دیفای چیست؟ معرفی پلتفرم‌های دیفای و نحوه سرمایه‌گذاری روی آن‌ها

از سال ۲۰۲۱ تا کنون، شاهد رشد قابل توجه حوزه دیفای (به انگلیسی: DeFi) در اکوسیستم بلاک چین بودیم. در این متن به این می‌پردازیم که دیفای چیست، کاربرد دیفای در چه اموری است، پلتفرم‌های دیفای کدام‌اند و چگونه می‌توان در بازارهای مالی غیرمتمرکز سرمایه‌گذاری کرد. 

علاقه‌مندی فعالان بازار به دیفای را می‌توان با هیجان بازار در سال ۲۰۱۷ مقایسه کرد. براساس آمار وبسایت Defi Pulse تا ژوئن ۲۰۲۰ تنها یک میلیارد دلار در پروتکل‌های دیفای نگهداری می‌شد. این در حالی است که تا آپریل سال 2023، این رقم به بیش از 55 میلیارد دلار می‌رسد.

دیفای (DeFi) چیست؟

DeFi مخفف عبارت Decentralized Finance است به معنی امور مالی غیرمتمرکز. به عبارتی دیفای بدون دخالت واسطه‌های مرکزی چون سازمان‌ها، بانک‌ها و بروکر‌ها، امور مالی غیرمتمرکز را سازماندهی می‌کند. در عوض، به کمک قراردادهای هوشمند و تکنولوژی بلاک چین به پردازش امور مالی می‌پردازد.

دنیای دیفای شامل محصولات مالی مختلف و پرسودی است که منبعث از فرهنگ حاکم بر پروژه‌های رمزارزی آزمایشی و پرریسک است و به همین دلیل چشم بسیاری از صندوق‌های خطرپذیر و شرکت‌های بزرگ را گرفته است.   

• دیفای شامل انواع مختلفی از محصولات مالی غیرمتمرکز (Decentralized) و غیرامانی (non-custodial) است.
• صرافی‌های غیرمتمرکز، پروتکل‌های وام دهی و مشتقات ترکیبی (Synthetic Derivatives) از جمله این محصولات است.
• در دنیای رمزارزها، بخش دیفای در مرحله آزمایش قرار دارد و بسیار پر یسک است.
• بازار گاوی کریپتو در سال ۲۰۲۱ تا حد زیادی ناشی از دیفای بود.

امور مالی غیرمتمرکز یعنی چه؟

به بیان ساده، امور مالی نوظهوری که براساس دفاتر کل توزیع شده (Distributed Ledgers) توسعه یافتند، امور مالی غیرمتمرکز نامیده می‌شوند. سیستم متمرکز و غیرمتمرکز چیست و چه تفاوتی با یکدیگر دارند؟ غیرمتمرکز بودن و غیرامانی بودن پروتکل‌های دیفای آن‌ها را در زیرشاخه دیفای قرار می‌دهد.

غیرامانی بودن یعنی ارائه دهندگان خدمات از طرف شما دارایی شما را مدیریت نمی‌کنند. برخلاف بانک و شرکت‌های وام دهی که کنترل پول شما را در دست دارند، در دیفای همه چیز تحت کنترل خود شما است.

غیرمتمرکز بودن یعنی دست اندرکاران پروژه پس از راه اندازی قرارداد هوشمند، قدرت تأثیرگذاری بر قرارداد را از خود خلع می‌کنند و آینده قرارداد را به رأی جامعه وامی‌گذارند.    

البته دیفای کمی از ایده آل‌های خود دور شده است. قرارداد هوشمند چیست؟ گامی بلند به سوی دنیای غیرمتمرکز! مطالعه قراردادهای هوشمند مربوط به برخی از بزرگ‌ترین پروتکل‌های دیفای نشان دهنده قدرت اثرگذاری بالای تیم‌ها است و برخی از آن‌ها نیز نسبت به دستکاری آسیب پذیر هستند.  

با این حال، دیفای عرصه بسیار سودآوری برای برخی از معامله گران است. بسیاری از پروتکل‌های وام دهی نرخ سود بالایی به وام دهندگان عرضه می‌کنند و با اضافه شدن مکانیزم کشت سود یا ییلدفارمینگ (Yield Farming)، که توکن‌های بیشتری از سوی خود پروتکل به وام دهندگان عرضه می کند، حجم این سود بیشتر هم می‌شود.

به توکن‌های پروتکل، توکن‌های حاکمیتی (Governance Tokens) گفته می شود و دارندگان آن مشمول حق رأی برای ایجاد تغییرات در پروتکل می‌شوند. علاوه بر این، امکان خرید و فروش این توکن‌ها در بازار ثانویه وجود دارد. بهره سالانه حاصل از کشت سود برخی از این پروتکل ها تا ۱۰۰۰ درصد می‌رسد. (البته اینکه پروتکل مورد نظر تا یک سال دوام بیاورد موضوع دیگری است!)

تاریخچه دیفای

همانطور که پیش‌تر خاطرنشان کردیم، مهم ترین رکن به جریان درآمدن پروتکل‌های دیفای، در استفاده از بلاک چین و قراردادهای هوشمند خلاصه می‌شود. بنابراین همانند بسیاری از تکنولوژی‌های پرکاربرد دنیای غیرمتمرکز (از جمله ارزهای دیجیتال)، نقطه آغاز مسیر دیفای هم به آغاز راه بزرگترین پروژه قراردادهای هوشمند یعنی اتریوم در سال 2015 باز می‌گردد.

