دیفای چیست؟ معرفی پلتفرم‌های دیفای و نحوه سرمایه‌گذاری روی آن‌ها

در سال ۲۰۲۱ شاهد رشد قابل توجه بخش دیفای (به انگلیسی: DeFi) در اکوسیستم بلاک چین بودیم. در این متن به این می‌پردازیم که دیفای چیست، چگونه کار می‌کند، پلتفرم‌های دیفای کدام‌اند و چطور می‌شود در بازارهای مالی غیرمتمرکز سرمایه‌گذاری کرد. 

علاقه‌مندی بازار به دیفای را می‌توان با هیجان بازار در سال ۲۰۱۷ مقایسه کرد. براساس آمار وبسایت Defi Pulse تا ژوئن ۲۰۲۰ تنها یک میلیارد دلار در پروتکل‌های دیفای نگهداری می‌شد. این عدد امروز به ۸۰ میلیارد دلار رسیده است!

دیفای چیست؟ به زبان ساده

DeFi مخفف عبارت Decentralized Finance است به معنی امور مالی غیرمتمرکز. دیفای به بخش ویژه‌ای از محصولات مالی اطلاق می‌شود که عدم تمرکز، مشخصه اول آن است. این محصولات با تعریف مکانیزم‌های بسیار جذاب مالی، سرمایه گذاران را تشویق به مشارکت می‌کنند.

دنیای دیفای شامل محصولات مالی مختلف و پرسودی است که منبعث از فرهنگ حاکم بر پروژه‌های رمزارزی آزمایشی و پرریسک است و به همین دلیل چشم بسیاری از صندوق‌های خطرپذیر و شرکت‌های بزرگ را گرفته است.   

• دیفای شامل انواع مختلفی از محصولات مالی غیرمتمرکز (Decentralized) و غیرامانی (non-custodial) است.
• صرافی‌های غیرمتمرکز، پروتکل‌های وام دهی و مشتقات ترکیبی (Synthetic Derivatives) از جمله این محصولات است.
• در دنیای رمزارزها، بخش دیفای در مرحله آزمایش قرار دارد و بسیار پر یسک است.
• بازار گاوی کریپتو در سال ۲۰۲۱ تا حد زیادی ناشی از دیفای بود.

دیفای چگونه کار می‌کند؟

در حال حاضر پروتکل‌های وام دهی میکر (Maker)، آوه (Aave) و کامپاند (Compound) معروف‌ترین پروژه‌های دیفای هستند. این پروتکل‌ها با توجه به میزان وثیقه، امکان گرفتن سریع وام به صورت رمزارزی را فراهم می‌کنند. به کمک این محصولات شما می‌توانید با قرض دادن رمزارز کسب سود کنید.

نحوه گرفتن وام و تامین نقدینگی و کسب سود در پروتکل آوه را می‌توانید به طور کامل و تصویری در این مقاله بخوانید: آوه چیست؟

پس از این پروتکل‌ها پلتفرم یونی سواپ Uniswap قرار دارد که یک صرافی غیرمتمرکز است و به شما اجازه تبادل هر نوع توکن مبتنی بر اتریوم را می‌دهد. شما می‌توانید با تأمین نقدینگی توکن‌های مختلف در این پلتفرم، سود به دست آورید. صفر تا صد یونی سواپ را از اینجا بخوانید:

دارایی‌های ترکیبی مانند سهام‌های توکنی در Synthetix یا استیبل کوین DAI که ارزش آن با یک الگوریتم ثابت می‌ماند، از دیگر محصولات دیفای است. خدماتی مانند انتقال غیر امانی بیت کوین به اتریوم یا اوراکل های قیمت از دیگر محصولات دیفای است.

امور مالی غیرمتمرکز یعنی چه؟

غیرمتمرکز بودن و غیرامانی بودن پروتکل‌های دیفای آن‌ها را در زیرشاخه دیفای قرار می‌دهد.

غیرامانی بودن یعنی ارائه دهندگان خدمات از طرف شما دارایی شما را مدیریت نمی‌کنند. برخلاف بانک و شرکت‌های وام دهی که کنترل پول شما را در دست دارند، در دیفای همه چیز تحت کنترل خود شما است.

غیرمتمرکز بودن یعنی دست اندرکاران پروژه پس از راه اندازی قرارداد هوشمند، قدرت تأثیرگذاری بر قرارداد را از خود خلع می‌کنند و آینده قرارداد را به رأی جامعه وامی‌گذارند.    

