اوردر بوک چیست؟ آشنایی با دفتر سفارشات در صرافی‌های ارز دیجیتال

در بازارهای دیجیتال و الکترونیکی خرید و فروش دارایی‌هایی مثل سهام، کالا یا ارزهای دیجیتال، مفهومی به نام «اوردر بوک (Order Book) یا دفتر سفارشات» وجود دارد. اما دفتر سفارشات چیست و چه داده‌هایی از آن قابل استخراج است؟

در این مقاله قصد داریم برای سوال «اوردر بوک چیست؟»، کامل‌ترین پاسخ ممکن را ارائه کنیم. در این مسیر، کاربرد اوردر بوک و مفهوم اوردر بوک را نیز مورد بررسی قرار خواهیم داد. در ادامه هم متوجه خواهیم شد که عملکرد اوردر بوک چگونه است و نقش آن را در دنیای ترید و معاملات بررسی خواهیم کرد. بنابراین اگر تا پایان این مقاله با پول نو همراه باشید، به تمام سوالاتتان درباره ماهیت و طرز عملکرد اوردر بوک پاسخ داده خواهد شد!

آشنایی با اوردر بوک

دفتر سفارشات محلی‌ست که تمام سفارشات خرید و فروش در یک صرافی، بروکر، یا کارگزاری در آن ثبت و به نمایش گذاشته می‌شوند. این دفتر به نوعی سطوح مهم عرضه و تقاضا را مشخص می‌کند که اگر به صورت تخصصی مورد بررسی قرار بگیرد، اطلاعات بسیار کاربردی و مفیدی خواهد داشت.

در بسیاری از صرافی‌های ارز دیجیتال یا کارگزاری و بروکرهای بورسی و فارکس، قسمتی به نام «دفتر سفارشات یا Order Book» وجود دارد. اگر مایلید بیشتر درباره تفاوت بازارهای سهام و کریپتو بدانید و تصمیم بگیرید که در کدام یک سرمایه‌گذاری کنید، مقاله زیر برای‌تان مفید خواهد بود.

تصویر زیر، نشان‌دهنده اوردر بوک صرافی بایننس Binance برای جفت ارز BTC/USDT است. پس تا همین قسمت، متوجه چند مورد از خصوصیات یک اوردر بوک شدیم. اینکه هر اوردر بوک، در هر صرافی یا بروکری متفاوت است و همچنین هر اوردر بوک، برای نمایش یک جفت ارز به خصوص به کار می‌رود.

بنابراین اوردر بوک جفت ارز BTC/USDT در صرافی‌ بایننس و صرافی دیگری مثل «کوین بیس Coinbase» متفاوت است. همچنین اوردر بوک جفت ارز BTC/USDT با اوردر بوک ETH/USDT در صرافی بایننس، تفاوت دارد.

همانطور که در تصویر قبلی می‌توانید ببینید، دو جدول بزرگ در سمت چپ و راست قرار دارند که هرکدام پر از اعداد و ارقام اند! جدول سمت چپ، سفارشات خرید، و جدول سمت راست، سفارشات فروش بیت کوین به تتر را نمایش می‌دهند.

در هر جدول، ستونی به اسم «Side» قرار دارد که ترتیب سفارشات را نشان می‌دهد. ستون بعدی هم نشان‌دهنده «قیمت یا Price» است. در جدول سفارشات خرید (سمت چپ)، قیمت‌ها به صورت نزولی (از بالا به پایین) مرتب شده‌اند. اولین سفارش، بالاترین قیمتی‌ست که برای خرید بیت کوین در ازای تتر در صرافی بایننس ثبت شده است. و در ادامه، قیمت‌ها به ترتیب کاهش پیدا می‌کنند. به عبارتی، افرادی که به دنبال خرید بیت کوین هستند، سفارشات‌شان، در این جدول ثبت می‌شود. گاهی اوقات بیشتر سفارشات در این جدول، ناشی از «FOMO» هستند؛ مفهومی که در مقاله زیر به آن پرداخته‌ایم:

این در حالی‌ست که در جدول سفارشات فروش (سمت راست)، اولین سفارش، پایین‌ترین قیمت برای فروش بیت کوین در ازای ارز تتر است. در واقع در جدول سفارشات فروش، قیمت‌های به صورت صعودی (از بالا به پایین) مرتب می‌شوند. و این یعنی سفارش فروشندگان بیت کوین، در این جدول ثبت می‌شوند. زمانی که افراد میل بیشتری به حفظ دارایی‌های خود و اصطلاحا «HODL» دارند، تعداد سفارشات در این جدول کاهش پیدا می‌کنند.

این نحوه چینش و نمایش، برای در نظر گرفتن سود مشتریان هر ستون است. فروشندگان بیت کوین، به جدول سفارشات خرید بیت کوین نگاه می‌کنند و طبیعتا به دنبال این هستند که ارز BTC را با بالاترین قیمت ممکن به متقاضیان آن بفروشند. در مقابل هم افرادی که به دنبال خرید بیت کوین هستند، می‌خواهند با پایین‌ترین قیمت ممکن این کار را انجام دهند. به نوعی تمام سفارشات خرید و فروشی که تمام کاربران یا حتی یک ربات‌ تریدر ثبت کرده‌اند، در دفتر سفارشات موجودند.

پس:

• سفارشات در جدول سفارشات خرید به صورت نزولی مرتب می‌شوند. چون فروشندگان باید بالاترین سطح تقاضا برای خرید بیت کوین را شناسایی کنند و با بیشترین قیمت، دارایی خود را به فروش برسانند.
• سفارشات در جدول سفارشات فروش به صورت صعودی مرتب می‌شوند. چرا که خریداران باید بدانند پایین‌ترین سطح عرضه فروش بیت کوین چقدر است تا BTC را با ارزان‌ترین قیمت خریداری کنند.

