، این پروژه به مدت ۵ سال در بازار حاضر بود.

جالب است بدانید که موسس وان‌کوین، همچنان در لیست مقامات قضایی قرار دارد و هنوز موفق به دستگیری وی نشده‌اند. میزان دارایی به سرقت رفته در این پروژه، حدود ۵ میلیارد دلار تخمین زده می‌شود.

بیت کوین اِرا

Bitcoin Era یک پلتفرم معاملاتی برای بیت کوین و سایر رمز ارزهاست. این پلتفرم وعده سود ۱۱۰۰ دلاری تنها با روزی ۲۰ دقیقه معامله توسط ربات را می‌دهد! تا به همین جای کار بوی طرح پانزی به مشام می‌رسد. اطمینان کاذب از کسب سود قطعی در بازارهای مالی مساوی با کلاهبرداری است. اگر این ربات چنین پتانسیلی داشت؛ سازنده آن نیازی به ارائه آن داشت و اکنون سرمایه بیشتری نسبت به ایلان ماسک کسب کرده بود.

هشدار پانزی بودن بیت اِرا

وعده سود ماورایی، بازدهی در کوتاه مدت، رویا فروشی، عدم شفافیت و تضمین عدم وجود ریسک در بیت کوین ارا؛ دقیقا از مشخصه‌های طرح‌های پانزی است.

بیت کوین رایگان؛ مجددا هند!

در همان سال ۲۰۱۷، متفکران هندی به نام‌های دیویش دارجی (Divyesh Darji) و رانجیت ساکسنا (Ranjeet Saxena) پروژه Dekado Coin را طراحی کردند و شعاری جذاب را به عنوان بنر تبلیغاتی خود برگزیدند: «هرکسی که می‌گوید کسب بیت کوین به صورت رایگان امکان پذیر نیست، در این باره اشتباه فکر می‌کند.»

سود پیشنهادی پروتکل هم مانند تبلیغات آن جذابیت داشت و سود ۴۰ تا ۷۰ درصدی را وعده داده بود. در آخر با جذب سرمایه گذارانی از سراسر جهان به ویژه هند، اندونزی، هلند و کشورهای آفریقایی، وبسایت خود را راه اندازی کرد.

Dekado.io پایگاه داده‌ این پلتفرم بود که به هنگام برداشت دارایی‌ها، کاربران با وبسایتی خالی از اطلاعات مواجه شدند که پاسخگوی کاربران نبود!

پروژه پانزی وان کوین (OneCoin)

وان کوین یکی از بزرگ‌ترین پروژه‌های پانزی در حوزه کریپتو است. وان کوین در سال ۲۰۱۴ در بلغارستان، بیش از ۲۵ میلیارد دلار سرمایه کاربران جهانی را بلعید! آن‌ها با تبلیغات گسترده پیرامون آموزش و مدیریت مالی به میدان آمدند اما نهایتا در سال ۲۰۱۷، پانزی بودن پروژه اعلام شد و فعالیت آن را ممنوع کردند.

پروژه پانزی پلاس توکن (PlusToken)

پلاس توکن یک طرح پانزی معروف برای جامعه هدف چین و کره جنوبی بود. پلاس توکن یک کیف پول اختصاصی داشت که با وعده سود ماهانه، نظر بسیاری را به خود جلب کرد. سپس چیزی معادل ۲.۹ میلیارد دلار رمز ارز را از کاربرانش دزدید! جالب است بدانید که این سرقت از ۳ میلیون کاربر انجام شد که اکثرا از طریق تبلیغات در پیام‌رسان وی‌چت، با وعده سود ماهانه ۱۰ تا ۳۰ درصدی وارد کیف پول شده بودند!

صرافی کانادایی QuadrigaCX

با مرگ جرالد کوتن (صاحب صرافی)، کمیسیون اوراق بهادار کانادا فاش کرد که بزرگ‌ترین صرافی ارز دیجیتال کانادا، یک طرح پانزی است! ایجاد اکانت‌های ساختگی و پرداخت کسری صرافی از موجودی کاربران از مهم‌ترین دلایل اعلام پانزی بودن QuadrigaCX است.