تا کنون بهترین پروژه‌های دیفای و NFT روی اکوسیستم اتریوم توسعه یافته‌اند و همه‌روزه به تعداد آن‌ها اضافه می‌شود. البته که بی انصافی است اگر از نقش مهم پروتکل‌های دیگری چون MakerDAO در پیشرفت صنعت دیفای غافل شویم.

مسیر دیفای از 2017

پروتکل وام‌دهی میکر مثالی از دیفای است در سال 2014 کار خود را آغاز کرد. میکر چیست؟ البته که معرفی رسمی این پلتفرم، به 18 دسامبر سال 2017 باز می‌گردد.

پس از عرضه رسمی میکر در اواخر سال 2017، شاهد گسترش پلتفرم‌های DeFi متعددی پا به عرصه نهادند که بسیاری از آن‌ها به عنوان صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) و با رویکرد بازارسازی خودکار (AMM) فعالیت می‌کردند. یکی از این صرافی‌های EtherDelta نام داشت.

بسیاری از اتردلتا با عنوان نخستین صرافی غیرمتمرکز یاد می‌کنند. این پلتفرم همزمان با رونق رویدادهای عرضه‌ اولیه سکه (ICO) معرفی و تا مدتی، با استقبال خوبی روبرو شد. البته که این استقبال ادامه‌دار نبود و در همان سال 2017، هکرها این شبکه را طعمه حملات خود قرار دادند و در سال 2018، موسس این صرافی یعنی زکری کوبرن (Zachary Coburn)، به تاسیس یک صرافی بدون مجوز متهم شد.

از سال 2018، پروتکل‌های بسیاری از جمله Compund به بازار معرفی شدند که همچنان به فعالیت خود ادامه می‌دهند.

یکی از نکاتی که کامپاند را به پروژه‌ای تاثیرگذار در حوزه دیفای تبدیل می‌کند، استفاده این پلتفرم از قابلیت حاکمیتی (Governance) و سیستم‌های اعطای پاداش است. این پاداش با توکن حاکمیتی شبکه یعنی COMP اعطا می‌شود که در سال 2020 عرضه شد.

با شیوع ویروس کرونا در سال 2020، موجی از رکود را در بازارهای مختلف از جمله رمزارز شاهد بودیم. بنابراین پروتکل‌های دیفای هم تا حدی از رونق افتادند امّا این موضوع موقتی بود و از آغاز سال 2021 تا کنون، روزانه بر تعداد پروتکل‌ای دیفای در زیرشاخه‌های مختلف افزوده می‌شود که بسیاری از آن‌ها در بلاک چین‌هایی غیر از اتریوم به بازار معرفی می‌شوند.

دیفای چگونه کار می‌کند؟

در حال حاضر پروتکل‌های وام دهی میکر (Maker)، آوه (Aave) و کامپاند (Compound) معروف‌ترین پروژه‌های دیفای هستند. این پروتکل‌ها با توجه به میزان وثیقه، امکان گرفتن سریع وام به صورت رمزارزی را فراهم و مهم‌ترین هدف دیفای را محقق می‌کنند. به کمک این محصولات شما می‌توانید با قرض دادن رمزارز کسب سود کنید.

آموزش ورود به دیفای، نحوه گرفتن وام و تامین نقدینگی و کسب سود در پروتکل آوه را می‌توانید به طور کامل و تصویری در مقاله آوه چیست؟ بخوانید.

پس از این پروتکل‌ها پلتفرم یونی سواپ Uniswap قرار دارد که یک صرافی غیرمتمرکز است و به شما اجازه تبادل هر نوع توکن مبتنی بر اتریوم را می‌دهد. شما می‌توانید با تأمین نقدینگی توکن‌های مختلف در این پلتفرم، سود به دست آورید. صفر تا صد یونی سواپ را از اینجا بخوانید.

دارایی‌های ترکیبی مانند سهام‌های توکنی در Synthetix یا استیبل کوین DAI که ارزش آن با یک الگوریتم ثابت می‌ماند، از دیگر محصولات دیفای است. خدماتی مانند انتقال غیر امانی بیت کوین به اتریوم یا اوراکل های قیمت از دیگر محصولات دیفای است.

مزایای دیفای

اهداف مشترک و کارکرد به نسبت مشابه، از جمله دلایلی هستند که بسیاری تمامی پلتفرم‌های معاملاتی کریپتویی را زیرمجموعه دیفای می‌نامند. امّا ساختار پروژه‌هایی چون Robinhood، بیشتر به امور مالی سنتی (TradFi) شباهت دارند. حال به سبب جلوگیری از بروز اشتباه میان این دو مفهوم، بد نیست اگر علاوه بر شناخت مزایای دیفای، مزایای دیفای را هم مورد بررسی قرار دهیم:

عدم نیاز به مجوز (Permissionless)

عده‌ای این ویژگی پلتفرم‌های دیفای را «غیرمجاز» ترجمه می‌کنند که بدون شک موضوع اشتباهی را منعکس می‌کند!

به طور کلی، این رویکرد به کاربران اجازه می‌دهد تا اموری چون ارسال وثیقه، وام‌گیری و وام‌دهی را “بدون نیاز به درخواست مجوز” انجام دهند و مزیت دیفای به شمار می‌آید. همانطور که می‌دانید، برای ساماندهی برخی امور در پلتفرم‌های مالی متمرکز و سنتی، به صدور یک مجوز از سوی آن نهاد نیاز خواهیم داشت.

