آربیتراژ چیست؟ + بهترین راه‌های کسب سود از آربیتراژ

فعالیت در بازارهای مالی به ترید کردن محدود نمی‌شود و روش‌های زیادی برای کسب درآمد در آن‌ وجود دارد. یکی از این روش‌های درآمدزایی در بازارهای مالی، آربیتراژ (Arbitrage) است. در این مقاله قصد داریم در مورد مفهوم آربیتراژ، تاریخچه آربیتراژ و انواع آن، خطرات Arbitrage و … صحبت کنیم. اما آربیتراژ چیست؟ با پول نو همراه باشید.

آربیتراژ چیست؟

آربیتراژ (Arbitrage) یا ارزشیابی مبتنی بر اختلاف قیمت، روشی برای کسب سود در بازارهای مختلف است. آربیتراژ به روشی گفته می‌شود که فرد کالا یا ارزی را از یک بازار ارزان‌تر خریده و در بازار دیگری که قیمت بالاتری دارد می‌فروشد و این کار آن‌قدر ادامه دارد تا قیمت این دو بازار به هم نزدیک شود.

تاریخچه آربیتراژ

نمی‌توان به‌صورت دقیق گفت که اولین افرادی که شروع به انجام آربیتراژ کردند، چه افرادی بودند. آربیتراژ تاریخچه‌ای برابر با تمدن انسان‌های شهرنشین دارد. می‌توان تجارت در زمان قدیم را آربیتراژ نامید. تاجران در گذشته اقدام به خرید کالایی با قیمت ارزان از یک شهر می‌کردند و آن را به شهری که تقاضا و قیمت کالای مورد نظر در آن بیشتر بود، برده و می‌فروختند. با پیشرفت بشر افراد مختلف برای انجام معاملات آربیتراژ از ابزارهای پیشرفته‌تری استفاده کردند.

در قرن ۱۷ خانواده روچیلد (Rothschild) از کبوترهای نامه‌بر برای دریافت اطلاعات قیمت و آربیتراژ استفاده می‌کردند. این خانواده برای افزایش سرعت و کاهش خطرات آربیتراژ از کبوترهای نامه‌بر استفاده می‌کردند تا بتوانند از اختلاف قیمت بازارهای مختلف کسب سود کنند.

در دهه ۶۰ میلادی با روی کار آمدن سیستم‌های کامپیوتری، اد تورپ (Ed Thorp) و مایکل گودکین (Michael Goodkin) از کامپیوترها برای آربیتراژ استفاده کردند. این مورد اولین استفاده از سیستم‌های کامپیوتری برای آربیتراژ محسوب می‌شود.

در عصری که ما زندگی می‌کنیم سیستم‌های کامپیوتری و معاملات الگوریتمی، فرایند آربیتراژ را ساده‌تر و سریع‌تر کرده‌اند. البته این سریع‌تر شدن معاملات آربیتراژ باعث شده فرصت‌های کسب سودمرکب از آن نیز کمتر شود.

انواع آربیتراژ

آربیتراژ یعنی کسب سود از اختلاف قیمت در بازارهای مختلف، با این تعریف شاید با خود بگوید که پس این فرایند بسیار ساده است، اما این‌گونه نیست و برای انجام آربیتراژ روش‌های گوناگونی به وجود آمده است. این فرایند بر اساس روشی که انجام می‌شود به انواع مختلفی تقسیم شده که در ادامه در مورد معروف‌ترین انواع آربیتراژ صحبت خواهیم کرد.

• آربیتراژ ساده (Simple Arbitrage): این مدل آربیتراژ ساده‌ترین روش برای انجام آربیتراژ است. در این روش فرد اقدام به خرید ارز دیجیتال از یک صرافی می‌کند و آن را به یک صرافی دیگر انتقال داده و با قیمت بالاتر می‌فروشد.