هشدار پانزی بودن صرافی QuadrigaCX

• تسویه‌حساب‌های با تاخیر
• عدم شفافیت حساب‌های ارزی صاحب صرافی

بریج اوراکل

بریج اوراکل ارز دیجیتالی است که توسط سینا استوی (مدیرعامل سابق صرافی ورشکسته کریپتو لند) به بازار ارائه شد. این توکن ابتدا روی شبکه ترون فعالیت داشت و پس از دستگیری سازنده آن سقوط کرد؛ زیرا به خودی خود هیچ ارزشی نداشت. با فرار سینا استوی از ایران، روند احیا و مهاجرت بریج اوراکل به زنجیره هوشمند بایننس انجام شد تا در فاز دوم نیز افراد دیگری را متضرر کند. در فاز دوم صرافی‌های معتبر نپذیرفتند که بریج را لیست کنند و اکنون در صرافی‌های بدون نام و نشان معامله می‌شود.

هشدار پانزی بودن بریج اوراکل

نداشتن وایت پیپر مشخص، مهاجرت روی یک شبکه دیگر بدون ایجاد شرایط مناسب برای توکن‌های قدیمی، توکنومیکس نامناسب، سابقه بد توسعه دهنده، عدم لیست شدن دوباره ارز در صرافی‌های معتبر و ارائه در صرافی‌های کمتر شناخته شده، عدم وجود پشتیبانی و پاسخگویی مناسب به کاربران، حذف و بلاک کردن کاربران معترض از چنل‌های بریج اوراکل در شبکه‌های اجتماعی، پامپ و دامپ بدون دلایل بنیادی و موارد بسیاری از این قبیل؛ نشان از پانزی بودن پروژه دارد.

پروژه پای نتورک

پای نتورک با اپلیکیشن استخراج ارز دیجیتال به بازار آمد. توکن بومی پروژه Pi نام دارد. PI تنها در صرافی‌های بی نام و نشان لیست شد و شایعاتی مبنی بر فروش اطلاعات بیش از ۶۰ میلیون کاربر این اپلیکیشن در فضای مجازی به گوش می‌رسد.

هشدار پانزی بودن پای نتورک

پای هرگز در صرافی‌های معتبر لیست نشد و اکنون در سه صرافی غیر معتبر مشغول دامپ و پامپ بدون منطق و بدون عوامل بنیادی است. PI اهداف و نقشه راه مشخصی ندارد و به گزارش کوین تلگراف در سال ۱۴۰۰ اطلاعات کاربران این اپلیکیشن در اختیار دیگران قرار داده شده است.

سولار (Unitedsolar) یکی از جدیدترین پروژه‌های کلاهبرداری

پروژه سولار (Unitedsolar) از در محیط زیست وارد شد. آن‌ها نیز مدعی بودند که علاوه بر حمایت از محیط زیست، در یک زمان کوتاه، چندین برابر سرمایه را باز می‌گردانند. سولار در کشورهای مختلفی فعالیت می‌کند. از همان زمان آغاز به کار سولار، هشدارهای پیرامون پانزی بودن آن اعلام شد. با این وجود، همیش افراد نا آگاهی وجود دارند که دام وعده‌های کذایی پانزی بیفتند. با گذر زمان، سولار اعلام ورشکستگی کرد و سرمایه‌ها از بین رفت.

ویژگی‌های اصلی طرح پانزی

شاید در گذشته زمان بیشتری لازم بود تا یک پروژه پانزی شناسایی شود؛ اما با قانون‌گذاری‌های بیشتر در این حوزه، عمر پروژه‌های پانزی کوتاه‌تر شد. طراحان پانزی بر این مساله واقف هستند و همواره سعی دارند با تبلیغات و پیش گرفتن از رقبا، کار خود را سریعتر به سرانجام برسانند. بدین ترتیب هم زمان کافی برای فرار از مسئولیت عملکرد خود پیدا می‌کنند و هم در مدت محدود پیش از شفاف شدن کلاهبرداری، فرصت کافی برای جذب سرمایه‌ دارند. محدودیت‌های زمانی و رقابتی باعث می‌شود که نشانه‌های پانزی بودن برجسته‌تر شود. بنابراین کافی‌ست تا علائم این نوع از کلاهبرداری را بشناسید تا در دام آن‌ها گرفتار نشوید. ۸ ویژگی اصلی برای طرح‌های پانزی وجود دارند که باید با دیدن آن‌ها احتیاط کنید!