به عنوان مثال ممکن است نیاز داشته باشیم تا اطلاعات شخصی خود را با پلتفرم به اشتراک گذاریم و یا برای اثبات صلاحیت خود، برخی مستندات و مدارک را به پلتفرم ارائه دهیم.

دسترسی آسان

یکی دیگر از مزایای قابل توجه اکوسیستم‌های DeFi، ایجاد بستر مورد نیاز برای دسترسی تمامی افراد به خدمات مالی است. به عبارتی، ساکنان کشورهایی که در لیست تحریم صرافی‌هایی چون بایننس و کوین بیس قرار دارند، می‌توانند بدون محدودیت، از خدمات مالی پروتکل‌های دیفای بهره‌مند شوند.

البته که علاوه بر تحریم و سیاست‌گذاری‌های دولت‌ها، عوامل دیگری چون عدم توسعه خدمات بانکی، نبود سرمایه کافی و مشکلات اقتصادی، از جمله دلایلی هستند که برخی افراد را از فعالیت در اقتصاد جهانی باز می‌دارند. دیفای با هدف حل چنین مشکلاتی پا به عرصه نهاده است.

جایگزینی مناسب برای بانک (؟)

جالب است بدانید که علی‌رغم اهمیت دیفای در از میان برداشتنِ محدودیت‌هایی چون تحریم‌ها و عدم دسترسی به خدمات بانکی در نواحی درحال توسعه، کشورهای توسعه‌یافته هم می‌توانند از قابلیت‌های دیفای به سود خود استفاده کنند.

در واقع کشورهای توسعه‌یافته، می‌توانند از DeFi به عنوان گزینه‌ای مناسب برای معامله و و سرمایه‌گذاری استفاده کنند. بسیاری آن را جایگزین پلتفرم‌های مالی سنتی می‌نامند و برخی هم معتقدند که برای جایگزینی بانک‌ها، پروتکل‌های دیفای نیاز دارند تا زیرساخت‌های خود را بهبود بخشند.

به هر شکل، DeFi می‌تواند مزایای مناسبی را در اختیار تمامی افراد قرار دهد و حتی رشد پلتفرم‌های دیفای و رقابت با سیستم‌های مرکزی، می‌تواند این موقعیت را در اختیار اکوسیستم‌های TradFi قرار دهد تا برای ماندن در گردونه رقابت و حفظ مشتریان، خدمات بهتری را ارائه دهند. کاهش هزینه کارمزد و نرخ بهره، از جمله اقداماتی هستند که می‌توانند به توسعه بانک‌ها و نهادهای متمرکز کمک کنند.

معایب دیفای

بدون شک DeFi به ما اجازه می‌دهد تا بتوانیم بخش عمده‌ای از امور مالی خود را مدیریت کنیم و به نوبه خود، یکی از ابتکارات مهم دنیای غیرمتمرکز و قراردادهای هوشمند به حساب می‌آید. با این حال، نمی‌توان از برخی معایب دیفای چشم‌پوشی کرد. چرا که رشد بیشتر، مسئولیت‌های بیشتری را هم به همراه خواهد داشت!

کمبود نقدینگی

می‌دانیم که نقدینگی (Liquidity) یکی از مهم ترین پارامترهای سنجش عیار یک پروژه (به خصوص پروژه‌های حوزه DeFi) به حساب می‌آید.

نمی‌توان انکار کرد که در مقایسه با زمان فعالیت پروتکل‌های دیفای (کمتر از یک دهه)، میزان ارزش قفل شده (TVL) این پلتفرم‌ها، رشد قابل توجهی را به خود دیده است. نمودار لحظه‌ای شاخص TVL در پلتفرم Defillama با این وجود همچنان مقایسه میزان نقدینگی پروتکل‌های دیفای و پلتفرم‌های مالی متمرکز، همانند مقایسه قطره و اقیانوس خواهد بود!

در برخی مواقع، عدم نقدینگی کافی می‌تواند به اختلال و حتی توقف فعالیت یک پروتکل مالی غیرمتمرکز بینجامد.

هزینه‌ بالا

انجام امور مالی همچون دریافت وام و استیکینگ در دنیای کریپتو، از جمله فعالیت‌های جذابی هستند که به لطف پروژه‌های DeFi، برای ما امکان‌پذیر هستند. با این حال برای دسترسی به چنین قابلیت‌هایی، اغلب به سرمایه قابل توجهی نیاز داریم که معمولا در قالب وثیقه (Collateral) دریافت می‌شوند.

به بیانی دیگر، گاهی اوقات این احتمال وجود دارد که میزان وثیقه مورد نیاز برای دریافت یک وام، از مبلغ خود وام فراتر رود! البته که پرداخت وثیقه، برای جلوگیری از مشکلاتی چون عدم بازپرداخت وام و اطمینان از حقیقی بودنِ اشخاص صورت می‌گیرد.

در هر حال، شاید تمامی افراد قادر به پرداخت مبلغ زیادی تحت عنوان وثیقه نباشند و این موضوع، آن‌ها را به سمت پلتفرم‌های وام‌دهی متمرکز سوق می‌دهد.

تمرکززایی!

درست خواندید! شاید پروتکل‌های دیفای با هدف تمرکززدایی پا به این صنعت گذاشته باشند. امّا در مواردی، غیرمتمرکزسازی آنطور که باید اجرا نمی‌شود و به جای تمرکززدایی، شاهد تمرکززایی خواهیم بود.