• آربیتراژ مثلثی (Triangular Arbitrage): در این نوع آربیتراژ افراد از تفاوت قیمت چند ارز دیجیتال کسب سود می‌کنند. برای درک بهتر با یک مثال ادامه خواهیم داد. فرض کنید که اتر (ETH/USDT) ۲۰۰۰ دلار و بیت کوین (BTC/USDT) ۳۰,۰۰۰ دلار قیمت دارد. اکنون جفت ارز BTC/ETH باید ۱۵ اتر (ETH) قیمت داشته باشد. اما تصور کنیم که این جفت ارز در صرافی با قیمت ۱۴.۵ اتر در حال معامله است. اکنون کاربران اتریوم را به قیمت ۲۰۰۰ دلار خریده و از طریق پیر BTC/ETH به بیت کوین تبدیل می‌کنند و بیت کوین را در پیر BTC/USDT به فروش می‌رساند. فرض کنید فرد اقدام به خرید ۱۴.۵ اتر به ارزش ۲۹ هزار دلار می‌کند. این ۱۴.۵ اتر را در پیر BTC/ETH تبدیل به یک بیت کوین (BTC) می‌کند. حال این بیت کوین را در پیر BTC/USDT به قیمت ۳۰ هزار دلار می‌فروشد. این فرد از این آربیتراژ حدوداً ۱۰۰۰ دلار سود می‌کند. باید دقت کنید که در این معامله شما ۳ کارمزد پرداخت خواهید کرد که از این ۱۰۰۰ دلار کسر می‌شود.

• آربیتراژ آتی (Futures Arbitrage): گاهی در یک صرافی به دلیل افزایش تقاضا یا کاهش عرضه، قیمت در بازار فیوچر یا آتی با قیمت در بازار اسپات یا نقدی اختلاف پیدا می‌کند. کاربران از این اختلاف قیمت کسب سود خواهند کرد. مثلا فرض کنید قیمت بیت کوین در بازار اسپات ۳۰۰۰۰ دلار و در بازار فیوچر ۳۰۵۰۰ دلار در حال معامله است. افراد در این شرایط سرمایه خود را نصف کرده و با نصف سرمایه در بازار اسپات اقدام به خرید بیت کوین می‌کنند و با نصف دیگر در بازار فیوچر اقدام به فروش همان مقدار بیت کوین می‌کنند و منتظر می‌مانند تا قیمت به هم نزدیک شود. پس از به تعادل رسیدن قیمت در این دو مارکت کاربر دو معامله خرید و فروش خود را بسته و از این تفاضل قیمت مقداری سود کسب کرده است.

• آربیتراژ آپشن (Options Arbitrage): در این نوع از آربیتراژ افراد از تفاوت قیمت در بازار اختیار یا آپشن ۳ ماهه و قیمت سررسید ۳۰ هزار دلار در معاملات اختیار خرید (Call Option) ۱۰۰۰ دلار است. فرد می‌تواند یک بیت کوین در بازار اسپات خریداری کند و یک معامله اختیار خرید به ارزش ۱۰۰۰ دلار را بفروشد (فروش Call Option)، اکنون فرد باید صبر کند تا این ۳ ماه بگذرد. پس از گذشت ۳ ماه فرد از تفاوت این خرید و فروش در دو بازار آپشن و اسپات حدودا ۱۰۰۰ دلار سود کسب خواهد کرد.

• آربیتراژ آماری (Statistical arbitrage): این نوع آربیتراژ بر اساس مدل‌های آماری انجام می‌شود. در این مدل آربیتراژ، معامله‌گران از چند ارز دیجیتال که داری همبستگی هستند استفاده می‌کنند. سپس از مدل‌های آماری برای شناسایی رفتار آن‌ها کمک گرفته و هر زمان که این تعادل میان این چند ارز دیجیتال از بین برود، کارشناسان معتقدند که آن‌ها دوباره خود را به تعادل خواهند رساند و از این موقعیت برای کسب سود استفاده می‌کنند.

• آربیتراژ جغرافیایی (Spatial arbitrage): این روش مانند آربیتراژ ساده است، با این تفاوت که در آربیتراژ جغرافیایی صرافی‌ها در دو مکان جغرافیای مختلف قرار دارند. در چند سال قبل قیمت بیت کوین به دلیل قوانین کره جنوبی ۵۰ درصد بالاتر از دیگر صرافی‌ها بود و برخی از افراد که دسترسی به صرافی‌های خارجی داشتند، بیت کوین را از دیگر صرافی‌ها خریداری و در صرافی‌های کره جنوبی می‌فروختند.

• آربیتراژ غیر متمرکز (Decentralized arbitrage): این نوع آربیتراژ در صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) انجام می‌شود. در صرافی‌های غیرمتمرکز برای تعادل قیمت از بازارسازهای خودکار (AMM) استفاده می‌شود و این موضوع می‌تواند در سفارشات خرید و فروش با حجم بالا باعث تغییر قیمت (لغزش یا Slippage) ارز دیجیتال مورد نظر با دیگر صرافی‌ها شود. برخی از افراد از این لغزش (Slippage) قیمت برای کسب سود استفاده می‌کنند.