1. وعدهٔ سودهای هنگفت و بدون ریسک
2. عدم سرمایه‌گذاری مشروع
3. عدم شفافیت در مورد استراتژی سرمایه‌گذاری
4. فشار برای سرمایه‌گذاری سریع
5. وابستگی به جذب سرمایه‌گذاران جدید
6. نداشتن سابقه سرمایه‌گذاری اثبات شده
7. مشکلات دسترسی به وجوه سرمایه‌گذاری شده
8. رشد سریع و غیرقابل تداوم

در ادامه به بررسی هریک از این موارد، به‌صورت جداگانه خواهیم پرداخت.

شیوه‌های پیچیده مانند شرکت‌های هرمی عمل می‌کنند و بدون انجام فعالیتی مشخص، سود سرمایه گذاران قبلی و راس هرم را از دارایی سپرده گذاران سطوح پایین هرم (سپرده گذاران جدید) تامین می‌شود.

جانی لیو

وعده سودهای هنگفت و بدون ریسک

پانزی‌ها نمی‌توانند با شرکت‌های سرمایه‌گذاری معتبر رقابت کنند؛ بنابراین نمی‌توانند از راه درست نظر کاربران را جلب کنند. در همین لحظه است که دست روی مهم‌ترین نقطه ضعف سرمایه‌گذاران می‌گذارند. بهترین دلیلی که باعث می‌شود کاربران به جای سرمایه‌گذاری‌های معتبر به سراغ یک کلاهبرداری بروند؛ طمع سود بیشتر است. وعده سودهای غیر واقعی و هنگفت، آن هم با تضمین ریسک، تنها از کسی بر می‌آید که واقعیت بازار را انکار می‌کند.

پس در همین لحظه با خودتان عهد کنید که اسیر وعده‌های پوچ نشوید. شاید با خود بگویید طرح‌های پانزی در ابتدا سود ده هستند تا اعتماد جلب کنند و پیش از کلاهبرداری خارج خواهم شد. لازم است بدانید که شما از آن لحظه کذایی بی‌خبرید و طمع هرگز اجازه خروج به موقع را نخواهد داد! این را هم بدانید که کم‌تر پیش می‌آید یک پروژه پانزی از ابتدای کار تا لحظه علنی شدن کلاهبرداری، همواره اجازه برداشت داشته باشد.

عدم سرمایه‌گذاری مشروع

پانزی‌ها حتی ادعای سرمایه‌گذاری روی دارایی‌های مشروع را هم ندارند. طراحان این پروژه‌ها خوب می‌دانند که اگر حتی در ادعاهایشان به سراغ دارایی‌های قابل استناد قانونی بروند، اسناد معتبر و ثبت شده‌ای برای ارائه ندارند. به‌علاوه اسناد چنین سرمایه‌گذاری‌های معمولا باید در دست طرف دیگر معامله هم باشد! مثلا اگر ادعای سرمایه‌گذاری در ملک را داشته باشند، اسناد در ادارات دولتی نیز ثبت می‌شود. یا اگر به سراغ خرید محصول خاصی بروند، تولید کننده باید این خرید را تایید کند. چنین مواردی عدم سرمایه‌گذاری آن‌ها را زودتر مشخص می‌کنند. 

ارزهای دیجیتال به دلیل نامشخص بودن مبدا و مقصد تراکنش‌ها، بهشت پروژه‌های پانزی محسوب می‌شود. اما در این زمینه هم از طریق اطلاعات ثبت شده روی بلاک‌چین و رد پای تراکنش‌های منتهی به کیف پول می‌توان اسناد معتبر ارائه داد. متاسفانه برخی از کاربران از روی عدم وجود آگاهی کافی، صرفا به ادعاهای طراحان پانزی اکتفا می‌کنند.