ویژگی‌های اوردر بوک چیست؟

مثال را با همین اوردر بوک صرافی بایننس پیش می‌بریم. چرا که این صرافی بیشتر از هر گزینه دیگری، استفاده بیشتری دارد و اوردر بوک آن هم برای پیشبرد مثال‌ها، جزو کامل‌ترین‌هاست.

ویژگی‌های یک اوردر بوک خوب این است که در آن، جزئیات خرید و فروش به خوبی نمایش داده شوند و همچنین سطوح قیمتی در آن به خوبی و با بالاترین جزئیات ممکن، دیده شود.

در گوشه بالا و سمت راست تصویر، دو فیلتر «Group» و «Depth» دیده می‌شوند. با فیلتر Depth، می‌توانیم تعداد سفارشات نمایش‌داده‌شده را روی 15، 30، 50 و 100 قرار دهیم. دلیل نام‌گذاری این فیلتر با «Depth یا عمق» به این دلیل است که هرچقدر این مقدار بالاتر باشد، عمق بیشتری از بازار را می‌توان رصد کرد. موارد دیگری هم در هر جدول دیده وجود دارند که در قسمت بعدی به آن‌ها می‌پردازیم.

با فلیتر Group هم قیمت‌ها با جزئیات بیشتری نمایش داده می‌شوند. در این دسته‌بندی، سه گزینه «صفر»، «یک» و «دو» قرار دارد که هرکدام، نشان‌دهنده میزان ارقام بعد از ممیز در نمایش قیمت‌ها است. طبیعتا هرچه تعداد ارقام قیمت بعد از ممیز بیشتر باشد، سفارشات با جزئیات بیشتری دیده می‌شوند. چرا که اگر فرضا Group روی «صفر» قرار بگیرد، تمام سفارشات خرید در محدوده ۲۶٬۸۰۵ دلار، در یک ردیف ثبت می‌شوند. و این درحالی‌ست که ممکن است برای قیمت‌هایی مثل ۲۶٬۸۰۵.۲۵ یا ۲۶,۸۰۵.۷۰، تریدهای مختلف و متعددی وجود داشته باشد.

و در نهایت باید اشاره کرد که یک اوردر بوک خوب، ویژگی‌هایی مثل اوردر بوک صرافی بایننس را دارد، چون:

1. از عمق خوبی برخوردار است و می‌تواند تا 100 سفارش را برای سفارشات خرید و فروش نشان دهد. در بازارهای خرسی و گاوی، تغییری نخواهد داشت و به کامل‌ترین شکل ممکن، عمق بازار را نشان می‌دهد.
2. جزئیات زیادی دارد و اطلاعات خوبی از آن می‌توان دریافت کرد.
3. قابلیت نشان دادن قیمت تا تا دو رقم بعد از ممیز، باعث می‌شود سطوح قیمتی پایین‌تر هم نمایش داده شوند.

قیمت (Price) و مقدار (Amount)

قیمت یا Price اصلی‌ترین جزء هر ردیف در اوردر بوک است. هر سطح قیمتی نشان می‌دهد عرضه و تقاضا برای خرید و فروش در آن قیمت چقدر است که درباره آن صحبت کردیم. بهترین قیمت برای خرید (Bid) و بهترین قیمت برای فروش (Ask) نامیده می‌شود. اختلاف بین این دو قیمت در اوردر بوک باعث ایجاد «آربیتراژ» می‌شود. توجه داشته باشید که آربیتراژ زیاد، نشان‌دهنده عدم وجود نقدینگی در یک پلتفرم یا بازار است!

مقدار یا Amount ستون دیگری در اوردر بوک است که نشان می‌دهد در هر سطح قیمتی، چه میزان از دارایی مورد نظر، مورد معامله قرار گرفته است. این فاکتور در برخی اوردر بوک‌ها، با نام «Size» یا «Market Size» هم دیده می‌شود. مثل تصویر زیر که مربوط به اوردر بوک صرافی «کوین بیس» برای جفت ارز BTC/USDT است.

اما برگردیم به همان اوردر بوک بایننس:

در این اوردر بوک، می‌توانید ببینید که در کنار قیمت و مقدار، دو ستون دیگر به نام «Total» و «Sum» هم وجود دارد

• «Total» مقداری‌ست که از ضرب مقدار قیمت (Price) در مقدار (Amount) به دست می‌آید. در واقع ستون Total نشان می‌دهد که ارزش کلی هر سفارش در آن سطح، چقدر است. برای مثال فرض کنید که کالای A، قیمتی برابر با 100 دلار دارد. اگر شما بخواهید 13 واحد از آن را خریداری کنید، مبلغ کلی (Total) که برای آن پرداخت خواهید کرد، 1300 دلار خواهد بود.
• حالا فرض کنید که 5 نفر دیگر هم مثل شما، قرار است کالای A را با همان قیمتی که شما می‌خرید، بخرند. در این صورت مقدار پولی که برای خرید 5 نفر، از کالای A به ارزش 100 دلار پرداخت خواهد شد، برابر با ۶٬۵۰۰ دلار (۱۳۰۰ * 5 = ۶٬۵۰۰) خواهد بود. این مقدار در اوردر بوک در ستون «Sum» نمایش داده می‌شود. در واقع Sum نشان می‌دهد که در هر سطح قیمت، چند سفارش فروش یا خرید در دفتر سفارشات ثبت شده است.

ساختار لیمیت اوردر بوک

برای درک مفهوم لیمیت اوردر بوک (Limit Order Book)، باید ابتدا با ماهیت لیمیت اوردر آشنا شویم. لیمیت اوردر نوعی سفارش است که در آن، صرافی یا بروکر، به طور خودکار اقدام به خرید یا فروش در قیمت مشخص‌شده توسط کاربر یا قیمتی بهتر از آن می‌کند.

