هارد کپ و سافت کپ چیست؟ شاخص‌هایی برای شناخت بهتر یک ICO

پیش تر با مفهوم عرضه اولیه توکن (ICO) آشنا شدیم و دیدیم که به منظور جذب سرمایه و توسعه یک محصول، پروژه‌ها برگزاری رویدادهایی تحت عنوان Initial Coin Offering را در دستور کار قرار می‌دهند.

طی هر ICO، نحوه عرضه توکن‌ها و ارزش گذاری دارایی‌ مشخص می‌شود و علاوه بر این، شاهد انتشار وایت پیپر پروژه هم خواهیم بود. اما وایت پیپر چیست؟ وایت پیپر به ما می‌گوید که هدف پروژه چیست؟ توکن‌ها بر چه اساسی تقسیم بندی می‌شوند و پاسخ‌هایی دیگر به پرسش‌های مهم مربوط به هر پروژه کریپتویی.

در بازار ارز دیجیتال، عبارات مختلفی رواج دارند که هرکدام به معنای خاصی اشاره می‌کنند. عباراتی مانند ICO، فومو، هولد یا هودل، وایت پیپر و کلمات و اصطلاحات دیگری که روزانه میان فعالان بازار رد و بدل می‌شوند.

در این میان، هارد کپ (Hard Cap) و سافت کپ (Soft Cap) از جمله عباراتی هستند که در فرهنگ و لغت بازارهای مالی به چشم می‌خورند و به ICOها هم ارتباط دارند. به همین خاطر تصمیم گرفتیم تا در مطلب امروز، این دو مفهوم را بهتر بشناسیم. امّا پیش از آن، بد نیست اگر مروری داشته باشیم بر مفهوم عرضه اولیه توکن یا ICO.

نگاهی بر عرضه اولیه سکه (ICO)

تفاوتی ندارد که بگوییم عرضه اولیه سکه، عرضه اولیه توکن، Initial Coin Offering و یا به اختصار ICO! در هر صورت، عرضه اولیه سکه (ICO) روشی است که به منظور تامین سرمایه مورد نیاز برای راه اندازی یک پروژه مورد استفاده قرار می‌گیرد و از مهم ترین ارکان در بودجه بندی محسوب می‌شود.

ICO در ارز دیجیتال هم کاربرد فراوانی دارد و از زمان برگزاری عرضه اولیه توکن توسط اتریوم، مورد استقبال بسیاری از سرمایه گذاران قرار گرفته است. طی هر رویداد، تیم پروژه مقداری معین (شاید هم نامعین!) از توکن‌ها را عرضه می‌کند تا در ازای فروش این دارایی‌ها، سرمایه مورد نیاز خود را جمع آوری کند.

حال برخی پروژه‌ها محدودیتی را برای فروش توکن اعمال می‌کنند که به برنامه ریزی بهتر آن‌ها کمک می‌کند. برخی هم ترجیح می‌دهند تا از بیشترین پتانسیل خود بهره مند شوند و برای جذب سرمایه سقف مشخصی را تعیین نمی‌کنند.

همانند استارتاپ‌های موجود در حوزه‌های دیگر که برای جذب سرمایه گذار به اقداماتی مانند تبلیغات، اعطای مزایا، مشارکت در سود روی می‌آورند، پلتفرم‌های کریپتویی هم نقشه راه خود را مشخص می‌کنند و با عرضه اولیه توکن، تلاش می‌کنند تا بودجه اولیه خود را تامین کنند.

حال که تا حدی با مفهوم عرضه اولیه توکن یا ICO آشنا شدیم، زمان آن رسیده تا ببینیم که چرا برخی پروژه‌ها برای فروش توکن‌های خود محدودیتی را اعمال می‌کنند؟

آیا همیشه نیازمند هارد کپ هستیم؟ در ادامه متوجه خواهیم شد!