مراحل انجام آربیتراژ

در آربیتراژ افراد به دنبال تفاوت قیمت یک کالا در دو بازار مختلف هستند که این موضوع را در بخش قبل به‌صورت کامل توضیح دادیم. حال فرض کنید که یک تفاوت قیمت در یک ارز دیجیتال پیدا کردید. برای انجام آربیتراژ باید مراحل زیر را انجام دهید:

• مطمئن شوید که بازار هدف شما پویا است: گاهی شما یک ارز دیجیتال با تفاوت قیمت مناسب برای آربیتراژ پیدا می‌کنید، اما پس از خریداری نمی‌توانید آن را با قیمت مناسبی به فروش برسانید، زیرا بازار این ارز دیجیتال از تقاضا بسیار پایینی برخوردار است.

• مطمئن شوید که در هر دو صرافی یا بازار مورد نظر حساب دارید: فرض کنید قیمت بیت کوین در صرافی پول نو و صرافی کوین بیس تفاوت دارد. آیا شما می‌توانید از این تفاوت برای آربیتراژ استفاده کنید؟ خیر زیرا دسترسی به صرافی کوین بیس نیازمند احراز هویت است و کاربران ایرانی نمی‌توانند در این صرافی مراحل KYC کنند. 

• استراتژی خود را مشخص کنید: هر یک از انواع آربیتراژ، نیاز به یک استراتژی متفاوت دارد. شما باید بر اساس شرایط موجود یک استراتژی مناسب برای آربیتراژ خود داشته باشید. گاهی نیاز است که شما ارز دیجیتالی را انتقال دهید. گاهی نیاز است که در بازاری اقدام به فروش و در بازار دیگری اقدام به خرید کنید و … پس بهتر است که با انواع اربیتراژ و استراتژی مناسب آن‌ها آشنا باشد.

• هزینه‌ها را محاسبه کنید: گاهی برای یک آربیتراژ نیاز است که کارمزد انتقال، کارمزد خرید و فروش بدهید و این کارمزدها می‌تواند باعث کاهش سود شما سود. پس باید این هزینه‌ها را به‌صورت تقریبی محاسبه کنید و پس از آن تصمیم بگیرید که این آربیتراژ سودده است یا خیر.

• بر اساس استراتژی خود اقدام به خرید و فروش کنید: پس از بررسی تمام شرایط و مراحل اقدام به خرید در بازار با قیمت پایین و فروش در بازار دیگر با قیمت بالاتر کنید. این کار را تا زمانی که قیمت به تعادل برسد، می‌توان انجام داد.

تا این بخش از مقاله در مورد ماهیت آربیتراژ و انواع آن صحبت کردیم، حال بهتر است در مورد آربیتراژ در ایران، نحوه Arbitrage در ایران و راه‌های کسب درآمد از آربیتراژ در ایران صحبت کنیم.

آربیتراژ در ایران

در ایران نیز می‌توان از آربیتراژ در بازار اختیار و بازار سهام، بورس کالا و بازار نقدی، تفاوت قیمت ارزهای دیجیتال در صرافی‌های مختلف، تفاوت قیمت دلار در بازار و صرافی‌ها و … کسب سود کرد. به‌عنوان مثال افراد می‌توانند از تفاوت قیمت سکه در بورس و بازار نقدی کسب سود کنند. فرض کنید که شما تعدادی سکه در بورس کالا دارید. حال قیمت سکه در بورس کالا به دلیل تقاضا افزایش یافته؛ اما قیمت بازار همچنان ثابت است. شما می‌توانید سکه‌های خود را در بورس کالا فروخته و در بازار اقدام به خرید سکه فیزیکی کنید. این تفاوت قیمت سود شما خواهد بود.

در ایران افراد می‌توانند از اختلاف قیمت صرافی‌ها نیز کسب سود کنند. فرض کنید قیمت تتر (USDT) در یک صرافی ۵۲ هزار تومان و در یک صرافی دیگر ۵۱ هزار تومان است. شما می‌توانید از این اختلاف قیمت برای کسب سود استفاده کنید. البته باید دقت داشته باشید که هزینه انتقال را هم در نظر بگیرید. گاهی هزینه انتقال باعث خواهد شد که در مجموع شما ضرر کنید.