البته دیفای کمی از ایده آل‌های خود دور شده است. مطالعه قراردادهای هوشمند مربوط به برخی از بزرگ‌ترین پروتکل‌های دیفای نشان دهنده قدرت اثرگذاری بالای تیم‌ها است و برخی از آن‌ها نیز نسبت به دستکاری آسیب پذیر هستند.  

با این حال، دیفای عرصه بسیار سودآوری برای برخی از معامله گران است. بسیاری از پروتکل‌های وام دهی نرخ سود بالایی به وام دهندگان عرضه می‌کنند و با اضافه شدن مکانیزم کشت سود یا ییلدفارمینگ (Yield Farming)، که توکن‌های بیشتری از سوی خود پروتکل به وام دهندگان عرضه می کند، حجم این سود بیشتر هم می‌شود.

ییلدفارمینگ چیست؟

به توکن‌های پروتکل، توکن‌های حاکمیتی (Governance Tokens) گفته می شود و دارندگان آن مشمول حق رأی برای ایجاد تغییرات در پروتکل می‌شوند. علاوه بر این، امکان خرید و فروش این توکن‌ها در بازار ثانویه وجود دارد. بهره سالانه حاصل از کشت سود برخی از این پروتکل ها تا ۱۰۰۰ درصد می‌رسد. (البته اینکه پروتکل مورد نظر تا یک سال دوام بیاورد موضوع دیگری است!)

بهترین ارزهای دیفای چیست؟

۱. پروتکل‌های غیرمتمرکز وام دهی و کشت سود

پروتکل‌های کامپاند، آوه و میکر با داشتن میلیاردها دلار دارایی در قراردادهای هوشمند خود سرآمد پروتکل‌های وام دهی هستند. اساس این پروتکل‌ها ساده است: شما می توانید رمزارز قرض دهید یا وام بگیرید. پروتکل‌های اصلی اکثرا مبتنی بر اتریوم هستند، بنابراین امکان قرض کردن یا وام گرفتن توکن‌های ERC20 را فراهم می‌کنند. همان طور که در بالا ذکر شد، همه این پروتکل‌ها غیرامانی هستند یعنی کنترلی بر دارایی‌های شما ندارند.

این پروتکل‌ها موجب داغ شدن موضوع کشت سود شدند. در اواسط ژوئن ۲۰۲۰ پروتکل Compound توکن COMP را به عنوان توکن حاکمیتی جهت رأی دهی به طرح‌های توسعه پروتکل ارائه کرد. مردمی که روی پروتکل کامپاند رمزارز وام می‌دهند، به نشان وفاداری این توکن را دریافت می‌کنند. آن‌ها از این توکن می‌توانند برای رأی دهی جهت توسعه پروتکل استفاده کنند.

اما این تنها راه استفاده از این توکن نبود. کاربرد دیگری که موجب شهرت دیفای شد، استفاده از این توکن برای اهداف سوداگرانه بود. آمار و ارقام می‌گویند توکن COMP در روز رونمایی یعنی ۱۷ ژوئن ارزشی برابر با ۶۴ دلار داشت. در ۲۳ ژوئن ارزش هر توکن به ۳۴۶ دلار رسید. پس از این اتفاق دیگر پروتکل‌ها نیز شروع به ارائه توکن حاکمیتی کردند مثل LEND که توکن حاکمیتی Aave است. 

هزینه یک YFI، توکن حاکمیتی دیفای yearn.finance، در اواسط سپتامبر ۲۰۲۰ به ۴۱۰۰۰ دلار رسید که چهار برابر قیمت بیت کوین در آن زمان بود! (البته تعداد YFI در گردش بسیار کمتر از بیت کوین است) و این عدد برای توکنی است که ارزش آن توسط سازندگان یرن فایننس برابر با صفر معرفی شد. آن‌ها هنگام راه اندازی توکن نوشته بودند: «آن را نخرید. آن را به دست آورید!»

۲. صرافی‌های غیرمتمرکز و تامین کنندگان نقدینگی

صرافی‌های غیرمتمرکز نوع دیگری از پروتکل‌های DeFi هستند. یونی سواپ مشهورترین صرافی غیرمتمرکز است. در پایان آگوست ۲۰۲۰، حجم معاملات روزانه در Uniswap به ۴۲۶ میلیون دلار رسید که از حجم صرافی متمرکز Coinbase که معامله گران ۳۴۸ میلیون دلار ارزهای دیجیتال را مبادله کردند، پیشی گرفت. سایر موارد عبارت‌اند از: Balancer، Bancor و Kyber.1inch.