هارد کپ (Hard Cap) چیست؟

ICO را که به خاطر دارید؟ پس بدون مقدمه می‌رویم به سراغ اصل مطلب:

هارد کپ (Hard Cap) حداکثر میزان توکنی است که یک پروژه قصد دارد تا در هر دوره از ICO خود به فروش برساند. به عبارتی در ازای توکن‌های عرضه شده در هر دوره، پروژه‌ها سرمایه‌ای را دریافت می‌کنند و اگر به Hard Cap مد نظر خود برسند، بدین معناست که تمامی توکن‌ها به فروش رسیده و تیم دیگر سرمایه جدیدی را نخواهد پذیرفت.

اکنون ممکن است از خودتان بپرسید که چرا پروژه‌ها نیاز دارند تا هارد کپ مشخصی را تعیین کنند. این اقدام به ۲ دلیل انجام می‌شود: ۱-حفظ ارزش ۲-مشخص شدن نقشه راه (Roadmap) ۳-کنترل نهنگ‌ها

آیا به بررسی دیتاهای آنچین علاقه مند هستید؟ مقاله تحلیل آنچین اختصاصی ما را از دست ندهید!

دلایل استفاده از هارد کپ

می‌دانیم که بیت کوین اولین ارز دیجیتال غیرمتمرکز بود و لقب «طلای دیجیتال» را بر روی آن نهاده‌اند. امّا دلیل این امر چیست؟ همان دلیل اوّل که بالاتر به آن اشاره کردیم!

در قراردادهای هوشمند، همه چیز به گونه‌ای قید شده که یک پروژه، میزان توکن مشخصی را عرضه کند و بیت کوین (BTC) را می‌توان بارز ترین نمونه آن دانست.

طبق محدودیت عرضه بیت کوین، میزان سکه‌های BTC از ۲۱ میلیون واحد فراتر نمی‌رود. البته گاهی هم پروژه‌هایی هستند که محدودیت معینی را برای عرضه اعمال نکرده‌اند که اتریوم را می‌توان در این گروه قرار داد.

دلیل دوم تعیین هارد کپ، به برنامه ریزی پروژه‌ها و بودجه بندی تیم مرتبط می‌شود. هدف پروژه چه خواهد بود؟ برای دستیابی به اهداف و توسعه محصول به چه میزان سرمایه نیاز خواهد داشت؟ این‌ها مواردی هستند که با تعیین هارد کپ مشخص می‌شوند.

سومین دلیل: هارد کپ به تیم توسعه دهنده پروژه این امکان را می‌دهد تا از خطرات نهنگ‌ها در امان بماند. به طوری که در صورت تعیین سقف مشخصی برای فروش توکن‌ها، احتمال هجوم آدرس‌های عظیم و برهم زدن نظم اکوسیستم کاهش می‌یابد.

در مواقعی این احتمال وجود دارد که نهنگ‌هایی به سمت خرید میزان قابل توجهی از توکن‌ها هجوم بیاورند و پس از اینکه قیمت افزایش یافت، به فروش دارایی‌های خود اقدام کنند که در نهایت منجر به سقوط ارزش توکن می‌شود. چگونه از فعالیت نهنگ‌ها آگاه باشیم؟

با این حال آیا اگر میزان سرمایه جذب شده توسط تیم توسعه دهنده یک محصول (مثلا یک پروتکل دیفای DeFi، به هارد کپ معین نرسد، آیا تحقق اهداف پروژه غیرممکن می‌شود؟ البته که اینطور نیست!

سافت کپ (Soft Cap) چیست؟

Soft Cap در مقابل مفهوم هارد کپ قرار می‌گیرد و حداقل بودجه مورد نیاز یک پروژه است که به صورت کف سرمایه تعریف می‌شود. برخلاف هارد کپ، سافت کپ پروژه‌ها به کمترین بودجه‌ای اطلاق می‌شود که اعضای تیم می‌توانند با استفاده از آن فعالیت خود را آغاز کنند.