یعنی اگر یک خریدار، یک سفارش خرید لیمیت اوردر روی بیت کوین برای قیمت ۲۹٬۰۰۰ دلار ثبت کند، در صورتی که پیشنهادی برای فروش بیت کوین، در این قیمت یا پایین‌تر وجود داشته باشد، صرافی به طور خودکار آن را اجرا می‌کند.

در مقابل هم اگر شخصی یک سفارش لیمیت اوردر فروش بیت کوین روی قیمت ۲۹٬۰۰۰ دلار ثبت کند، در صورتی که پیشنهادات خرید ۲۹٬۰۰۰ به بالا باشند، معامله صورت خواهد گرفت.

حالا اوردر بوک، زمانی که این سفارشات اجرایی شوند، آن‌ها را با قیمت فروش رفته یا خریداری شده، در دفتر سفارشات ثبت می‌کند.

اوردر بوک چه کاربردهایی دارد؟

داشتن یک اوردر بوک کامل و با جزئیات بالا، فواید بسیار زیادی برای فعالان بازار دارد که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم:

1. یک اوردر بوک خوب، باعث ایجاد شفافیت در بازار و نمایش رفتار خریداران و فروشندگان می‌شود. بدین صورت همه افراد می‌توانند ببینید سفارشات خرید و فروش در چه قیمت‌هایی ثبت می‌شوند و در هر سطحی، چه تعداد از سفارشات وجود دارد.
2. دسترسی و امکان خرید و فروش در بازار مشخص می‌شود. فرضا اگر شما مقداری ارز اتر (ETH) داشته باشید و از قیمت آن مطلع نباشید، نمی‌توانید آن را با هر قیمتی که دوست دارید بفروشید. باید تقاضا برای قیمت شما وجود داشته باشد و با بررسی اوردر بوک، متوجه خواهید شد که چنین تقاضایی وجود دارد یا خیر.
3. با اوردر بوک می‌توان عمق بازار ا به خوبی مشاهده کرد. بدین معنا که هرچه در اوردر بوک پایین‌تر می‌رویم، سطوحی قیمتی بیشتری را مشاهده می‌کنیم که میزان عرضه و تقاضا برای آن‌ها، متفاوت از سطوح اولیه ارائه‌شده در اوردر بوک است. سطوح بالاتر در دفتر سفارشات خرید، عرضه بیشتری برای‌شان وجود دارد و سطوح اولیه در دفتر سفارشات فروش، تقاضای بیشتری دارند.

عملیات اوردر بوک

در ک اوردر بوک، 3‌عمیلات وجود دارند که می‌توانیم انجام بدهیم؛ ایجاد سفارش جدید، لغو سفارش، تصحیح سفارش.

– ایجاد سفارش جدید

ایجاد کردن سفارش در یک اوردر بوک که شاید بدیهی‌ترین امر ممکن باشد. در هر بروکر یا صرافی، پس از ثبت سفارش، سفارش ما در کنار سفارشات دیگر در اوردر بوک قرار خواهد گرفت.

تصویر بالا مربوط به صفحه خرید و فروش بیت کوین به تتر در صرافی بایننس است. در کارد قرمز رنگ، می‌توانید یک سفارش جدید ثبت کنید. دو کارد سمت راست برای ثبت سفارش فروش و دو کادر سمت چپ برای ثبت سفارش خرید مورد استفاده قرار می‌گیرند. در کادر «Price» قیمت دلخواه خود را برای خرید یا فروش وارد می‌کنید و در قسمت «Amount» هم مقدار دارایی را.

البته تصویر بالا برای اوردر بوک سفارشات اسپات بیت کوین است. معاملات فیوچرز یا آتی هم اوردر بوک مخصوص به خود را دارند. در این صفحه، به اوردر بوک معاملات فیوچرز بیت کوین در صرافی بایننس دسترسی خواهید داشت.

معاملات فیوچرز چیست؟ همه چیز درباره Futures Contract یا معاملات آتی

همانطور که می‌بینید در سمت چپ تصویر هم اوردر بوک جفت ارز BTC/USDT دیده می‌شود. هر سفارش پس از ثبت شدن، در اوردر بوک قرار می‌گیرند.

– لغو سفارش

یکی دیگر از عملیاتی که می‌توان در اوردر بوک انجام داد لغو سفارش است. با لغو سفارش، دستور خرید یا فروش شما بالافاصله از اوردر بوک حذف می‌شود.

– تصحیح سفارش

قابلیت تصحیح سفارش و ایجاد تغییرات در اوردر هم در دفتر سفارشات وجود دارد. برای این کار گزینه‌های ایجاد تغییرات در سفارشات وجود دارد. از طرفی هم می‌توان با لغو سفارش و ایجاد یک سفارش جدید، دستورات ورودی در اوردر را تغییر داد. البته در برخی از صرافی‌ها، با این کار در اولویت شما در اوردر بوک تغییر ایجاد خواهد شد و از طرفی، چنین اتفاقی در برخی صرافی‌ها هم رخ نمی‌دهد.

در اوردر بوک عملیات چگونه انجام می‌شود؟

بسته به اینکه معاملات در اوردربوک به صورت آنی یا در چندمرحله صورت می‌گیرند، می٬توان آن‌ها را به دو دسته از معاملات تک‌مرحله‌ای و چندمرحله‌ای تقسیم کرد.