این صرافی‌ها همگی نمونه‌هایی از «بازارسازان خودکار» یا Automated Market Maker هستند. برخلاف صرافی متمرکز مانند بایننس یا صرافی غیرمتمرکز IDEX، که در آن‌ها معامله‌گران بین یکدیگر رمزارز خرید و فروش می‌کنند، این بازارسازان خودکار دارای استخرهای نقدینگی هستند.

نقدینگی به معنای سهولت جابه‌جایی پول است. اگر بازار یک توکن بسیار نقد باشد، به این معنی است که معامله با آن بسیار آسان است. اگر نقدینگی ندارد، پیدا کردن خریداران برای توکن‌ها دشوار است.

استخرهای نقدینگی انبارهای بزرگی از جفت‌ رمزارزها هستند – برای نمونه یک استخر نقدینگی برای ETH و BTC – که معامله‌گران می‌توانند از آن‌ها برای انجام معاملات استفاده کنند. بنابراین، اگر شخصی یک میلیارد دلار ETH و یک میلیارد دلار BTC را در یک استخر نقدینگی قرار داده باشد، پول کافی در صرافی وجود دارد تا معامله‌گران بتوانند دارایی‌ها را بدون هیچ مشکلی معامله کنند.

اما بخش دیفای پروتکلهای صرافی کجاست؟ همه دارایی‌های این صرافی‌ها غیرامانی هستند و هر نوع توکن ERC-20 را می‌توان به این مبادلات اضافه کرد. این ویژگی‌ها به بازار حق انتخاب بیشتری می‌دهد، زیرا صرافی‌های متمرکز به دلیل مشکلات قانونی و به دلیل اینکه بسیاری از توکن‌ها کلاهبرداری هستند، تنها توکن‌های خاصی را فهرست می‌کنند.

بخش دیگر DeFi در این ساختار، انگیزش است. کسانی که از این استخرهای نقدینگی حمایت مالی می‌کنند، علاوه بر پاداش ناشی از کشت سود، در کارمزد ناشی از معامله در صرافی نیز شریک می‌شوند.

۳. رمزارزهای باثبات (Stablecoin) و مشتقات ترکیبی (Synthetic Derivatives)

در حال حاضر، رمزارز تتر که ارزش آن برابر دلار است با حجم ۷۸ میلیارد دلار بزرگترین استیبل کوین است. شرکت تتر ادعا می‌کند توکن‌های آن همگی دارای پشتوانه ذخایر نقدی است. هر چند درستی این ادعا مشخص نیست و این شرکت یک مرتبه نیز اقرار کرد که رمزارزهای آن تنها ۷۴% پشتوانه دارد. این شرکت تحت بررسی توسط دادستان کل نیویورک است.

درباره تتر بیشتر بخوانید: تتر چیست و روی چه شبکه‌هایی قرار دارد؟

کسانی که از استیبل کوین‌ها برای معامله استفاده می‌کنند باید از صداقت شرکت‌های ارائه دهنده آن اطمینان داشته باشند و مطمئن شوند که هر یک از این توکن‌ها قابلیت معاوضه با فیات متقابل آن را دارد. اما شرکت‌ها معمولا با مشتریان خود رو راست نیستند. این موضوع موجب توسعه استیبل کوین‌هایی شد که از الگوریتم‌های پیچیده جهت اطمینان از ارزش ثابت رمزارز مربوطه استفاده می‌کنند. استیبل کوین DAI که توسط Maker ارائه شد، معروف‌ترین آن‌ها است.

پلتفرم Synthetix یکی از پلتفرم‌های محبوب ارائه مشتقات ترکیبی است. این پلتفرم امکان معامله محصولات ترکیبی شامل دلار آمریکا، بیت کوین، طلا، شاخص‌ها و سهام ها را فراهم می‌کند. 

توکن WBTC به معنای wrapped Bitcoin یکی دیگر از محصولات مشتقی است. شما بیتکوین خود را به قرارداد هوشمند مربوطه ارسال می‌کنید و ما به ازای آن را روی شبکه اتریوم WBTC دریافت می‌نمایید. حال شما می‌توانید به کمک آن روی پروتکل‌های دیفای سرمایه گذاری کنید. ارزش WBTC برابر با BTC  است. حجم بازار WBTC بیش از ۱۱ میلیارد دلار است و این محصول وابسته به شرکت BitGo است. این شرکت از زیرمجموعه های گلدمن ساکس است و بیت کوین شما به امانت نزد آن قرار می‌گیرد. محصولات غیرامانی در این حوزه در حال توسعه هستند.