معمولا ساز و کار ICOها به گونه‌ای است که در صورت عدم موفقیت در جذب حداقل سرمایه اولیه (Soft Cap)، میزان پول دریافتی را به سرمایه گذاران باز می‌گردانند. البته برخی هم از این الگو پیروی نمی‌کنند و تلاش می‌کنند تا با همان میزان سرمایه، کار خود را پیش ببرند.

بعضی‌ هم در هیچ یک از این دو گروه جای نمی‌گیرند و درکل سرمایه‌ای را باز نمی‌گردانند!

برخلاف هارد کپ، وجود سافت کپ چندان ضروری نیست. چرا که تنها یک ایده برای جذب سرمایه خواهد بود. علاوه بر این، بسیاری از تیم ها موفق به جمع آوری بودجه بدون نیاز به Soft Cap شده اند. با این حال، برای ارزیابی ICOها یک امتیاز مثبت محسوب می‌شود. زیرا به ما این امکان را می‌دهد تا با برنامه‌ها و تجربه‌های تیم آشنایی بهتری داشته باشیم.

آیا همیشه به هارد کپ نیاز خواهیم داشت؟

ICO با محدودیت یا بدون محدویت؟ مسئله این است!

متوجه شدیم که تعیین هارد کپ و سافت کپ، از جمله پارامترهایی هستند که به رویدادهای ICO اعتبار می‌بخشند. با این وجود اعمال سقف و کف، همیشه امری ضروری نخواهد بود.

برای درک بهتر این موضوع و تفاوت ICOهای با محدودیت و بدون محدودیت، پروژه‌های Brave و اتریوم را بررسی می‌کنیم.

۳۵ میلیون دلار در ۳۰ ثانیه!

می‌دانیم که Brave یکی از محبوب‌ترین و پرکاربرد‌ترین مرورگرهایی است که مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین از جمله مرورگرهایی بوده که استفاده از بلاک چین و کیف پول ارز دیجیتال را در دستور کار خود قرار داد.

مدیرعامل سابق Mozilla یعنی برندان آیش(Brendan Eich)، در سال ۲۰۱۷ ICO اختصاصی مرورگر Brave را آغاز کرد که در آن، توکن BAT به فروش می‌رسید. خود را آغاز کرد که در آن، سقف مشخصی اعمال شده بود. امّا برای شکستن این سقف تنها ۳۰ ثانیه زمان نیاز بود!

در این مدت، تیم پروژه ۳۵ میلیون دلار را جمع آوری کرد و پس از تامین سرمایه مورد نیاز، تیم پروژه بدون فوت وقت به سراغ آغاز فعالیت خود رفتند! لازم به ذکر است که توکن BAT از محدودیت عرضه برخوردار بوده و ذخیره آن به ۱.۵ میلیارد توکن می‌رسد.

هر ETH فقط ۰.۰۰۲ بیت کوین

در سال ۲۰۱۴، اتریوم یک رویداد ICO را بدون هارد کپ مشخصی آغاز کرد که طی آن، قیمت هر واحد ETH به ۰.۳۱ دلار می‌رسید. به عبارتی برای خرید ۲ هزار اتریوم (ETH)، به یک واحد BTC نیاز داشتیم.

تنها در ۱۲ ساعت ابتدایی ICO، بیش از ۷ میلیون اتر به فروش رفت که ارزش این میزان دارایی به بالغ بر ۲.۲ میلیون دلار می‌رسید. البته این فقط برای نیم روز آغازین این ICO بود و ماجرا به اینجا ختم نشد.

جالب است بدانید که در پایان عرضه اولیه توکن، تیم اتریوم موفق شد بیش از ۶۰ میلیون واحد ETH را به فروش برساند که ارزش این میزان توکن به بیش از ۱۸ میلیون دلار می‌رسید.