– معاملات تک مرحله‌ای

معاملات تک مرحله‌ای معاملاتی هستند که در یک مرحله و با یک مرحله از خرید یا فروش صورت می‌گیرند. فرض کنید قصد دارید ۲۰۰ واحد از دارایی A را با قیمت هر واحد ۹۸ دلار به فروش برسانید. از طرفی هم یک سفارش خرید در اوردر بوک برای خرید ۲۵۰ واحد از دارایی A به قیمت ۱۰۰ دلار وجود دارد. در این شرایط، معامله شما سریعا، به صورت آنی و تنها در یک مرحله صورت می‌گیرد. چرا که:

1. میزان دارایی سفارش خریدی که در اوردر بوک وجود دارد، از میزان دارایی‌ای که شما قصد دارید به فروش برسانید بیشتر است. شما قصد فروش ۲۰۰ واحد را دارید و فرد خریدار ۲۵۰ واحد از دارایی A را می‌خواهد بخرد.
2. مبلغی که فرد خریدار بابت هر واحد از دارایی‌های شما می‌پردازد، بیشتر از مبلغ درخواستی شماست. شما سفارشی با قیمت ۹۸ دلار برای هر واحد ثبت کرده اید و خریدار، حاضر است برای هر واحد، ۱۰۰ دلار بپردازد.

دو شرط بالا اگر برای هر معامله‌ای برقرار باشد، معامله شما در آن واحد و در یک مرحله صورت می‌گیرد. همین شروط برای سفارشات خرید هم برقرار است، اما به صورت مخالف. یعنی اگر سفارش خریدی برای دارایی A ثبت شود، این سفارش در یک مرحله انجام خواهد شد، اگر:

1. میزان دارایی فرد فروشنده برابر یا بیشتر از میزانی باشد که برای آن سفارش خرید ثبت شده است.
2. قیمتی که در سفارشات فروش اوردر بوک وجود دارد، برابر یا کمتر از قیمتی باشد که در سفارش خرید مشخص شده است.

– سفارشات چندمرحله‌ای

اگر مقدار دارایی مشخص‌شده برای خرید یا فروش در سفارشی، از مقدار ثبت‌شده در اولین سفارش در سمت مقابل اوردر بوک بیشتر باشد، فرایند معامله در چندمرحله انجام خواهد شد.

بگذارید این قسمت را هم با مثالی برای تفهیم بیشتر پیش ببریم. فرض کنید شما سفارشی برای فروش ۵۲۰۰ واحد از دارایی A را با قیمت ۹۶ دلار ثبت کرده اید و اوردر بوک در حال حاضر به شکل زیر است:

برای پیشبرد سفارش فروش، اوردر بوک ابتدا به سراغ اولین سفارش در دفتر سفارشات خرید (سفارش A) می‌رود. این سفارش با مبلغ ۹۹ دلار و ۳ دلار بیشتر از سفارش فروش مورد نظر، اولین گزینه برای اجراست. اما حجم دارایی مورد نظر برای خرید در سفارش A برابر با ۲۰۰۰ واحد است. در این مرحله سفارش A صورت می‌گیرد و بخشی از دارایی شما (۲۰۰۰ واحد) به فروش می‌رسد و ۳۲۰۰ واحد از آن باقی می‌ماند.

در مرحله بعد، اوردر بوک به سراغ دومین سفارش در دفتر سفارشات خرید می‌رود. سفارش B هم قیمتی بالاتر از مبلغ مورد نظر ما دارد و پس قابل اجراست. اما نکته‌ای که وجود دارد این است که حجم دارایی در این سفارش هم معامله ما را به صورت کامل تمکیل نخواهد کرد. با این حال سفارش خرید B هم انجام می‌شود و بخشی دیگر از دارایی ما به فروش رسیده به سفارش B تعلق می‌گیرد.

تا اینجا ۲۰۰۰ واحد از دارایی‌هایمان را با قیمت ۹۹ دلار و ۳۰۰۰ واحد دیگر از آن را با قیمت ۹۸ دلار به فروش رسانده‌ایم. تنها ۲۰۰ واحد دیگر باقی‌مانده تا سفارش ما تکمیل شود. در این مرحله، اوردر بوک به سراغ سومین سفارش (سفارش C) می‌رود. این سفارش هم مبلغی بیشتر از سفارش فروش ما دارد پس به درد ما می‌خورد! تنها ۲۰۰ واحد از سفارش ما با قی‌مانده اما سفارش C حجمی برابر ۱۰۰۰ واحد دارد. باا ین حال ۲۰۰ واحد از سفارش ما به سفارش C تعلق می‌گیرد و سفارش ما تکمیل می‌شود.

این مثالی از یک معامله چندمرحله‌ای بود که برای تکمیل حجم دارایی مورد نظر برای خرید یا فروش، مجبور شدیم به سراغ چندین سفارش در اوردر بوک برویم.

اصطلاحات مربوط به معامله

چند مفهوم در بررسی اوردر بوک‌ها وجود دارد که برای درک بهتر آن، باید این مفاهیم را نیز بلد باشیم:

معیار یک صدم

شاید تا همین نقطه از مقاله هم متوجه این شده باشید که در اوردر بوک، قیمت‌ها بسیار به هم نزدیک هستند. گاها اختلاف بین چندین سفارش، نه یک دلار و دو دلار، بلکه چند سنت است! برای همین هم چون در مواقع زیادی بین قیمت‌ها چندین سنت اختلاف است، معیاری به نام «Bips یا Bps» را به کار می‌گیرند. هر Bps، یک صدم واحد پولی (۰.۰۱) یا یک سنت (برای دلار آمریکا) است؛ به عبارتی ۱۰۰ Bps برابر با 1 واحد پولی است. دلیل اینکه می‌گوییم واحد پولی و از ارزی مثل دلار استفاده نمی‌کنیم، به این خاطر است که شاید در موارد نادری، واحد پولی بروکر یا صرافی، به یورو یا هر واحد پولی دیگری باشد.

حجم معاملات

حجم معاملات یا «Volume» عبارتی‌ست که اگر دانش بسیار کمی از هم دنیای ترید و معامله‌گری داشته باشید، احتمالا با آن برخورد کرده اید. به مقداری از دارایی که وارد معامله شده است، حجم معامله یا والیوم آن گفته می‌شود. فرضا در یکی از مثال‌هایی که در بخش‌های قبل بررسی کردیم، حجم معامله ما ۵۲۰۰ واحد بود که در چند بخش به فروش رسید.