راه‌های سرمایه گذاری در دیفای چیست؟

ابتدا کیف پولی که از اتریوم پشتیبانی کند و قابلیت اتصال به پروتکل‌های دیفای را از طریق مرورگر دارد، انتخاب کنید. متامسک (MetaMask) بهترین گزینه در این زمینه است. سپس باید کوین مربوط به پلتفرم دیفای مورد علاقه خود را تهیه کنید. در حال حاضر اکثر پلتفرم‌های دیفای روی اتریوم قرار دارند، بنابراین باید ETH یا یکی از توکن‌های ERC-20 را جهت استفاده بخرید و به کیف پول خود اضافه کنید (اگر می خواهید از بیت کوین استفاده کنید باید به محصولاتی مانند WBTC روی بیاورید). حال می‌توانید وارد انواع راه‌های مختلف ورود به دیفای شوید.

ارزهای مورد نظر را می‌توانید به راحتی از صرافی پول نو بخرید! درباره کیف پول متامسک هم همه چیز را در این مقاله گفته‌ایم: کیف پول متامسک چیست؟ راهنمای جامع استفاده از افزونه Metamask در گوگل کروم

• یک راه، قرض دادن رمزارزهای خود است. آسان‌ترین راه برای یافتن بهترین معامله چک کردن وبسایت yearn.finance است. با دریافت توکن‌های حاکمیتی بابت قرض دهی رمزارز می‌توانید به کشت سود روی بیاورید.
• دومین راه قراردادن رمزارز خود در صرافی‌های غیرمتمرکز مانند Uniswap و دریافت کارمزد است. صرافی سوشی سواپ نیز علاوه بر پرداخت فی به شما امکان کشت سود را از طریق ارائه توکن حاکمیتی برای شما فراهم می‌کند.
• سومین راه سرمایه گذاری روی پروژه‌های پرریسک حوزه دیفای است که با کمی تحقیق در توئیتر و شبکه‌های اجتماعی دیگر می‌توانید با لیستی از آن‌ها اشنا شوید.

یک موضوع را هرگز فراموش نکنید: این فضا پر از ریسک، تقلب و اشتباه است. دیفای شاخه بسیار پر ریسک و کاملاً آزمایشی در کریپتو است. بنابراین مراقب باشید!

نحوه استفاده از صرافی غیرمتمرکز یونی سواپ

یکی از محبوب‌ترین پلتفرم‌های دیفای Uniswap است که یک صرافی غیرمتمرکز است. با یادگیری نحوه معامله در Uniswap شما آمادگی استفاده از هر نوع محصول دیفای را خواهید داشت. در اینجا یک راهنمای سریع برای استفاده از یونی سواپ به صورت تصویری می‌آوریم. به شما آموزش می‌دهیم که چگونه یک مبادله ساده را انجام دهید (ETH با DAI).

ابتدا، می‌خواهیم ETH را که قبلا از پول نو خریداری کرده‌ایم، به Uniswap بفرستیم. برای انجام این کار، ابتدا باید کیف پول خود را متصل کنیم. ما از کیف پول محبوب MetaMask که مبتنی بر مرورگر است استفاده می‌کنیم.

حالا باید مقداری اتریوم به کیف پول متامسک خود ارسال کنید. این کار را به راحتی از طریق صرافی پول نو انجام دهید. نحوه خرید ارز دیجیتال از صرافی پول نو را در این نوشته آموزش داده‌ایم.

برای این کار روی swap کلیک کنید و از لیست ETH و DAI را انتخاب کنید. مقدار اندکی فی به تأمین کنندگان نقدینگی نیز پرداخت می‌شود. بررسی  توسط پروتکل Uniswap نشان می‌دهد که ارزان‌ترین مسیر برای این تبادل معاوضه ETH با WETH و سپس COMP، MKR و در نهایت DAI است.

روی swap کلیک کنید و آدرس متاماسک خود را باز کنید. هزینه تراکنش بر روی اتریوم (Gas Fee) همواره متغیر است. در روزهای شلوغ این عدد بسیار بالا است. در روزهای دیگر تنها چند دلار است. حال تراکنش را تأیید می‌کنیم.

توافق ارسال شد، و منتظر تأیید توسط ماینرهای اتریوم است.

