راگ پول (Rug Pull) چیست؟ چگونه پروژه‌های راگ پول را شناسایی کنیم؟

طبیعتا هیچ معامله‌گری با هدف زیان به بازارهای مالی وارد نمی‌شود. تمام سرمایه‌گذاران و معامله‌گران به نیت کسب سود به بازارهایی مانند سهام و کریپتو وارد می‌شوند.

علی رغم تلاش برای کسب سود، چرا اکثریت افراد با عدم رضایت بازارهای مالی را ترک می‌کنند؟ آیا سرمایه گذاری در ارزهای دیجیتال دارایی ما را به باد می‌دهد؟ یا اینکه تمام توسعه دهندگان پروژه‌های کریپتویی کلاهبردار هستند؟

طبیعتا چنین ادعاهایی صادق نیستند. اگرچه، شاید بتوان برخی از توسعه دهندگان ارزهای دیجیتال و یا پروژه‌های NFT را کلاهبردار خواهند! این افراد شیوه‌‌های متفاوتی را برای به دام انداختن دیگر افراد به کار می‌گیرند.

یکی از این روش‌ها چیزی نیست جز کشیدن فرش یا همان Rug Pull. اما Rug Pull به چه معناست؟ چگونه از آن در امان باشیم؟ چرا بر این نوع از کلاهبرداری نام کلاهبرداری را نهاده‌اند؟ این موارد از جمله سرفصل‌هایی هستند که در مطلب امروز، آن‌ها را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

راگ پول (Rug Pull) چیست؟

راگ پول‌ها انواع مختلفی دارند. امّا فعلا بیایید تا به مفهوم کلی آن آشنا شویم. عبارت Rug Pull از ۲ کلمه Rug به معنای فرش و Pull به معنای کشیدن مشتق شده است.

به طوری که ما سرمایه خود را در اختیار برخی افراد قرار می‌دهیم. گویی که بر روی یک فرش ایستاده‌ایم و در کسری از ثانیه، این افراد فرش یا همان دارایی‌مان را از ما گرفته و به سرنوشت شخص موجود در تصویر دچار می‌شویم!

راگ پول زمانی اتفاق می‌افتد که برخی افراد یک توکن نه چندان معتبر را ایجاد کرده و در مدت زمانی کم، قیمت آن را افزایش می‌دهند. به طمع کسب سود‌های نجومی، سرمایه گذارانی اقدام به خریداری این ارزها کرده و پس از مدتی کوتاه، ارزش آن توکن برابر صفر خواهد بود.

هکرها چگونه به بلاک چین حمله می‌کنند؟ آشنایی با مهم ترین حملات بلاک چینی

البته فراموش نکنیم که راگ پول تنها در بازار رمزارزها اتفاق نمی‌افتد. بلکه برخی پلتفرم‌های DeFi، پروژه‌های NFT و متاورس هم از این خطرات تاثیر می‌پذیرند. در ادامه با ۳ نوع راگ پول آشنا خواهیم شد.

انواع مختلف Rug Pull

تا کنون بارها شاهد این نوع از کلاهبرداری بودیم و احتمالا مجددا شاهد آن خواهیم بود! با این حال، شناخت انواع مختلف Rug Pull می‌تواند آگاهی ما را نسبت به این موضوع افزایش دهد.

– تخلیه استخر نقدینگی

این نوع از راگ پول، هنگام خالی کردن استخر نقدینگی اتفاق می‌افتد. به طوری که پس از افزایش نقدینگی پلتفرم، سازندگان توکن نقدینگی موجود را جمع آوری می‌کنند تا پشتوانه رمزارز به طور کامل ناپدید شود!

به عبارتی، با انجام این کار تمام سرمایه تزریق شده به پروژه از چرخه خارج شده و ارزش توکن خریداری شده توسط سرمایه گذاران به صفر خواهد رسید.

معمولا در فضای دیفای شاهد این نوع از راگ پول هستیم. زیرا بسیاری از پروژه‌های DeFi فعالیت خود را به عنوان پلتفرم‌ وام دهی، صرافی غیرمتمرکز (DEX) و یا تامین سرمایه آغاز می‌کنند.