میزان کارمزد معاملات در اوردر بوک به چه شکل است؟

سفارشاتی که در اوردر بوک ثبت می‌شوند، دو نوع هستند. برخی از آن‌ها به صورت آنی انجام می‌شوند، چرا که قیمت لیمیت در نظر گرفته شده برای آن‌ها، با دفتر سفارشات تطابق دارد. این یعنی اگر سفارش فروشی ثبت شود که قیمت در نظر گرفته‌شده برای آن، بیشتر یا برابر با اولین سفارش خرید باشد، در لحظه انجام می‌شود. برعکس این اتفاق و برای سفارشات خرید هم صدق می‌کند. به این نوع از از سفارش‌ها که بخشی از نقدینگی اوردر بوک را بر‌می‌دارند، «سفارش‌بردار یا Taker» می‌گویند.

در مقابل اما برخی از سفارشات هستند که سریعا انجام نمی‌شوند و به دلیل قیمتی که دارند، برای مدتی در اوردر بوک منتظر می‌مانند! صرافی‌ها به دلیل اینکه این سفارشات «بازارساز، Maker یا سفارش‌گذار» هستند، مزایایی را برای‌شان از جمله پرداخت کارمزد کمتر در نظر می‌گیرد.

همانگونه که گفته شد، کارمزدی که صرافی‌ها یا بروکرها از سفارشات مختلف می‌گیرند، متفاوت است. سفارشات Taker چون سریعا انجام می‌شوند و بخشی از نقدینگی اوردر بوک را حذف می‌کنند، باید کارمزد بیشتری به بنگاه اقتصادی بپردازند. در مقابل، سفارشات Maker چون بازارساز هستند و به اوردر بوک نقدینگی تزریق می‌کنند، کارمزد کمتری را پرداخت می‌کنند. درصد و مقدار این کارمزدها در هر پلتفرم متفاوت است.

در تصویر بالا میزان کارمزدهای دریافتی صرافی بایننس را می‌توانید ببینید. در ستون‌های که در کادر قرمز قرار گرفته‌اند، کارمزد هر دسته از کاربران دیده می‌شود. این دسته‌بندی هم بر اساس میزان فعالیت آن‌ها در صرافی و حجم معاملات ماهیانه‌شان است.

در این مقاله ما صرفا از مثال بیت کوین استفاده کردیم؛ گویی که BTC تنها ارز موجود در جهان است! شاید بیت کوین تنها ارز دیجیتال دنیا نباشد، اما طبیعتا پرکاربردترین آن‌هاست. اما پیشنهاد می‌شود در سبد هولد خود، ارزهای دیگری جز بیت کوین را هم قرار دهید. در مقاله زیر به نحوه چینش سبد رمزارزها پرداخته‌ایم:

در ستون سمت چپ در کادر قرمز، نرخ‌های اصلی کارمزدهای سفارش‌گذار و سفارش‌بردار دیده می‌شود. اگر کارمزدها را با ارز BNB به بایننس پرداخت کنید، شامل ۲۵٪ تخفیف خواهید شد که در ستون سمت راست، نرخ‌های مربوط به آن دیده می‌شود.

سفارشات اوردر بوک چند نوع است؟

قبل از ثبت سفارش در هر صرافی و قرار دادن آن در اوردر بوک، کاربر باید نوع سفارش خود را انتخاب کند و برای این کار، ۳ گزینه پیش روی خود دارد. در ادامه این ۳ مدل از سفارشات را بررسی خواهیم کرد. اما پیش از آن باید به این نکته دقت داشت که برخی از سفارشات، دلیل و پیشینه متفاوتی دارند. برای دلیل خرید و فروش بسیاری از کاربران و قرار گرفتن سفارششان در اوردر بوک، «فاد یا FUD» است.

– سفارش لیمیت (Limit Order)

سفراش لیمیت سفارشی‌ست که در آن تعیین می‌کند دارایی شما با قیمتی کمتر یا بیشتر از حدی (لیمیت) که برای آن تعیین کرده‌اید، معامله نشود. اگر سفارش لیمیت خرید ثبت کرده باشید، اوردر بوک معامله شما را با قیمتی بیشتر از آنچه تعیین کرده اید، انجام نمی‌دهد. و منتظر می‌ماند تا سفارش فروش متقابلی با قیمت حداقل برابر یا کمتر از حد شما ایجاد شود و معامله را برقرار کنند.

در مقابل هم اگر سفارش فروش لیمیت ثبت کنید، اوردر بوک دارایی شما را با قیمتی کمتر از آنچه تعیین کردید، اجرا نخواهد کرد. بلکه صبر می‌کند تا معامله خریدی با قیمت حداقل برابر یا بیشتر از قیمت معامله شما، در سمت خرید تشکیل شود.

– سفارش مارکت (Market Order)

در سفارشات مارکت یا بازار، خریدار یا فروشنده قیمتی برای دارایی در معامله خودش تعیین نمی‌کند. بلکه حجم معامله را مشخص می‌کند و مابقی پروسه، توسط خود اوردر بوک انجام می‌شود.

فرض کنید شما سفارش خرید 100 واحد از دارایی‌های X را ثبت کرده اید. دفتر سفارشات به ترتیب از اولین سفارش فروش در دفتر سفارشات اوردر بوک شروع می‌کند و برای تکمیل سفارش‌تان، سراغ سفارش‌های بعدی می‌رود.
اگر اولین سفارش در دفتر سفارشات فروش، حجمی برابر با ۲۰ داشته باشد، ۲۰ واحد از حجم معامله شما با سفارش اول تکمیل می‌شود. از طرفی، همانطور که قبلا اشاره کردیم، اوردرها در دفتر سفارشات فروش، از بالا به پایین به صورت صعودی مرتب می‌شوند. در ادامه و زمانی که اوردر بوک می‌خواهد حجم معامله شما را تکمیل کند، به سراغ سفارشات بعدی می‌رود که قیمتی بالاتر از اولین سفراش دارند.