آینده دیفای چگونه است؟

افراد اندکی رشد دراماتیک دیفای را پیش بینی کرده بودند و کمتر از این تعداد در حال حاضر آینده آن را می‌توانند ببینند. اما برخی مسیرها در آینده واضح است. این صنعت به بلاک چین‌های دیگر نیز کشیده خواهد شد. پروژه‌های دیفای روی بلاک چین‌های دیگر نیز در حال توسعه است. در آینده اتفاقات زیادی برای دیفای خواهد افتاد:

۱. اول این که پروژه‌های بلاک چینی چند زنجیره ای خواهند شد (interoperable). در حال حاضر می‌توان از بیت کوین به شکل WBTC روی اتریوم استفاده کرد و طرح‌های بیشتری جهت ایجاد امکان ارتباط میان بلاک چین‌های مختلف در حال انجام است از جمله شبکه Cosmos، REN و Polkadot.

۲. دیفای روی شبکه‌های دیگر نیز گسترش خواهد یافت. Houbi، Conflux و بایننس در حال راه اندازی پلتفرم‌ها و انکوباتورهایی جهت توسعه دیفای هستند و بیشتر این پروژه‌ها روی اتریوم نیستند.

۳. دیفای به بازار مالی سنتی متصل خواهد شد. آیا می‌شود امتیاز اعتباری شما در ارتباط با یک پروتکل وام دهی غیرمتمرکز شود؟ آیا ممکن است برای دریافت وام رمزارزی بتوانید خانه خود را وثیقه کنید؟ ممکن است از طریق بانک بتوانید استیبل کوین دریافت کنید؟ همه این طرح‌ها در حال اجرا است. بازار کار در این زمینه می‌تواند رشد بزرگی را تجربه کند اگر مؤسسات سرمایه گذاری پول‌های خود را وارد این حوزه کنند.

در زیر نظر برخی از فعالان این حوزه را می‌خوانید:

در سال‌های آتی باید روی حل مشکل مردم معمولی تمرکز کنیم. ما این ادعا را داریم که تجربه کاربر در دیفای بهتر از بازار مالی سنتی است.

مدیرعامل کیف پول Argent

سرمایه زیادی جذب پروژه‌های دیفای خواهد شد. با آمدن این سرمایه‌ها، پروژه‌های دیفای برنامه‌های بیشتری توسعه خواهند داد تا به تقاضای مردم پاسخ دهند و شبکه‌های مالی نسل بعد را بسازند.

مدیرعامل Definer

آیا سرمایه گذاری در دیفای قابل اعتماد است؟

ویتالیک بوترین مؤسس اتریوم در آگوست ۲۰۲۰ این توئیت را زد: «حجم بالای کوین‌هایی که منتشر می‌شود تا به تأمین کنندگان نقدینگی سود سالانه ۵۰ الی ۱۰۰ درصدی ناشی از کشت سود را بدهد در نظر بانک‌های مرکزی این گونه می‌نماید که این پروتکل‌ها توسط ران پال اداره می‌شود.» این توئیت اشاره دارد به توهم نماینده کنگره آمریکا در مورد پایان فدرال رزرو!

رایان سلکیس مؤسس شرکت تحقیقاتی Messari در سپتامبر ۲۰۲۰ توئیت زد: دیفای تنها یک استخر بزرگ از سرمایه، پیرامون تعداد اندکی از افراد خودی و مزدورانشان است که به زودی قربانیان آن نیز تمام می‌شود!

برخی ضمن استقبال از ترکیدن این حباب، معتقد به رشد دیفای در آینده با عددهای کوچک‌تر بهره هستند.

مدیر عامل صرافی ارز دیجیتال Binance، در ماه سپتامبر ۲۰۲۰ این توییت را زد: «اکنون حباب‌های زیادی در DeFi وجود دارد. اما او معتقد است مفهوم اصلی استیک کوین برای تامین نقدینگی و کسب سود باقی خواهد ماند. اما این بازدهی فوق‌العاده بالا که توسط توکن‌های جدید سوبسید می‌شود، از بین خواهد رفت (اعداد سود کوچک‌تر می‌شود)»

کلام آخر

هنوز در ابتدای راه دیفای و غیرمتمرکز کردن امور مالی هستیم. این راهی طولانی است که باید طی شود و پلتفرم‌ها با آزمون و خطا راه خود را پیدا کنند. ورود به دنیای ارزهای دیجیتال، به خرید و فروش و معامله گری و ترید ختم نمی‌شود. این دنیا، بی‌نهایت است و دیفای یکی از گسترده‌ترین قاره‌های آن است!

برای قدم گذاشتن در سرزمین دیفای نیاز به مطالعه و آگاهی دارید و ما این آگاهی را در اختیار شما قرار می‌دهیم.