می‌‌توانیم از سوشی‌سواپ به عنوان یک نمونه ملموس نام ببریم. در سپتامبر سال 2020، بنیان‌گذار سابق Sushiswap که با نام Chef Nomi شناخته می‌شد، توکن‌های SUSHI خود را به ETH تبدیل کرد. قیمت سوشی سواپ (SUSHI) | مشخصات، نمودار و قیمت لحظه ای امّا آیا این کار به معنای مرکزیت در پلتفرم بوده؟ البته!

ماجرای سرقت میلیاردی توسط مالک سوشی سواپ، بدین صورت بود که پس از آغاز فعالیت سوشی سواپ به عنوان یک فورک از UniSwap، توکن SUSHI توانست تا ناحیه قیمتی 10 دلار جهش داشته باشد. دقیقا در همان موقعیت، شِف نومی تمام توکن‌های سوشی موجود در اکوسیستم که روی آن‌ها نظارت داشت را به ETH تبدیل و میزان قابل توجهی از دارایی‌ها را از آن خود کرد.

البته که تقریبا 2 هفته پس از این اتفاق، شف نومی مبلغی معادل 14 میلیون دلار را به صندوق SushiSwap باز گرداند. در هر صورت دیدیم که حتی در سیستم‌های غیرمتمرکز هم ریسک انحصار اختیارات و دارایی‌های اکوسیستم وجود دارد!

آیا دیفای قانونی است؟

این پرسش از جمله سوالاتی است که پاسخ آن به عوامل بسیاری وابسته خواهد بود. امّا در حالت عادی، می‌توان گفت دیفای به خودی خود یک امر غیرقانونی محسوب نمی‌شود.

مشروعیت پروژه‌های دیفای، امری است که می‌تواند تحت تاثیر قوانین و سیاست‌های مختلف دولت‌ها یا سازمان‌ها قرار گیرد. همانطور که به خاطر دارید، در سال 2018 دولت چین استخراج ارز دیجیتال (به خصوص بیت کوین) را غیرقانونی شمرد امّا اکنون بیشترین ماینرهای دنیا در کشور چین قرار دارند!

در سال 2020، شبکه مقابله با جرائم مالی (FinCEN) بیانیه‌ای را منتشر کرد که طبق آن، توسعه، اجرا و استفاده از پروتکل‌های دیفای و اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز (Dapps)، در لیست امور غیرقانونی قرار گرفتند.

البته که تمامی فعالیت‌های حوزه DeFi در زمره جرائم قرار نمی‌گرفتند و این جرایم مختص به اموری بود که افزایش ریسک پولشویی را به همراه داشتند.

انواع پروژه‌های دیفای

احتمالا تا کنون دریافته‌اید که دیفای همانند یک دنیای رنگارنگ و متنوع است که پروژه‌های گوناگونی بر پایه آن سازماندهی‌ شده‌اند. بنابراین DeFi از حوزه نفوذ گسترده‌ای برخوردار است. انواع پروژ‌ه‌های دیفای را می‌توان در پروتکل‌های وام‌دهی/وام‌گیری، صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX)، بیمه و شیوه‌های پرداخت خلاصه کرد.

وام‌دهی/وام‌گیری

پروتکل‌های وام‌دهی/‌وام‌گیری (Lending/Borrowing)، از انواع مهم پروژه‌های دیفای هستند که امکان دریافت یا اعطای وام را برای کاربران فراهم می‌کند. نکته قابل توجه در رابطه با این سیستم‌ها را می‌توان عدم وابستگی آن‌ها به اشخاص ثالث و واسطه‌ها عنوان کرد.

از جمله بزرگترین پروژه‌های وام‌دهی فعال در بازار، می‌توان به آوه (AAVE)، کامپاند (COMP) و میکر (MKR) اشاره نمود. برای نمونه، آوه به کاربران این فرصت را می‌دهد تا با قرار دادن وثیقه (در مواردی بدون نیاز به وثیقه)، از کاربران دیگر وامی را دریافت کنند. البته این گونه پروتکل‌ها ریسک‌هایی را هم بر سر راه ما قرار می‌دهند که در قسمت قبلی به آن‌ها پرداختیم.

صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX)

صرافی های غیرمتمرکز (DEX)، گروهی از صرافی‌های کریپتویی هستند که مستقیما و بدون نیاز به واسطه‌ها، به تسهیل تراکنش‌های ارز دیجیتال می‌پردازند.

یونی سواپ نمونه‌ای از DEXهایی است که به تمامی افراد اجازه می‌دهد تا با ارائه ارزشی برابر از دو توکن ERC-20، به ایجاد یک استخر نقدینگی و یا انجام تراکنش همتا به همتا بپردازد.

سازوکار یونی‌سواپ و اکثریت صرافی‌های غیرمتمرکز، بدین صورت است که در ابتدا نرخ ارز توسط فردی که بازار را ایجاد کرده تعیین می‌شود. صرافی ارز دیجیتال چیست؟ امّا پس از ایجاد استخر نقدینگی، قیمت‌ دارایی‌ها براساس دارایی‌ هم‌ارز خود (دیگر ارزِ آن جفت معاملاتی) مشخص خواهند شد. در واقع در صرافی‌هایی چون صرافی یونی سواپ ، با افزایش یا کاهش قیمت هر یک از ارزها، قیمت جفت معاملاتی دستخوش تغییراتی می‌شود.