این موضوع شاید برای بعضی‌های خوشایند نباشد و نخواهند سفارششان با هر قیمتی تکمیل شود. این افراد می‌توانند از سفارشات لیمیت یا محدود استفاده کنند و برای معامله خود، حدود قیمتی تعیین کنند. که در بخش قبل به این نوع از سفارشات پرداختیم.

– سفارش استاپ (Stop Order)

سفارش استاپ یا استاپ لیمیت (Stop-Limit) سفارشی‌ست که کاربر در آن قیمتی تعیین می‌کند که با رسیدن قیمت دارایی به آن سطح، معامله انجام شود. این نوع از اوردر، به اوردر لیمیت شباهت دارد و بخش‌هایی اضافه‌تر از آن هم دارد.

تصویر بالا فرم مربوط به ایجاد یک سفارش استاپ لیمیت خرید یا فروش در بایننس است. حد استاپ سطح قیمتی‌ست که در مشخص می‌کنید سفارش با رسیدن به آن سطح، فعال شود.

قسمت لیمیت دقیقا مشابه همان لیمیت سفارشات لیمیت یا محدود است. در این قسمت مشخص می‌کنید برای سفارشات خرید، معامله با چه قیمتی بیشتر از حد شما، صورت نگیرد. و برای سفارشات فروش، معامله با چه قیمتی کمتر از حد مورد نظر شما، انجام نشود.

Amount هم که همان حجم معامله است.

همه انواع سفارشات بالا، از انواع معاملات اسپات هستند. اما نوع دیگری از معاملات به نام «مارجین Margin» هم وجود دارد که برای افرادی با سرمایه کم مناسب هستند. در مقاله زیر، می‌توانید بع اطلاعات بیشتری درباره معاملات مارجین دست پیدا کنید.

سفارشات دارای اجبار زمانی (Time In Force) یا TIF

در بخش قبل بررسی کردیم که چه انواعی از سفارشات وجو دارد و در این بخش می‌خواهیم با محدودیت‌های اوردرهای یک اوردر بوک آشنا شویم.

GTC یا Good Till Canceled

دیفالت و پیش‌فرض بسیاری از سفارشات به صورت GTC است. در واقع تا زمانی که تنظیمات زمانی دیگری را برای سفارش در نظر نگیرید، اوردر بوک آن را به عنوان یک سفارش GTC به شمار می‌آورد.

سفارشات GTC سفارشاتی اند که تا زمانی که خود معامله‌گر آن‌ها را لغو نکنند، بسته نمی‌شوند و همچنان فعال هستند.

Daily یا روزانه

برخی از اوردرها، به صورت روزانه یا Daily سفارش‌گذاری می‎‌شوند. بدین معنا که در پایان روز، آن سفارش لغو می‌شود.

IOC یا Immediate or Cnacel

همانگونه که اشاره کردیم، برخی از سفارشات به صورت آنی انجام نمی‌شوند و ممکن است برای مدتی در اوردر بوک باقی بمانند. با فعال کردن این فیلتر برای سفارش، این اتفاق برای اوردر رخ نمی‌دهد و سفارش منتظر نمی‌ماند. اگر شرایط فراهم باشد، معامله صورت می‌گیردو در غیر این صورت، همان لحظه لغو می‌شود.

FOK یا Fill or Kill

پیشتر به معاملات چندمرحله‌ای اشاره کردیم. بعضی اوقات به دلیل اختلاف قیمت یا کمبود نقدینگی در اوردرها، معاملات در چندمرحله صورت می‌گیرند. فیلتر FOK به منظور تک‌مرحله‌ای شدن معامله استفاده می‌شود.

اگر سفارش در یک مرحله انجام نگیرد، به طور خودکار لغو می‌شود. تریدرهای روزانه (Day Traders) و اسکلپرها (Scalper) از این قابلیت زیاد استفاده می‌کنند. چرا که بسیاری از معاملات آن‌ها در تایم فریم‌های پایین و در زمان‌های کوتاه انجام می‌شود. و برای اینکه بتوانند حداکثر نوسان و سود را از معامله بگیرند، از این فیلتر استفاده می‌کنند. تا اوردر بوک، از معاملات بعدی با قیمت‌های متفاوت برای تکمیل سفارششان استفاده نکند.

بازارسازها چه هستند؟

بازارسازها یا مارکت میکرها (Market Makers) دسته‌ای از کاربران یا شرکت‌ها هستند که به اوردر بوک‌ها نقدینگی تزریق می‌کنند. یعنی با ایاجاد سفارشات بزرگ در دو سوی دفتر سفارشات، در بازار نقدینگی به وجود می‌آورند.

این کار در صرافی‌ها و بروکرها کار بسیار ارزشمندی به شمار می‌رود و برای همین، این پلتفرم‌ها برای مارکت میکرها پاداشی در نظر می‌گیرند. علاوه بر اینکه مانگونه که در بخش‌های قبل اشاره کردیم، این افراد کارمزد کمتری هم از سفارش‌بردارها می‌پردازند.

در صرافی‌های غیرمتمرکز، برای تامین دارایی‌های مورد نیاز، از «استخرهای نقدینگی (Liquidity Pools)» استفاده می‌کنند. افراد می‌توانند با قفل کردن دارایی‌های خود در این استخرها و تامین نقدینگی صرافی، سود ثابت دریافت کنند.

داده‌های بازار در اوردر بوک به چه شکل هستند؟

بر اساس جزئیات ارائه‌شده در بازارها، می‌توان آن‌ها را به سه دسته تقسیم کرد:

داده‌های سطح 1 (L1)

در داده‌های سطح اول، می‌توان بالاترین قیمت خرید، پایین‌ترین قیمت فروش و مجموع یا جزئیات حجم سفارشات را هم ببینید. این داده‌ها بسیار کلی هستند و تنها برای فهم این موضوع که دارایی با چه قیمت‌های معامله می‌شود، مناسب هستند.