این گونه پلتفرم‌ها برنامه‌های سوددهی چندبرابری را به سرمایه گذاران ارائه می‌کنند تا افراد بیشتری به صف خریداران توکن‌های آن‌ها اضافه شوند. پس از افزایش خریداران و رشد ناگهانی قیمت توکن، شاهد Rug Pull خواهیم بود.

– محدودیت فروش

احتمالا بارها با عبارت «جنس فروخته شده پس گرفته نمی‌شود» مواجه شده‌اید. باید بگوییم که بسیاری از کلاهبرداران Rug Pull، به این جمله علاقمندند!

محدود کردن سفارشات فروش، یکی از محبوب ترین و در عین حال مخرب ترین شیوه‌های به کار گرفته شده توسط توسعه دهندگان پروژه‌های راگ پول است.

در این نوع از راگ پول، سودجویان الگوریتم‌های توکن را طوری تنظیم می‌کنند تا تنها خود قادر به فروش آن دارایی باشند. در گام بعد از تعیین الگوریتم، توسعه دهندگان منتظر سیل عظیمی از سرمایه گذاران خواهند بود.

پس از واکنش مثبت سرمایه گذاران و اقدام به خرید توکن دستکاری شده به وسیله جفت ارزهایی که در اختیار دارند، توسعه دهندگان آن توکن سفارشات فروش خود را به کار می‌اندازند و با ترک موقعیت‌های مالی، توکنی با ارزش صفر دلار را بر جای می‌گذارند.

الگوریتم این نوع توکن‌ها را که به یاد دارید؟ فروش دارایی‌ها امکان پذیر است امّا تنها برای افرادی که بازار آن ارز را در دست دارند!

اگر به خاطر داشته باشید، سال گذشته سریالی با نام بازی مرکب (Squid Game) منتشر شد و محبوبیت قابل توجهی را میان بینندگان کسب کرد. پس از اتمام سریال، توکنی با نام SQUID عرضه شد که در آن نوع دوم راگ پول را شاهد بودیم. در بخش‌های بعدی بیشتر به آن خواهیم پرداخت.

– کاهش ارزش یا دامپ کردن

این گروه از راگ پول‌ها را می‌توان تا حدی مشابه نوع اول دانست. امّا کمی قانونی‌تر!

احتمالا تا کنون بارها عبارات پامپ (Pump) و دامپ (Dump) را شنیده‌اید. هنگامی که قیمت یک ارز به طور قابل توجهی افزایش می‌یابد، می‌گوییم پامپ اتفاق افتاده است و در حین سقوط، از اصطلاح دامپ استفاده می‌کنیم.

آیا افزایش و کاهش طبیعی قیمت یک ارز راگ پول محسوب می‌شود؟ تغییر قیمت خیر، امّا دستکاری قیمت بله!

در نوع سوم از کلاهبرداری راگ پول، تیم دارنده توکن مالکیت بخش اعظمی از توکن‌های خود را در اختیار دارند. تا به اینجا همه چیز به صورت عادی پیش می‌رود. امّا گاهی اوقات فروش مقدار زیادی از ذخیره توکن، سقوط قیمت را در پی دارد.

پس از تبلیغات فراوان و سرمایه گذاری افراد، قیمت توکن افزایش یافته و اکنون با فروش مقادیر قابل توجهی از آن ارز توسط تیم پروژه، سود خوبی نصیب این افراد خواهد شد.

فراموش نکنیم که فروش توکن‌ها توسط اعضای تیم، به تنهایی غیرقانونی نبوده و تنها زمانی از آن با عنوان راگ پول یاد می‌کنیم که در مدت زمانی کم، میزان عظیمی از دارایی‌ها به فروش برسد. در چنین شرایطی، ارزش توکن‌های سرمایه گذاران سقوط خواهد کرد.

آیا تمام راگ پول‌ها غیرقانونی هستند؟

در کمال ناباوری، باید بگوییم که از نظر قانونی، هر راگ پولی غیرقانونی نیست. امّا به طور قطع می‌توان گفت که تمامی راگ پول‌ها غیر اخلاقی هستند.

نوع اول و دوم راگ پول که در قسمت قبلی به آن‌ها پرداختیم، همواره غیرقانونی هستند. چرا که از ابتدا، همه چیز به طور کامل دستکاری شده و علاوه بر بازار آن ارز، در مواردی موجب به هم ریختن مکانیزم صرافی‌ها می‌شوند.