همین اختلاف قیمت‌، می‌تواند فرصت آربیتراژ و کسب سود از مابه‌التفاوت قیمت ارزها را به معامله‌گران ارائه دهد.

پنکیک سواپ (CAKE)، سوشی سواپ (SUSHI) و کرو فایننس (CRV) از جمله DEXهای شاخص دیگر به حساب می‌آیند.

بیمه

شاید عجیب به نظر برسد امّا یکی از زیرشاخه‌های دنیای گسترده دیفای، به خدمات مرتبط با بیمه مربوط می‌شود.

به عبارتی، فعالیت پروتکل‌های دیفای در حوزه بیمه، به 2 دسته کلی تقسیم می‌شوند:

• جایگزینی بیمه‌نامه‌های سنتی با تکنولوژی بلاک چین
• اجرای قوانین مربوط به بیمه در رابطه با فعالیت‌های بلاک چینی

اولین شیوه به ادعاها و قواعد قید شده در بیمه‌نامه‌های موجود در دنیای واقعی اشاره دارد که می‌توانند بر بستر بلاک چین و قراردادهای هوشمند ثبت شوند.

امّا شاید بتوان دومین مورد را در دسترس تر دانست. چرا که با در نظر گرفتن برخی چارچوب‌ها برای شبکه‌های بلاک چینی و ثبت آن‌ها در قراردادهای هوشمند، امکان دستکاری داده‌ها و نقض قوانین وجود نخواهد داشت و حتی در صورت نقض قوانین، بیمه‌های ثبت شده روی بلاک چین زیان‌های افراد متضرر را پوشش خواهند داد.

شیوه‌های پرداخت

با ارائه خدماتی چون کارمزد کمتر در مقایسه با نهادهای متمرکز، پروتکل‌های دیفای شیوه‌های پرداخت جدیدتر و به مراتب آسان‌تری را در اختیار کاربران قرار می‌دهند.

یکی از پروژه‌های مطرح این حوزه، XDAI Chain نام دارد که با کارمزد کم و سرعت بالا، به ساماندهی تراکنش‌ها می‌پردازد. همچنین، زمان تشکیل بلاک در این زنجیره، از 5 ثانیه فراتر نمی‌رود که در نوع خود قابل توجه است.

XDAI یکی از زنجیره‌های جانبی (Sidechain)های اتریوم است که از الگوریتم اجماع اثبات اعتبار (POA) استفاده می کند. DAO چیست؟ در الگوریتم اجماع POA، تنها دفاتر اسناد رسمی ایالات متحده می‌توانند به اعتبارسنج (Validator) تبدیل شوند و پلتفرم ایکس‌دای هم توسط یک سازمان خودمختار غیرمتمرکز (DAO) کنترل می‌شود.

بهترین ارزها و پروژه‌های دیفای چیست؟

با توسعه ارزها و پروژه‌های دیفای در 3 سال اخیر، دیگر DeFi یک موضوع نوظهور و ناشناخته به حساب نمی‌آید.

چرا که با روی کار آمدن پروژهای مطرحی که به آن‌ها اشاره می‌کنیم، تقریبا تمامی امور مالی غیرمتمرکز اعم از دریافت وام و مبادلات غیرمتمرکز امکان پذیر هستند:

• یونی‌سواپ (UNI)
• آوه (AAVE)
• لایدو دائو (LDO)
• پنکیک‌سواپ (CAKE)
• کرو فایننس (CRV)
• انکر (ANKR)

۱. پروتکل‌های غیرمتمرکز وام دهی و کشت سود

پروتکل‌های کامپاند، آوه و میکر با داشتن میلیاردها دلار دارایی در قراردادهای هوشمند خود سرآمد پروتکل‌های وام دهی هستند. اساس این پروتکل‌ها ساده است: شما می توانید رمزارز قرض دهید یا وام بگیرید. پروتکل‌های اصلی اکثرا مبتنی بر اتریوم هستند، بنابراین امکان قرض کردن یا وام گرفتن توکن‌های ERC20 را فراهم می‌کنند. همان طور که در بالا ذکر شد، همه این پروتکل‌ها غیرامانی هستند یعنی کنترلی بر دارایی‌های شما ندارند.

این پروتکل‌ها موجب داغ شدن موضوع کشت سود شدند. در اواسط ژوئن ۲۰۲۰ پروتکل Compound توکن COMP را به عنوان توکن حاکمیتی جهت رأی دهی به طرح‌های توسعه پروتکل ارائه کرد. مردمی که روی پروتکل کامپاند رمزارز وام می‌دهند، به نشان وفاداری این توکن را دریافت می‌کنند. آن‌ها از این توکن می‌توانند برای رأی دهی جهت توسعه پروتکل استفاده کنند.

اما این تنها راه استفاده از این توکن نبود. کاربرد دیگری که موجب شهرت دیفای شد، استفاده از این توکن برای اهداف سوداگرانه بود. آمار و ارقام می‌گویند توکن COMP در روز رونمایی یعنی ۱۷ ژوئن ارزشی برابر با ۶۴ دلار داشت. در ۲۳ ژوئن ارزش هر توکن به ۳۴۶ دلار رسید. پس از این اتفاق دیگر پروتکل‌ها نیز شروع به ارائه توکن حاکمیتی کردند مثل LEND که توکن حاکمیتی Aave است. 