داده‌های سطح 2 (L2)

داده‌های سطح دوم تمام اطلاعات سطح اول را دارا هستند؛ علاوه بر اینکه داده‌های سطح دوم در بازار، سطوح قیمتی را هم نشان می‌دهند. همچنین به اضافه سطوح قیمتی، می‌توان دید که در هر سطح، چه تعداد معامله وجود دارد و حجم آن‌ها چقدر است.

علاوه بر بهترین پیشنهادها برای خرید و فروش، در داده‌های سطح دوم ما می‌توانیم پیشنهاداتی که در رده‌های بعدی قرار می‌گیرند را هم ببینیم. می‌توان گفت تا به اینجا، تمام اوردر بوک‌هایی که بررسی کردیم، حاوی داده‌های سطح دوم بوده اند.

داده‌های سطح 3 (L3)

در داده‌های سطح سوم، می‌توان تک تک سفارشات اوردر بوک را در هر سطح قیمتی بررسی کرد. در اوردر بوک‌هایی که با سطح سوم از داده‌ها، سطوح قیمتی به صورت پلکانی مرتب شده اند، بهترین پیشنهادات مشخص اند و در هر سطح، می‌توان سفارش تک تک سفارش‌گذاران (Makers) و سفارش‌برداران (Takers) را مشاهده کرد.

قابل مشاهده بودن سفارش‌ها

برخی از سفارشات به دلیایلی در اوردر بوک دیده نمی‌شوند. حتی اگر به داده‌های سطح دوم و سوم دفتر سفارشات هم مراجعه کنیم، اثری از آن‌ها نخواهیم دید. این اتفاق به دلایل مختلفی رخ می‌دهد که در ادامه بررسی می‌کنیم.

سفارش‌های مخفی

برخی زا افراد به دلایلی تمایل ندارند تا سفارششان در اوردر بوک قرار بگیرد و دیگران متوجه آن شوند. برای این کار، برخی از سفارشات به صورت مخفی ثبت می‌شوند و در اروردب وک قرار می‌گیرند. با این تفاوت که اثری از آن‌ها نیست و به صورت عادی در اوردر بوک دیده نمی‌شود.

سفارش آیس‌برگ (Iceberg) یا دوبخشی

بعضی از اوردرها به قدری بزرگ هستند، که می‌توانند قیمت و جهت بازار را تغییر دهند. فرضا سفارشی برای فروش ۲۰٬۰۰۰ واحد بیت کوین در یک صرافی، تاثیر بسیار بزرگی روی قیمت خواهد گذاشت. اگر این سفارش در اوردر بوک قرار بگیرد و دیگران آن را ببینند، بسیاری دیگر هم تصمیم به فروش خواهند گرفت. این اتفاقات به صورت دنباله‌دار پیش می‌روند و در نهایت، قیمت بیت کوین با افت قابل توجهی مواجه خواهد شد.

برای اینکه چنین اتفاقی رخ ندهد، اینگونه سفارشات در چندین مرحله انجام می‌شوند. در واقع صرافی آن سفارش بزرگ را به چندین اوردر کوچک‌تر تقسیم می‌کند تا اینگونه تاثیر کمتری روی قیمت داشته باشد. اگر قیمت به صورت ناگهانی تغییرات زیادی داشته باشد، ممکن است افراد بسیاری «لیکویید» شوند. لیکوییدی به معنای صفر شدن حساب کاربری در ترید است که در بررسی زیر، مفهوم آن را توضیح داده ایم.

لیکویید شدن چیست؟ کابوس معامله‌گران فیوچرز!

این مدل از سفارشات، به سفارشات آیس‌برگ یا دوبخشی معروف هستندِ‌هرچند شاید در بیشتر از دو بخش صورت بگیرند. دلیل نام‌گذاری آن‌ها با آیس‌برگ (کوه یخی) به این دلیل است که تنها بخش کوچکی از این سفارش در اوردر بوک نمایش داده می‌شود. اما در نهایت تمام این سفارش در دفتر سفارشات با اولویت متناسب خود، ثبت و انجام خواهد شد.

اوردر بوک چه مزایا و معایبی دارد؟

دفتر سفارشات در موارد بسیاری مورد استفاده قرار می‌گیرد که در مقاله به آن‌ها اشاره کردیم. همین موارد استفاده و کاربرد به دلیل مزایا و اطلاعات مفیدی هستند که در اوردر بوک‌های یافت می‌شوند. اما در مقابل داشتن دفتری شفاف برای نمایش تمام سفارشات خرید و فروش، معیابی هم دارد که در ادامه بررسی‌شان می‌کنیم.

مزایای اوردر بوک

اوردر بوک جایی‌ست که تمام قیمت‌ها و سفارشات در آن قرار می‌گیرند و در لحظه آپدیت می‌شود. اگر به اوردر بوک جفت ارز BTC/USDT در صرافی بایننس که در مقاله هم بارها به آن اشاره کردیم مراجعه کنید، می‌بینید که دائما در حال تغییر کردن و آپدیت شدن است. این باعث می‌شود تریدرها و سرمایه‌گذاران بتوانند درک خوبی از رفتار بازار داشته باشند و سنتیمنت خریداران و فروشندگان را ببینند.

اوردر بوک یک مزیت است که نشان می‌دهد آن صرافی یا بروکر، از نقدینگی (Liquidity) بسیار خوبی برخوردار است. اگر یک صرافی نقدینگی مناسبی نداشته باشد، سفارش خرید یا فروش برای مدتی طولانی در آن باقی می‌ماند و فردی پیدا نمی‌شود که معامله مقابل آن را انجام دهد. اوردر بوک‌ها نشان می‌دهند چه میزان نقدینگی در یک پلتفرم وجود دارد.