یکی از نکات بحث برانگیزی که در آن زمان به سوژه بسیاری از رسانه‌ها تبدیل شد، چیزی نبود جز شیوه توزیع توکن‌ها. به طوری که ۹.۹ درصد ذخیره ETH در اختیار تیم توسعه دهنده اتریوم و ۹.۹ درصد هم در اختیار بنیاد Ethereum Foundation قرار می‌گرفت.

به طور کلی، این رویداد در ۲۲ جولای ۲۰۱۴ آغاز شد و تا ۲ سپتامبر ۲۰۱۴ به مدت ۴۲ روز ادامه یافت. در طول این مدت، بیش از ۶۰ میلیون اتر به فروش رسید که نشان از عملکرد قابل تحسین تیم توسعه دهنده اتریوم دارد. سرانجام در جولای ۲۰۱۵، این پروژه فعالیت خود را به طور رسمی آغاز کرد.

به عقیده شما، چه چیزی سرمایه گذاران را مجاب کرد تا این میزان سرمایه قابل توجه را به پروژه اتریوم اختصاص دهند؟

مزایا و معایب هارد کپ و سافت کپ

شاید نتوان به طور مطلق عنوان کرد که تعیین یا عدم تعیین هارد کپ اقدامی درست یا غلط خواهد بود. زیرا همانطور که دیدیم، پروژه‌هایی مانند BAT با ICO محدود کار خود را آغاز کردند و فرایند جذب سرمایه کمتر از یک دقیقه طول کشید!

مزایای عرضه اولیه توکن با محدودیت (Capped ICO):

• امکان بازگشت سرمایه در صورت عدم جذب سرمایه مورد نیاز
• بودجه بندی متعادل و برنامه ریزی دقیق تر
• حفظ ارزش و جلوگیری از برهم خوردن ساختار ارز توسط نهنگ‌ها

معایب ICO محدود:

• جذب سرمایه محدود
• امکان نرسیدن بودجه به سافت کپ و عدم بازگشت سرمایه
• احتمال عدم موفقیت پروژه با سرمایه کمتر

از سویی دیگر، عدم اعمال محدودیت در جذب سرمایه به اتریوم کمک کرد تا سرمایه گذاران بیشتری را جذب کند و در یک دوره ۴۲ روزه، میلیون‌ها دلار از بودجه خود را تامین کند.

البته طبق آمار، میزان سرمایه دریافتی ETH تقریبا نصف بودجه Brave ارزش داشت امّا فراموش نکنیم که در آن زمان، اتریوم ۳۱,۵۰۰ واحد BTC را جمع آوری کرد. همچنین قیمت ETH هم محدوده ۰.۳۰ دلار نماند و در سال ۲۰۲۱، توانست تا ۴۸۰۰ دلار افزایش یابد. علاوه بر این، Brave برندی نسبتا شناخته شده محسوب می‌شد، امّا اتریوم هنوز آوازه فعلی خود را کسب نکرده بود.

مزایای ICO نامحدود (Uncapped ICO):

• جذب سرمایه بیشتر
• کارمزد (گس فی) کمتر
• پتانسیل رشد قیمت توکن به دلیل افزایش خریداران

معایب ICO نامحدود:

• افزایش نوسانات به واسطه نهنگ‌ها
• نامشخص بودن شیوه تخصیص توکن‌ها در برخی موارد
• عرضه نامحدود و کاهش ارزش در صورت عدم توکن سوزی

تغییر هارد کپ

همانند نام آن، تغییر هارد کپ کار چندان آسانی نیست و از آنجایی که Hard Cap شاخصی است که توسط کدهای بلاک چین تعیین شده، تغییر آن‌ هم مستلزم ایجاد تغییراتی در کدهای شبکه خواهد بود.

البته در مواردی، تغییر ساختار بلاک چین می‌تواند موجب ایجاد توکن‌های جدید شود و تغییر هارد کپ موفقیت آمیز نباشد. به همین خاطر، تغییر محدودیت شبکه توسط توسعه دهندگان، امری است که به ندرت صورت می‌پذیرد.