هزینه یک YFI، توکن حاکمیتی دیفای yearn.finance، در اواسط سپتامبر ۲۰۲۰ به ۴۱۰۰۰ دلار رسید که چهار برابر قیمت بیت کوین در آن زمان بود! (البته تعداد YFI در گردش بسیار کمتر از بیت کوین است) و این عدد برای توکنی است که ارزش آن توسط سازندگان یرن فایننس برابر با صفر معرفی شد. آن‌ها هنگام راه اندازی توکن نوشته بودند: «آن را نخرید. آن را به دست آورید!»

۲. صرافی‌های غیرمتمرکز و تامین کنندگان نقدینگی

صرافی‌های غیرمتمرکز نوع دیگری از پروتکل‌های DeFi هستند. یونی سواپ مشهورترین صرافی غیرمتمرکز است. در پایان آگوست ۲۰۲۰، حجم معاملات روزانه در Uniswap به ۴۲۶ میلیون دلار رسید که از حجم صرافی متمرکز Coinbase که معامله گران ۳۴۸ میلیون دلار ارزهای دیجیتال را مبادله کردند، پیشی گرفت. سایر موارد عبارت‌اند از: Balancer، Bancor و Kyber.1inch.

این صرافی‌ها همگی نمونه‌هایی از «بازارسازان خودکار» یا Automated Market Maker هستند. برخلاف صرافی متمرکز مانند بایننس یا صرافی غیرمتمرکز IDEX، که در آن‌ها معامله‌گران بین یکدیگر رمزارز خرید و فروش می‌کنند، این بازارسازان خودکار دارای استخرهای نقدینگی هستند.

نقدینگی به معنای سهولت جابه‌جایی پول است. اگر بازار یک توکن بسیار نقد باشد، به این معنی است که معامله با آن بسیار آسان است. اگر نقدینگی ندارد، پیدا کردن خریداران برای توکن‌ها دشوار است.

استخرهای نقدینگی انبارهای بزرگی از جفت‌ رمزارزها هستند – برای نمونه یک استخر نقدینگی برای ETH و BTC – که معامله‌گران می‌توانند از آن‌ها برای انجام معاملات استفاده کنند. بنابراین، اگر شخصی یک میلیارد دلار ETH و یک میلیارد دلار BTC را در یک استخر نقدینگی قرار داده باشد، پول کافی در صرافی وجود دارد تا معامله‌گران بتوانند دارایی‌ها را بدون هیچ مشکلی معامله کنند.

اما بخش دیفای پروتکلهای صرافی کجاست؟ همه دارایی‌های این صرافی‌ها غیرامانی هستند و هر نوع توکن ERC-20 را می‌توان به این مبادلات اضافه کرد. این ویژگی‌ها به بازار حق انتخاب بیشتری می‌دهد، زیرا صرافی‌های متمرکز به دلیل مشکلات قانونی و به دلیل اینکه بسیاری از توکن‌ها کلاهبرداری هستند، تنها توکن‌های خاصی را فهرست می‌کنند.

بخش دیگر DeFi در این ساختار، انگیزش است. کسانی که از این استخرهای نقدینگی حمایت مالی می‌کنند، علاوه بر پاداش ناشی از کشت سود، در کارمزد ناشی از معامله در صرافی نیز شریک می‌شوند.

۳. رمزارزهای باثبات (Stablecoin) و مشتقات ترکیبی (Synthetic Derivatives)

در حال حاضر، رمزارز تتر که ارزش آن برابر دلار است با حجم ۷۸ میلیارد دلار بزرگترین استیبل کوین است. شرکت تتر ادعا می‌کند توکن‌های آن همگی دارای پشتوانه ذخایر نقدی است. هر چند درستی این ادعا مشخص نیست و این شرکت یک مرتبه نیز اقرار کرد که رمزارزهای آن تنها ۷۴% پشتوانه دارد. این شرکت تحت بررسی توسط دادستان کل نیویورک است.

درباره تتر بیشتر بخوانید: تتر چیست و روی چه شبکه‌هایی قرار دارد؟

کسانی که از استیبل کوین‌ها برای معامله استفاده می‌کنند باید از صداقت شرکت‌های ارائه دهنده آن اطمینان داشته باشند و مطمئن شوند که هر یک از این توکن‌ها قابلیت معاوضه با فیات متقابل آن را دارد. اما شرکت‌ها معمولا با مشتریان خود رو راست نیستند. این موضوع موجب توسعه استیبل کوین‌هایی شد که از الگوریتم‌های پیچیده جهت اطمینان از ارزش ثابت رمزارز مربوطه استفاده می‌کنند. استیبل کوین DAI که توسط Maker ارائه شد، معروف‌ترین آن‌ها است.

پلتفرم Synthetix یکی از پلتفرم‌های محبوب ارائه مشتقات ترکیبی است. این پلتفرم امکان معامله محصولات ترکیبی شامل دلار آمریکا، بیت کوین، طلا، شاخص‌ها و سهام ها را فراهم می‌کند. 

توکن WBTC به معنای wrapped Bitcoin یکی دیگر از محصولات مشتقی است. شما بیتکوین خود را به قرارداد هوشمند مربوطه ارسال می‌کنید و ما به ازای آن را روی شبکه اتریوم WBTC دریافت می‌نمایید. حال شما می‌توانید به کمک آن روی پروتکل‌های دیفای سرمایه گذاری کنید. ارزش WBTC برابر با BTC  است. حجم بازار WBTC بیش از ۱۱ میلیارد دلار است و این محصول وابسته به شرکت BitGo است. این شرکت از زیرمجموعه های گلدمن ساکس است و بیت کوین شما به امانت نزد آن قرار می‌گیرد. محصولات غیرامانی در این حوزه در حال توسعه هستند.