معایب اوردر بوک

خب قطعا تا این نقطه از مقاله، می‌دانید که اوردر بوک سطوح قیمتی معامله‌شده را نشان می‎دهد. این شفافیت در نمایش سطوح قیمتی، می‌تواند مورد سوء استفاده قرار بگیرد. برخی برای دستکاری بازار و تغییر قیمت‌ها، سطوحی که بیشتر در آن‌ها معامله می‌شوند را شناسایی می‌کنند. و با ایجاد معامله‌های بزرگ و تغییر قیمت، به دنبال سود می‌گردند.

از طرفی چون سطوح قیمتی به خوبی در دفتر سفارشات دیده می‌شوند، می‌توان از آن برای واش ترید (Wash Trade) هم استفاده کرد. واش ترید نوعی پولشویی‌ست که در آن یک فرد اقدام به فروش دارایی خود و بازخرید آن می‌کند و با ایجاد یک گردش پولی تقلبی، پولشویی می‌کند.

Orderbook و AMM چه تفاوت‌ ها و شباهت‌ هایی با یکدیگر دارند؟

بازارساز خودکار (Automated Market Maker) یا به اختصار AMM، سیستمی‌ست که صرافی‌های غیرمتمرکز ارزهای دیجیتال از آن برای تعیین قیمت و ارتباط بین خریدار و فروشنده استفاده می‌کنند. تا به اینجا، همه موارد و مثال‌هایی که بررسی کردیم، صرافی‌های متمرکزی مثل بایننس و کوین بیس بودند. این پلتفرم‌ها از اوردر بوک برای تعیین قیمت دارایی‌ها استفاده می‌کنند. در صورتی که صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX)، از بازارساز خودکار برای این کار بهره می‌گیرند. البته DEXها تماما مفید نیستند و می‌توانند کاربر را درگیر مسائلی مثل ضرر ناپایدار (Impermenant Loss) کنند که در مقاله زیر به آن پرداخته ایم:

در پلتفرم‌های متمرکز، نهاد مرکزی مثل بایننس اوردر بوکی طراحی می‌کند تا سفارش خریداران و فروشندگان مشخص شود. و همچنین سطح و عرضه و تقاضا مشخص باشد تا هرکسی با قیمت دلخواه، شروع به خرید و فروش ارز نکند. اما در صرافی‌های غیرمتمرکز، چون نیاز داریم همه‌ چیز غیرمتمرکز باشد، سیستم AMM به وجود آمده. این سیستم با طراحی فرمول‌های ریاضی، قیمت یک دارایی را تعیین می‌کند تا ارزها، با قیمت‌های غیرواقعی معامله نشوند. نقدینگی DEXها بر اساس دارایی‌های قفل‌شده در استخرهای نقدینگی (Liquidity Pool) آن‌هاست که توسط افراد مختلف ارائه می‌شود. تقریبا هرکسی می‌تواند این کار را انجام دهد و در قبال آن، سود ثابت از پلتفرم دریافت کند. اگر نیاز به اطلاعات بیشتری درباره بازاسازهای خودکار دارد، به مقاله زیر هم سری بزنید:

شباهتی که AMMها به اوردر بوک‌ها دارند، این است که هر دو در صورت عدم داشتن نقدینگی کافی، در بازار شکاف (Slippage) ایجاد می‌کنند. این یعنی بهترین پیشنهاد برای خرید (Bid) با بهترین پیشنهاد برای فروش (Ask) تفاوت بسیار زیادی دارد. علاوه بر سطوح بالایی اوردر بوک، در قسمت‌های پایینی دفتر سفارشات هم شکاف دیده می‌شود. این باعث می‌شود پیشنهادات متقابل و برابر برای هر سفارش خرید و فروش وجود نداشته باشد. و این باعث می‌شود هر دو سمت، با اختلاف قیمت، دارایی‌های خود را معامله کنند.

جمع‌بندی

در این مقاله سعی کردیم به بهترین شکل، دفتر سفارشات یا اوردر بوک را مورد بررسی قرار دهیم. قابلیتی در صرافی‌های نقدینه، که از آن برای تعیین قیمت یک دارایی یا ارز دیجیتال استفاده می‌شود. در این دفتر تمامی سفارشات خرید و فروش در سطوح قیمتی مختلف دیده می‌شوند و کاربردهای به خصوص خود را دارند که در مقاله به آن‌ها پرداختیم.

البته در دنیای معاملات و ترید، توجه به سطوح قیمتی و اوردر بوک، شناسایی الگوها در چارت‌ها و مدیریت سرمایه، تنها بخشی از ماجراست. شاید مهم‌ترین مسئله‌ای که تریدرهای دنیا به آن اشاره می‌کنند، روانشناسی معاملاتی‌ست. موضوعی که شاید از نظر خیلی‌ها، اوردر بوک و تمام مسائل مربوط به ترید، همگی ارزشی کمتر از آن برای موفقیت در بازارهای مالی دارند! در مقاله زیر به طور مفصل این موضوع را مورد بررسی قرار داده ایم.

اما در دنیای رمزارزها، هرچه پیش می‌رویم بیشتر به دنیایی کاملا غیرمتمرکز نزدیک می‌‌شویم. برای همین هم انتظار می‌رود نقش صرافی‌های غیرمتمرکز (DEXs) با بازارسازهای خودکار (AMM) در آینده بیشتر شود. در بخشی از مقاله درباره این مضووعات هم صحبت کردیم. اما شما چه فکر می‌کنید؟

اوردر بوک‌ها چه نقص‌هایی دارند؟ آیا این نقص‌ها به وسیله بازارسازهای خودکار رفع خواهند شد یا باید به همان راه حل متمرکز، یعنی اوردر بوک و غیرمتمرکز کردن آن فکر کنیم؟!

سوالات متداول