عدم شفافیت در مورد استراتژی سرمایه‌گذاری

در پروژه‌های پانزی هیچ گونه سرمایه‌گذاری واقعی وجود ندارد که بخواهد استراتژی هم داشته باشد! پس مسیر حرکت پروژه شفاف نخواهد بود و طراحان پانزی مجبور به بافتن تار و پود سرمایه‌گذاری‌های تخیلی هستند. سرمایه‌گذاری‌های خیالی قطعا اسناد رسمی و معتبری نخواهد داشت. پس پروژه مجبور است که در اهداف، نوع سرمایه‌گذاری‌ها، اعلام وضعیت و نتیجه سرمایه‌گذاری و موارد این چنینی شفاف نباشد. در هر جایی که حس کردید شفافیت نیست، به حس خود اعتماد کنید زیرا حتما یک جای کار می‌لنگد!

فشار برای سرمایه‌گذاری سریع

پروژه‌های پانزی به چند دلیل محدودیت زمانی دارند. یکی از دلایل فشار برای سرمایه‌گذاری سریع این است که شما تحقیقات کافی روی  پروژه نداشته باشید و کورکورانه و هیجانی تصمیم بگیرید. جمع‌آوری هرچه بیشتر سرمایه، پیش از رو شدن دست کلاهبرداران نیز دلیل بعدی این تعجیل است. در نهایت پانزی‌ها کاربران را به سرمایه‌گذاری فوری دعوت می‌کنند و گاهی این دعوت با تبلیغات رقم می‌خود. آن‌ها می‌خواهند تا احساس کنید هر یک روزی که از سرمایه‌گذاری عقب می‌افتید؛ از نظر مالی به ضررتان است. اینجا همان لحظه‌ای است که روی ترس جاماندن از سود (فومو) دست می‌گذارند.

وابستگی به جذب سرمایه‌گذاران جدید

سود سرمایه‌گذاران اولیه از طریق جذب کاربران جدید تامین می‌شود. بنابراین تا زمانی که به تارگت سرمایه مد نظرشان برسند؛ مدام در حال جذب کاربر جدید خواهند بود. حتی پرداخت سود سرمایه‌گذاران قبلی به ضرر آن‌‌ها نیست، زیرا معمولا کاربران قبلی سود خود را هم به سرمایه اولیه اضافه می‌کنند تا سود تصاعدی دریافت کنند. از طرفی این پرداخت‌ها از این جیب به ان جیب است و از طرف دیگر؛ از این طریق اعتبار و اعتماد بیشتری جلب می‌کنند. در این حالت کاربران قدیمی ناخواسته به قربانیان پروژه می‌افزایند. یعنی با معرفی راه پول در آوردن جدیدشان به اطرافیان، دیگران را نیز قربانی خواهند کرد.

نداشتن سابقه سرمایه‌گذاری اثبات شده

همانطور که گفتیم؛ هیچ سرمایه‌گذاری واقعی در پروژه‌های پانزی وجود ندارد. پس هیچ سابقه اثبات شده‌ای هم در راستای سرمایه‌گذاری‌ها وجود نخواهد داشت. اسناد غیر رسمی و فاقد اعتبار پانزی‌ها، تنها کاغذهای بی ارزشی هستند که با هدف فریب سرمایه‌گذاران ایجاد شده. سوابق اسناد معاملات و سرمایه‌گذاری‌های پانزی معمولا در هیچ مرکز معتبری ثبت نشده است. مثلا فرض کنید طرح پانزی مربوط به تامین نقدینگی ارز دیجیتال باشد. هم فعالیت‌هایی که در راستای استخراج انجام می‌شود در بلاک‌چین قابل اثبات است و هم تراکنش‌هایی که با هدف سرمایه‌گذاری یا معامله باشد. اما یک طرح تامین نقدینگی ارز دیجیتال پانزی هرگز اسناد معتبری از فعالیت‌هایش ندارد.