راه‌های سرمایه گذاری در دیفای چیست؟

ابتدا کیف پولی که از اتریوم پشتیبانی کند و قابلیت اتصال به پروتکل‌های دیفای را از طریق مرورگر دارد، انتخاب کنید. متامسک (MetaMask) بهترین گزینه در این زمینه است. سپس باید کوین مربوط به پلتفرم دیفای مورد علاقه خود را تهیه کنید. در حال حاضر اکثر پلتفرم‌های دیفای روی اتریوم قرار دارند، بنابراین باید ETH یا یکی از توکن‌های ERC-20 را جهت استفاده بخرید و به کیف پول خود اضافه کنید (اگر می خواهید از بیت کوین استفاده کنید باید به محصولاتی مانند WBTC روی بیاورید). حال می‌توانید وارد انواع راه‌های مختلف ورود به دیفای شوید.

ارزهای مورد نظر را می‌توانید به راحتی از صرافی پول نو بخرید! درباره کیف پول متامسک هم همه چیز را در این مقاله گفته‌ایم: کیف پول متامسک چیست؟ راهنمای جامع استفاده از افزونه Metamask در گوگل کروم

• یک راه، قرض دادن رمزارزهای خود است. آسان‌ترین راه برای یافتن بهترین معامله چک کردن وبسایت yearn.finance است. با دریافت توکن‌های حاکمیتی بابت قرض دهی رمزارز می‌توانید به کشت سود روی بیاورید.
• دومین راه قراردادن رمزارز خود در صرافی‌های غیرمتمرکز مانند Uniswap و دریافت کارمزد است. صرافی سوشی سواپ نیز علاوه بر پرداخت فی به شما امکان کشت سود را از طریق ارائه توکن حاکمیتی برای شما فراهم می‌کند.
• سومین راه سرمایه گذاری روی پروژه‌های پرریسک حوزه دیفای است که با کمی تحقیق در توئیتر و شبکه‌های اجتماعی دیگر می‌توانید با لیستی از آن‌ها اشنا شوید.

یک موضوع را هرگز فراموش نکنید: این فضا پر از ریسک، تقلب و اشتباه است. دیفای شاخه بسیار پر ریسک و کاملاً آزمایشی در کریپتو است. بنابراین مراقب باشید!

نحوه استفاده از صرافی غیرمتمرکز یونی سواپ

یکی از محبوب‌ترین پلتفرم‌های دیفای Uniswap است که یک صرافی غیرمتمرکز است. با یادگیری نحوه معامله در Uniswap شما آمادگی استفاده از هر نوع محصول دیفای را خواهید داشت. در اینجا یک راهنمای سریع برای استفاده از یونی سواپ به صورت تصویری می‌آوریم. به شما آموزش می‌دهیم که چگونه یک مبادله ساده را انجام دهید (ETH با DAI).

ابتدا، می‌خواهیم ETH را که قبلا از پول نو خریداری کرده‌ایم، به Uniswap بفرستیم. برای انجام این کار، ابتدا باید کیف پول خود را متصل کنیم. ما از کیف پول محبوب MetaMask که مبتنی بر مرورگر است استفاده می‌کنیم.

حالا باید مقداری اتریوم به کیف پول متامسک خود ارسال کنید. این کار را به راحتی از طریق صرافی پول نو انجام دهید. نحوه خرید ارز دیجیتال از صرافی پول نو را در این نوشته آموزش داده‌ایم.

برای این کار روی swap کلیک کنید و از لیست ETH و DAI را انتخاب کنید. مقدار اندکی فی به تأمین کنندگان نقدینگی نیز پرداخت می‌شود. بررسی  توسط پروتکل Uniswap نشان می‌دهد که ارزان‌ترین مسیر برای این تبادل معاوضه ETH با WETH و سپس COMP، MKR و در نهایت DAI است.

روی swap کلیک کنید و آدرس متاماسک خود را باز کنید. هزینه تراکنش بر روی اتریوم (Gas Fee) همواره متغیر است. در روزهای شلوغ این عدد بسیار بالا است. در روزهای دیگر تنها چند دلار است. حال تراکنش را تأیید می‌کنیم.

توافق ارسال شد، و منتظر تأیید توسط ماینرهای اتریوم است.

آینده دیفای چگونه است؟

افراد اندکی رشد دراماتیک دیفای را پیش بینی کرده بودند و کمتر از این تعداد در حال حاضر آینده آن را می‌توانند ببینند. اما برخی مسیرها در آینده واضح است. این صنعت به بلاک چین‌های دیگر نیز کشیده خواهد شد. پروژه‌های دیفای روی بلاک چین‌های دیگر نیز در حال توسعه است. در آینده اتفاقات زیادی برای دیفای خواهد افتاد:

۱. اول این که پروژه‌های بلاک چینی چند زنجیره ای خواهند شد (interoperable). در حال حاضر می‌توان از بیت کوین به شکل WBTC روی اتریوم استفاده کرد و طرح‌های بیشتری جهت ایجاد امکان ارتباط میان بلاک چین‌های مختلف در حال انجام است از جمله شبکه Cosmos، REN و Polkadot.

۲. دیفای روی شبکه‌های دیگر نیز گسترش خواهد یافت. Houbi، Conflux و بایننس در حال راه اندازی پلتفرم‌ها و انکوباتورهایی جهت توسعه دیفای هستند و بیشتر این پروژه‌ها روی اتریوم نیستند.