نوع سوم از راگ پول‌ها، شاید همیشه غیرقانونی نباشند. امّا در هر صورت امری غیراخلاقی محسوب می‌شوند؛ حتی اگر اعضای تیم پروژه در رسیدن به اهداف خود ناموفق عمل کنند.

به عنوان مثال، اگر در تبلیغات پروژه قید شده باشد که بخش مشخصی از دارایی‌ها به عنوان ایردراپ عرضه خواهد شد و این اتفاق نیافتد، بیشتر فعالیتی غیراخلاقی است و نه غیرقانونی.

البته این به منزله قانونی بودن چنین فعالیت‌‌هایی نبوده و صرفا بدین معناست که اثبات این امور به صورت قانونی، چندان ساده نخواهد بود. چرا که معمولا وعده‌هایی مانند ایردراپ، به صورت رسمی تعیین نمی‌شوند.

ویژگی‌های یک پروژه راگ پول

پس از آشنایی با راگ پول، طبیعتا تمایلی به گیر افتادن در دام کلاهبرداران نخواهیم داشت. امّا چگونه می‌توان از این تله در امان ماند؟

شاید نتوان امنیت خود در دنیای کریپتو را به طور کامل تضمین کرد. با این حال، در ادامه با ۵ ویژگی مشترک میان راگ پول‌ها آشنا خواهیم شد.

تیم‌های مشکوک!

یکی از مهم ترین اقدامات پیش از خرید یک ارز، به شناخت تیم پروژه و بررسی اعتبار آن‌ها مرتبط می‌شود. با گریزی بر شبکه‌های اجتماعی مانند توییتر و لینکدین، می‌توانیم با هویت و زمینه شغلی چنین افرادی آشنا شویم.

آیا توسعه دهندگان و صاحبان محصول قابل اعتماد هستند؟ تا کنون چه فعالیت‌هایی را در دنیای کریپتو انجام داد. سرمایه گذاران می‌توانند با مطالعه وایت پیپرها و مراجعه به صفحات رسمی پروژه‌ها، اعتبار ‌آن‎‌ها را بسنجند.

خلاصه که تیم‌های مشکوک و ناشناس، می‌توانند به عنوان هشداری برای بررسی بیشتر تلقی شوند. اگرچه که ناشناس بودن خالق یک پروژه “به تنهایی” نمی‌تواند بر نامعتبر بودن آن دلالت کند. به عنوان مثال، هویت ساتوشی ناکاموتو همچنان نامعلوم است امّا روز به روز به اعتبار بیت کوین افزوده می‌شود.

ساتوشی ناکاموتو کیست؟ آیا این فرد مرموز شناسایی شده است؟

محدودیت در فروش

یکی از انواع مهم راگ پول را که به خاطر دارید؟ حال نیاز داریم تا مجددا به آن موضوع باز گردیم. چرا که یکی از متداول‌ترین نشانه‌های پروژه‌های راگ پول، چیزی نیست جز اعمال محدودیت در فعالسازی سفارشات فروش.

علی رغم استفاده متعدد از این روش، تشخیص آن کار چندان آسانی نخواهد بود. زیرا الگوریتم این نوع توکن‌ها کدهای پیچیده‌ای را شامل می‌شوند که معمولا با پیچیدگی زیادی تنظیم شده‌اند.

برای تشخیص اعتبار این نوع دارایی‌ها، می‌توان مقدار ناچیزی از آن ارز را خریداری کرده و پس از مدتی، برای فروش آن اقدام کنیم. اگر موفق به فروش آن در بازارهای مختلف نشویم، احتمالا در ساز و کار آن توکن دخل و تصرفاتی صورت گرفته است.

آیا بخشی از نقدینگی قفل شده‌ است؟

یکی از ساده ترین روش‌های اعتبارسنجی پروژه‌ها، بررسی میزان ذخیره توکن‌ها خواهد بود. بدین صورت که اگر هیچ مقداری از نقدینگی در خزانه آن پلتفرم قفل نشده باشد، هر لحظه این احتمال وجود دارد که مدیران پروژه با مشکلات نقدینگی روبرو شوند.

اگر تمام سرمایه یک پلتفرم در چرخه بازار باشد، پشتوانه‌ای برای ارزهای در گردش وجود نداشته و با فروش بخش اعظمی از توکن‌ها توسط گروهی خاص، شاهد سقوط ارزش دارایی خواهیم بود.