مشکلات دسترسی به وجوه سرمایه‌گذاری شده

مهم‌ترین مشخصه پانزی‌ها ایجاد مشکلات برداشت سرمایه است. این مشکلات حتی پیش از علنی شدن کلاهبرداری هم وجود دارند. یا برداشت در زمان‌هایی با دلایل قابل توجیهی مثل ترافیک برداشت یا سود بیشتر، محدود می‌شود یا پا را فراتر می‌گذارند و مبلغی در ازای برداشت از شما طلب می‌کنند که رقم معقولی نیست. این مساله برای آن‌ها برد – برد است. زیرا اگر مبلغ را بپردازید؛ برای گرفتن پول خودتان به آن‌ها سود می‌رسانید. اگر نپردازید، به تصمیم خودتان برداشت را تا لحظه‌ای که دیگر دیر است، به تعویق می‌اندازید. 

رشد سریع و غیرقابل تداوم

از مشخصه‌های بارز پروژه‌های پانزی این است که سرعت رشد پروژه، بدون هیچ دلیل بنیادی، زیاد است. به حدی که اگر این رشد ادامه پیدا کند؛ حتی روی کاغذ هم منطقی نیست، بنابراین ادامه نخواهد داشت. بگذارید تا با یک مثال ساده این مساله را بهتر درک کنیم. 

حتما شاهد رمز ارزهای بدون پشتوانه‌ای که یک روز می‌آیند و پس از مدتی سقوط می‌کنند، بوده‌اید. برخی از آن‌ها نمونه‌ای از یک پروژه پانزی هستند. اگر توجه کنید می‌بینید که رود مپ و نقشه راه واضحی ندارند. هولدرهای جدید با رشد سرسام‌آور رمز ارز، آن‌را گران‌تر می‌خرند و سود سرمایه‌گذاران اولیه با پول آن‌ها تامین می‌شود. گاهی به دلیل آپدیت و بهانه‌های دیگری مثل دی‌لیست شدن از صرافی، امکان برداشت، فروش یا انتقال آن‌ها را ندارید. گاهی به بهانه مهاجرت به یک شبکه دیگر در دام محدودیت برداشت می‌افتید. 

دلایل منطقی برای رشد آن‌ها وجود ندارد اما می‌بینید که گاهی به لیست ۱۰ ارز برتر از نظر حجم تراکنش راه پیدا می‌کنند. در نهایت؛ اگر تعداد توکن‌های در گردش را ضرب در تارگت‌های توهمی اعلام شده کنید، می‌بینید که ادامه رشد آن‌ها مساوی با عبور از مارکت کپ ارزهای معتبری مثل اتریوم و بیت کوین است! قطعا چنین ارز بدون پشتوانه‌ای که نه پروژه مشخصی دارد نه سرمایه‌گذاری مشخص می‌کند، هرگز مارکت کپی نزدیک به بیت کوین و اتریوم نخواهد داشت! پس رشد آن غیر قابل تداوم است.

مقایسه طرح پانزی و هرمی 

گرچه پروژه‌های پانزی و پروژه‌های هرمی شبیه به هم هستند، اما یکسان نیستند. برای مقایسه طرح‌های پانزی و فعالیت‌های هرمی باید به شباهت‌ها و تفاوت‌های این دو سیستم با هم بپردازیم.

شباهت‌های طرح پانزی و هرمی

هر دوی این سیستم‌ها از دسته کلاهبرداری‌های مالی به شمار می‌آیند. همچنین، هر دو سیستم برای بقا نیاز به جذب کاربران جدید دارند. همچنین می‌توان ادعا کرد که وعده پولدار شدن و کسب سود ماورایی در یک بازه زمانی کوتاه، میان شرکت‌های هرمی و پروژه‌های پانزی مشترک است.

تفاوت‌های طرح پانزی و هرمی

در شرکت‌های هرمی معیار فعالیت کاربران و جذب کاربر جدید است. پاداش در ازای شبکه‌سازی قدرتمندتر، بیشتر می‌شود. اما در پانزی معیار اصلی جذب سرمایه بیشتر است. هرچه سرمایه بیشتری بیاورید، وعده پاداش بیشتری دریافت می‌کنید.

در شرکت‌های هرمی معمولا روی محصول یا خدمات خاصی مانور داده می‌شود؛ زیرا راه درآمد شرکت‌های هرمی فروش محصول خاصی از طریق شبکه ایجاد شده است. شرکت‌های پانزی نیازی به فروش محصول ندارند. زیرا آن‌ها پول را به‌طور مستقیم از کاربران می‌گیرند.