۳. دیفای به بازار مالی سنتی متصل خواهد شد. آیا می‌شود امتیاز اعتباری شما در ارتباط با یک پروتکل وام دهی غیرمتمرکز شود؟ آیا ممکن است برای دریافت وام رمزارزی بتوانید خانه خود را وثیقه کنید؟ ممکن است از طریق بانک بتوانید استیبل کوین دریافت کنید؟ همه این طرح‌ها در حال اجرا است. بازار کار در این زمینه می‌تواند رشد بزرگی را تجربه کند اگر مؤسسات سرمایه گذاری پول‌های خود را وارد این حوزه کنند.

در زیر نظر برخی از فعالان این حوزه را می‌خوانید:

در سال‌های آتی باید روی حل مشکل مردم معمولی تمرکز کنیم. ما این ادعا را داریم که تجربه کاربر در دیفای بهتر از بازار مالی سنتی است.

مدیرعامل کیف پول Argent

سرمایه زیادی جذب پروژه‌های دیفای خواهد شد. با آمدن این سرمایه‌ها، پروژه‌های دیفای برنامه‌های بیشتری توسعه خواهند داد تا به تقاضای مردم پاسخ دهند و شبکه‌های مالی نسل بعد را بسازند.

مدیرعامل Definer

آیا سرمایه گذاری در دیفای قابل اعتماد است؟

ویتالیک بوترین مؤسس اتریوم در آگوست ۲۰۲۰ این توئیت را منتشر کرد: «حجم بالای کوین‌هایی که منتشر می‌شود تا به تأمین کنندگان نقدینگی سود سالانه ۵۰ الی ۱۰۰ درصدی ناشی از کشت سود را بدهد در نظر بانک‌های مرکزی این گونه می‌نماید که این پروتکل‌ها توسط ران پال اداره می‌شود.» ویتالیک بوترین کیست؟ آشنایی با برنامه نویس جوان و بنیان‌ گذار شبکه اتریوم این توئیت اشاره دارد به توهم نماینده کنگره آمریکا در مورد پایان فدرال رزرو!

رایان سلکیس مؤسس شرکت تحقیقاتی Messari در سپتامبر ۲۰۲۰ توئیت زد: دیفای تنها یک استخر بزرگ از سرمایه، پیرامون تعداد اندکی از افراد خودی و مزدورانشان است که به زودی قربانیان آن نیز تمام می‌شود!

برخی ضمن استقبال از ترکیدن این حباب، معتقد به رشد دیفای در آینده با عددهای کوچک‌تر بهره هستند.

مدیر عامل صرافی ارز دیجیتال Binance، در ماه سپتامبر ۲۰۲۰ این توییت را زد: «اکنون حباب‌های زیادی در DeFi وجود دارد. اما او معتقد است مفهوم اصلی استیک کوین برای تامین نقدینگی و کسب سود باقی خواهد ماند. اما این بازدهی فوق‌العاده بالا که توسط توکن‌های جدید سوبسید می‌شود، از بین خواهد رفت (اعداد سود کوچک‌تر می‌شود)»

کلام آخر

هنوز در ابتدای راه دیفای و غیرمتمرکز کردن امور مالی هستیم. این راهی طولانی است که باید طی شود و پلتفرم‌ها با آزمون و خطا راه خود را پیدا کنند. ورود به دنیای ارزهای دیجیتال، به خرید و فروش و معامله گری و ترید ختم نمی‌شود. این دنیا، بی‌نهایت است و دیفای یکی از گسترده‌ترین قاره‌های آن است!

برای قدم گذاشتن در سرزمین دیفای نیاز به مطالعه و آگاهی دارید و ما این آگاهی را در اختیار شما قرار می‌دهیم.

سوالات متداول

دیفای به زبان ساده چیست؟ DeFi مخفف عبارت Decentralized Finance است به معنی امور مالی غیرمتمرکز. به عبارتی دیفای بدون دخالت واسطه‌های مرکزی چون سازمان‌ها، بانک‌ها و بروکر‌ها، امور مالی غیرمتمرکز را ساماندهی می‌کند. در عوض، به کمک قراردادهای هوشمند و تکنولوژی بلاک چین به پردازش امور مالی می‌پردازد.

چه پروژه‌‌هایی در دسته دیفای قرار می‌گیرند؟ انواع پروژ‌ه‌های دیفای را می‌توان در پروتکل‌های وام‌دهی/وام‌گیری، صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX)، بیمه و شیوه‌های پرداخت خلاصه کرد.

آیا بیت کوین دیفای است؟ DeFi با هدف طراحی و توسعه برنامه‌های غیرمتمرکز فعالیت می‌کند که استفاده بی‌واسطه از خدمات مالی غیرمتمرکز را برای افراد فراهم می‌آورد. این درحالی است که بیت‌کوین صرفا به عنوان یک شیوه پرداخت غیرمتمرکز و همتا به همتا فعالیت می‌کند.

چگونه در دیفای سرمایه‌گذاری کنیم؟ برای سرمایه‌گذاری در دیفای، می‌توانیم حوزه‌های مختلفی را در نظر داشته باشیم. ورود به صرافی‌های غیرمتمرکز، پروتکل‌های وام‌دهی و تامین نقدینگی، از جمله روش‌های سرمایه‌گذاری در دیفای به حساب می‌آیند که در مقاله آن‌ها را مورد بررسی قرار دادیم.