در موقعیت ایده آل، بخشی از دارایی‌ها به عنوان پشتوانه شبکه و توسط قراردادهای هوشمند (Smart Contracts) قفل می‌شوند. سپس در بازه‌های زمانی معین در همان قراردادها، بخشی از دارایی قفل شده به نقدینگی در گردش بازار تزریق خواهد شد.

همچنین سرمایه گذاران باید به شاخص کل ارزش قفل شده (TVL) توجه داشته باشند. زیرا میزان دارایی قفل شده تنها در شرایطی به اعتبار پروژه می‌افزاید که بخش قابل توجهی از ذخیره را در بر بگیرد.

به طور خلاصه، عدم قفل شدن توکن‌ها در نقدینگی، زمینه ساز نوسانات غیرمنطقی در دارایی‌ها خواهد بود. در چنین شرایطی، اغلب شاهد افزایش ناگهانی (پامپ) و ریزش ناگهانی (دامپ) قیمت‌ها هستیم

سوددهی “بسیار” عالی!

اگر چیزی بی نقص به نظر برسد و تنها بر خوبی‌های آن تمرکز شود، شاید بهتر باشد دقیق تر به آن نگاه کنیم.

به عنوان مثال اگر با تبلیغ یک پروژه نوپا در حوزه دیفای مواجه شدیم که با سرمایه گذاری در آن، ۳ یا ۴ برابر سرمایه خود را دریافت خواهیم کرد، باید کمی عقب تر بایستیم!

گاهی اوقات ممکن است طرحی افراد را به سرمایه گذاری در یک محیط توسعه یافته توسط قراردادهای هوشمند دعوت کند و در ازای آن، سرمایه گذاران به صورت ماهانه سودی را دریافت کنند. در موقعیت‌هایی از این قبیل، این احتمال وجود دارد که تا ۳ ماه ابتدایی، سودی به کیف پول افراد واریز شود. امّا در ماه چهارم، شاهد خالی بودن استخر نقدینگی باشیم!

لازم به ذکر است که سوددهی بالا لزوما معادل یک کلاهبرداری نخواهد بود. امّا در اکثریت مواقع، افراد به معرفی چنین طرح‌هایی می‌پردازند و در آخر، سرمایه گذاران با چیزی جز ضرر مواجه نمی‌شوند.

پذیرش عمومی

می‌دانیم که ورود آدیداس، KFC، استارباکس، کوکا کولا، PayPal و بسیاری دیگر از کمپانی‌های مطرح به دنیای کریپتو، می‌تواند اعتماد بسیاری را نسبت به دنیای رمزارزها جلب کند. این موضوع درباره ارزهای تازه تاسیس هم صادق است.

برای نمونه پس از آغاز فعالیت رسمی یک صرافی غیرمتمرکز (DEX)، می‌توانیم توکن این پلتفرم را در مراجع معتبری مانند کوین مارکت کپ و Coingecko بیابیم.

علاوه بر وبسایت‌های آماری مانند کوین مارکت کپ، اضافه شدن یک ارز به لیست ارزهای تحت پشتیبانی صرافی‌هایی چون بایننس و Coinbase، بر اعتبار آن دارایی می‌افزاید.

بزرگ ترین راگ پول‌های تاریخ

تا به اینجا، دیدیم که راگ پول چیست و پروژه‌های راگ پول چه ویژگی‌هایی دارند. حال زمان آن رسیده تا با بررسی نمونه‌هایی از راگ پول‌های بزرگ در سالیان اخیر، در تصمیم گیری‌های خود هوشمندانه تر عمل کنیم.

صرافی Thodex در ترکیه

در می سال ۲۰۲۱ یکی از صرافی‌های کریپتویی مستقر در ترکیه به نام Thodex، بیش از ۲ میلیارد دلار از سرمایه‌های افراد را به سرقت برد تا به عنوان یکی از بزرگترین راگ پول‌های تاریخ لقب گیرد.

ماجرا بدین گونه بود که بدون اعلام قبلی، معامله در صرافی غیرممکن شد تا دارایی بالغ بر ۴۰۰ هزار کاربر فعال در Thodex، در این پلتفرم قفل شود. علی رغم دستگیری عاملان این سرقت، این صرافی تا حد زیادی محبوبیت خود را از دست داد.