آربیتراژ در ارزهای دیجیتال

آربیتراژ در ارزهای دیجیتال به معنی خرید یک ارز دیجیتال از یک بازار و فروش سریع آن در بازاری که قیمت بالاتری دارد. این خرید از یک بازار و فروش آن می‌تواند به شکل‌های مختلفی انجام شود. برای آربیتراژ در مارکت کریپتو می‌توان از صرافی‌های متمرکز و غیرمتمرکز استفاده کرد. به‌عنوان مثال تعادل قیمت در یک استخر نقدینگی در یک صرافی غیرمتمرکز یا DEX بهم می‌خورد. افراد از این عدم تعادل برای آربیتراژ استفاده می‌کنند. گاهی به دلیل فشار خرید یا فروش در یک صرافی متمرکز قیمت یک ارز دیجیتال از دیگر صرافی‌ها فاصله می‌گیرد، این موضوع نیز برای آربیتراژ گیری استفاده می‌شود.

در ارزهای دیجیتال افراد می‌توانند، تمام انواع آربیتراژهایی که در بخش قبلی بیان شد را انجام دهند. علاوه بر این موضوع به دلیل غیرمتمرکز بودن و سرعت بالا در نقل و انتقالات می‌توان بازار ارزهای دیجیتال را یکی از بهترین بازارهای موجود برای کسب سود از آربیتراژ دانست.

مزایای آربیتراژ

از مهم‌ترین مزایای آربیتراژ می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کسب سود بدون دانش تحلیلی: یکی از مهم‌ترین مزایای آربیتراژ کسب سود بدون توجه به روند بازار و داشتن دانش تحلیل مارکت 

• متعادل‌کردن بازار: آربیتراژ باعث به تعادل رسیدن قیمت در بازارهای مالی می‌شود.

• پویایی مارکت: یکی از مزایای آربیتراژ پویایی صرافی‌ها یا بازارهای مالی مختلف است. برخی از افراد توانایی تحلیل بازار را ندارند و فقط از آربیتراژ برای کسب سود استفاده می‌کنند. این افراد باعث افزایش نقدینگی و پویایی مارکت‌های مختلف می‌شوند.

خطرات آربیتراژ

آربیتراژ نیز مانند تمام راه‌های کسب درآمد و کسب سود با خطرات و ریسک‌هایی همراه است که در ادامه با مهم‌ترین این خطرات آشنا خواهیم شد.

• نوسانات بازار: نوسانات سریع یکی از مهم‌ترین خطرات آربیتراژ محسوب می‌شود. گاهی فرد در یک صرافی اقدام به خرید بیت کوین یا هر ارز دیجیتال دیگری می‌کند و تا زمانی که آن را به صرافی دیگر انتقال دهد، قیمت در صرافی مقصد کاهش شدیدی را تجربه می‌کند و فرد دچار ضرر و زیان ناخواسته خواهد شد.

• کارمزد بالا: گاهی کارمزد نقل و انتقال از سودی که به دست آورده‌ایم، بیشتر می‌شود و این موضوع باعث خواهد شد که در مجموع دچار ضرر شویم.

• تحریم‌های بین‌المللی: یکی از خطرات مهم برای ایرانیان در آربیتراژ، تحریم‌ها و احتمال مسدودشدن حساب کاربری است. فرض کنید شما مقداری بیت کوین به یک صرافی انتقال می‌دهید تا از اختلاف قیمت در آن صرافی با صرافی مبدا کسب سود کنید. حال صرافی مورد نظر حساب شما را مسدود می‌کند. تحریم و مسدودسازی حساب کاربران را می‌توان یکی از خطرات جدی در آربیتراژ دانست.

• تراکنش‌ اشتباه: در آربیتراژ نیاز به انجام تعداد زیادی تراکنش است و اساس آربیتراژ نیز بر انتقال است. تراکنش اشتباه می‌تواند یکی از خطرات جبران‌ناپذیر در آربیتراژ باشد.

• تعداد موقعیت‌های پایین: با توجه به افزایش سرعت در بازار کریپتو اگر قصد دارید که به‌صورت دستی اقدام به آربیتراژ کنید، باید بدانید که آربیتراژ دستی تعداد موقعیت‌های معاملاتی شما را به‌شدت کاهش می‌دهد.

جمع‌بندی

امروزه راه‌های بسیاری برای فعالیت در بازارهای مالی وجود دارد. یکی از روش‌های کسب درآمد در بازارهای مالی آربیتراژ است. در این مقاله سعی کردیم در مورد آربیتراژ، مراحل انجام Arbitrage، انواع آن و بسیاری موارد دیگر صحبت کنیم. امیدواریم از این مطلب استفاده کافی را ببرید. در انتها به این پرسش پاسخ دهید که کدام استراتژی برای آربیتراژ مناسب‌تر است و شما از چه روشی برای کسب سود از این روش استفاده می‌کنید؟