ترفند پانزی در ایران

متاسفانه در ایران هم شاهد پروژه‌های پانزی در زمینه‌های مختلفی هستیم. از طراحی سایت‌های پانزی گرفته تا پروژه‌هایی که گاهی دارای مکان مشخص و تبلیغات گسترده هستند. حتما ماجرای کوروش کمپانی را به‌خاطر دارید؛ سرمایه‌گذاری برای پیش خرید موبایل‌هایی که با قیمت ارزان‌تر، وعده سود کوتاه مدت را می‌داد. در ابتدا با سرمایه کاربران جدید، برخی کاربران قدیمی تطمیع شدند. سپس با ازدحام مردم سرمایه‌ها دزدیده شد. حتی برخی سلبریتی‌ها در روند تبلیغات این پروژه نقش مهمی را ایفا کردند.

آیا بیت کوین یک طرح پانزی است؟

بیت کوین تقریبا هیچ نشانه‌ای از پانزی بودن را ندارد. سود بیت کوین از طریق کاربران جدید به وجود نمی‌آید و این پروژه بیشترین میزان شفافیت را دارد. بلاک‌چین بیت کوین یک راه حل پرداخت است و برعکس پروژه‌های پانزی، مسیر و اهداف شفاف و مشخصی دارد.

بیت کوین بیش از یک دهه عمر دارد و چنین زمانی در عصر جدید، برای عمر یک پروژه پانزی زیاد است. از سمت دیگر، در بسیاری از کشورها شاهد آغاز فرآیند قانون‌گذاری در این حوزه هستیم. تا جایی که در ایالات متحده ارزهای دیجیتالی مانند بیت کوین و اتریوم، به صندوق‌های قابل معامله در بورس یعنی ETFها نیز، راه پیدا کرده‌اند. کشورهایی مانند السالوادور بیت کوین را به‌عنوان یک روش پرداخت به‌رسمیت می‌شناسند و دولت‌های مختلف روی این کلاس دارایی سرمایه‌گذاری می‌کنند.

غیر متمرکز بودن بیت کوین و داشتن کاربردهای متعدد، احتمال پانزی بودن طرح را از بین می‌برد. دلیل ناشناس ماندن سازنده بیت کوین با هدف تمرکز زدایی بوده و ارتباطی با عدم شفافیت ندارد.

از آغاز تا پایان

تفاوتی ندارد که سود ۵۰ درصدی در یک ماه به ما پیشنهاد شود و یا سود مادام العمر به صورت تضمینی! چه کریپتو و چه سهام، در هر صورت بسیاری از پروژه‌های اسکم محصول ابتکار عمل و در عین حال اقدام مخرب چارلز پانزی هستند.

از تحصیل در رُم و مهاجرت به آمریکا گفتیم. دیدیم که رویا و انگیزه میلیون دلاری پانزی، چگونه توانست سرمایه ۲.۵ دلاری وی را به میلیون‌ها دلار در روز تبدیل کند تا از او به عنوان یک نابغه بدنام یاد شود.

شاید این مهاجر ایتالیایی فکر نمی‌کرد که طرح فروش IRCها و تشکیل یک هرم، تا دهه‌های آینده هم توسط طراحان پروژه‌ها و افراد سودجو مورد استفاده قرار گیرد. امّا مشاهده کردیم که در همین یک دهه اخیر، پروژه‌های متعددی با وعده سودهای قابل توجه به کلاهبرداری پرداختند.

در آخر، برخی از علامت‌های مشترک در اغلب پروژه‌های پانزی را شناختیم و دریافتیم که با مطالعه وایت پیپر، رجوع به وبسایت، شبکه‌های اجتماعی و سایت‌های معتبری مانند کوین مارکت کپ، می‌توان تا حدی عیار یک ارز را سنجید.

حال که با زندگی هالیوودی چارلز پانزی و نمونه‌های این طرح در بازار کریپتو آشنا شدیم، به عقیده شما چه راه‌های دیگری برای شناسایی طرح‌های پانزی وجود دارد؟

سوالات متداول