کلاهبرداری با سریال پرطرفدار!

برخلاف سازندگان سریال بازی مرکب (Squid Game)، خریداران توکن SQUID چندان موفق عمل نکردند!

سال گذشته، توکنی با نام SQUID معرفی شد که رویکردی Play-to-Earn (بازی برای کسب درآمد) داشت و نام آن از سریال محبوب سریال شبکه نتفلیکس در آن زمان، یعنی Squid Game نشات گرفته بود.

در روزهای ابتدایی عرضه، قیمت این توکن بیش از ۳۳ هزار درصد رشد داشت و از یک سنت به ۳.۶۶ دلار افزایش یافت تا به تیتر اول نشریات کریپتویی تبدیل گردد.

این اوج گیری ادامه داشت و قیمت SQUID به ۲۸۶۱ دلار هم رسید. یعنی چیزی حدود دو برابر قیمت ETH در نوامبر ۲۰۲۲!

امّا پس از مدتی، مشخص شد که امکان فروش توکن‌ها وجود ندارد و شاهد ناپدید شدن خالقان این ارز بودیم. این درحالی است که بیش از ۴۳ هزار نفر برروی آن سرمایه گذاری کرده‌ بودند.

OneCoin؛ ناپدیدی سارقان

طی سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۶، یک کمپانی مستقر در بلغارستان به نام OneCoin، تصمیم گرفت تا توکن خود را عرضه کند. این پروژه توانست بیش از ۴ میلیارد دلار از دارایی سرمایه گذاران را جذب کند.

پس از گذشت مدتی، هیچ یکی از توسعه دهندگان پروژه در دسترس نبوده و سرمایه گذاران پروژه هم از دریافت دارایی‌های خود باز ماندند.

البته که اکثریت از این نوع کلاهبرداری با طرح پانزی (Ponzi Scheme) یاد می‌کنند امّا عده‌ای هم آن را راگ پول می‌خوانند.

یکی از نکات جالب توجه در رابطه با OneCoin، این است که هیچ بلاک چین مستقلی برای آن در نظر گرفته نشده بود و به همین خاطر، هیچ معامله‌ای قابل انجام نبود!

کلاهبرداری به وسیله محیط زیست

در سال پرماجرای ۲۰۲۱، یک پلتفرم تامین نقدینگی کار خود را در زمینه پیگیری امور محیط زیست آغاز کرد. این پلتفرم Luna Yield نام داشت و بر بستر بلاک چین سولانا استقرار یافته بود.

در تاریخ ۱۶ آگوست سال گذشته بود که این پلتفرم وبسایت و حساب‌های رسمی خود در توییتر و تلگرام را حذف کرد تا توسعه دهندگان آن بتوانند رقمی بالغ بر ۷ میلیون دلار را خارج کنند. پس از بررسی‌های دقیق تر توسط مال‌باختگان پروژه، مشخص شد که این اقدام مسلما یک کلاهبرداری بوده و متخصصان اقتصادی، آن را راگ پول خواندند.

پس از حذف حساب‌های این موسسه در شبکه‌های اجتماعی، کاربران تصمیم داشتند تا سپرده‌های خود را از شبکه خارج کنند، امّا با استخر نقدینگی خالی مواجه شدند!

صحبت پایانی

در مطلب امروزمان، سعی کردیم تا مفهوم راگ پول را بهتر بشناسیم و هوشیار باشیم که زیر پایمان خالی نشود!

ویژگی‌های بارز اکثریت پروژه‌های راگ پول را مورد بررسی قرار دادیم و دیدیم که در مواجهه با راگ پول، چه کارهایی را باید انجام دهیم. همچنین بزرگترین راگ پول‌های چندسال اخیر را زیر ذره بین بردیم و دیدیم که چگونه محبوب ترین سریال سال ۲۰۲۱، به ابزاری برای کلاهبرداری میلیون دلاری تبدیل شد!

در هر حال، شاید همیشه نتوانیم با اطمینان یک پروژه را پانزی یا راگ پول بخوانیم و همواره بهتر است هر دارایی‌ را از ابعاد مختلفی مورد بررسی قرار دهیم. شما چطور فکر می‌کنید؟ به عقیده شما، چگونه می‌توان از دام راگ پول در امان ماند؟