گاهی اوقات هم این احتمال وجود دارد که در نتیجه باگ یا مشکلات فنی در پلتفرم، هارد کپ از میزان واقعی خود فاصله بگیرد.

برای نمونه در آگوست سال ۲۰۱۰، بلاک شماره ۷۴۶۳۸# شبکه بیت کوین با مشکلاتی مواجه شد و پس از نفوذ یک آدرس به زیرساخت‌های شبکه، که افزایش هارد کپ شبکه را به دنبال داشت. به طوری که میزان عرضه BTC برای مدتی از ۲۱ میلیون واحد به ۱۸۴ میلیارد افزایش یافت!

به طور خلاصه برای تغییر هارد کپ شبکه، به اجماع اعضای پلتفرم نیاز خواهد بود. این اعضا می‌توانند عضو یک DAO باشند و یا توسعه دهندگان پروژه تصمیم به انجام تغییراتی بگیرند.

گاهی اوقات در صورت موافقت اکثریت، هارد فورکی از پروژه راه اندازی می‌شود و سیاست گذاری جدیدی بر شبکه حاکم خواهد شد. هارد فورک و سافت فورک چیست؟

خلاصه مطالب

هیچ چیز بی دلیل نیست و همانطور که در بلاگ پول نو دیدیم، برگزاری رویداد عرضه اولیه سکه یا ICO هم با دلایلی از جمله جذب سرمایه، مشخص شدن مسیر پروژه و توسعه بهتر محصولات صورت می‌گیرد.

متوجه شدیم که برخی ICOها محدودیت‌هایی را شامل می‌شوند که اصطلاحا با عناوین Hard Cap و Soft Cap از آن‌ها یاد می‌کنیم.

• هارد کپ حداکثر میزان سرمایه‌ای است که تیم توسعه دهنده یک محصول جذب خواهد کرد. در ارز دیجیتال، این مفهوم بدان معناست که پروژه‌ها برای فروش توکن‌های خود محدودیتی را مشخص می‌کنند و در صورت رسیدن به این سقف، فرایند جذب سرمایه گذار و فروش توکن به اتمام می‌رسد.
• در مقابل Hard Cap، سافت کپ قرار دارد که به حداقل بودجه قابل دریافت یک تیم توسعه دهنده اطلاق می‌شود. اگرچه که به اندازه هارد کپ حائز اهمیت نیست.

هارد کپ هم نواقصی دارد…

علی رغم اینکه تعیین هارد کپ و سافت کپ می‌تواند به حفظ ارزش و برنامه ریزی بهتر پلتفرم کمک کند، تجربه نشان داده که در مواردی، عدم اعمال محدودیت در یک ICO تصمیمی هوشمندانه‌تر خواهد بود. چرا که محدودیتی برای جذب سرمایه وجود نداشته و احتمال رشد قیمت توکن افزایش می‌یابد که هم برای سرمایه گذار و هم برای توسعه دهندگان یک امتیاز به حساب می‌آید.

با این حال، می‌دانیم که نباید از دنیای کریپتو انتظار داشته باشیم تا طبق قوانین پیش رود و ساز و کاری قطعی داشته باشد؛ چرا که هرچیزی در آن ممکن است. بنابراین در مواردی، ICOهای بدون محدودیت ریسک‌هایی از جمله دخالت نهنگ‌ها را به همراه دارند که می‌توانند معادلات ما را برهم ریزند.

به هر شکل همانطور که دریافتیم، هر نوع رویدادی مزایا و معایب خود را دارد و در نهایت این ما (درواقع تیم توسعه دهنده پروژه!) هستیم که می‌بایست تصمیمات لازم را اتخاذ کنیم.

اگر شما مدیریت یک محصول را بر عهده داشته باشید، کدام نوع از ICO را انتخاب می‌کنید؟ Capped یا Uncapped؟