کارمزد یا گس فی چیست؟ آشنایی بیشتر با پاشنه آشیل شبکه اتریوم!

اگر فردی برای نخستین بار به حوزه رمزارزها پای بگذارد، کمی احساس بیگانگی را تجربه خواهد کرد. زیرا با عباراتی چون «هودل کردن»، «فومو»، «نهنگ‌ها» و… مواجه می‌شود که در نگاه اول، بسیار گیج کننده به نظر خواهند رسید.

در میان عبارات بی‌پایان دنیای کریپتو، نامی وجود دارد که به شکلی ویژه توجه ما را به خود معطوف می‌سازد. بسیاری آن را شاخص‌ترین نقطه ضعف اکوسیستم اتریوم قلمداد می‌کنند. بسیاری هم در صدد برطرف سازی مشکلات آن قدم برداشته‌اند. این اصطلاح پر سر و صدا، چیزی نیست جز گس فی یا همان کارمزد شبکه!

گس فی چیست؟

گس فی (Gas Fee) به هزینه مورد نیاز برای انجام تراکنش‌ها و اجرای قراردادهای هوشمند در شبکه‌های بلاک چین از جمله اتریوم اطلاق می‌شود. این هزینه برای جبران توان محاسباتی ماینرها مورد استفاده قرار می‌گیرد و با واحدهای کوچک‌تری از اتریوم یعنی Wei و Gwei محاسبه می‌گردد.

هرچیزی بهایی دارد و تراکنش‌های انجام شده در شبکه‌های بلاک چینی هم از این قاعده مستثنی نیستند! پردازش تراکنش‌ها هزینه‌هایی را در پی دارد که کاربران شبکه بابت تایید تراکنششان در شبکه و انتقال آن‌ها روی شبکه بلاک چین آن را می‌پردازند. از این هزینه‌ها با عنوان کارمزد تراکنش (Transaction Fee) یا گس فی (Gas Fee) یاد می‌شود.

در برخی موارد، مواجهه با هزینه کارمزد در آخرین مرحله تراکنش موجب سرخوردگی ما می‌شود. گاهی اوقات هزینه انتقال، قیمتی نزدیک به خود دارایی جابه‌جا شده خواهد داشت! حتی برخی افراد از گس فی شبکه‌ها به عنوان راهی برای کلاهبرداری یاد می‌کنند. امّا واقعیت ماجرا چیز دیگری است.

برای درک بهتر مفهوم کارمزد، می‌توانیم آن را به هزینه ارسال یک کالا تشبیه کنیم. گاهی اوقات کالای مورد نظر ما مسیر پر پیچ و خمی را طی می‌کند تا به دست ما برسد. یا در ساعتی نامناسب در طول روز کالایمان را خریداری می‌کنیم. در این شرایط، نباید انتظار داشته باشیم که از احتساب هزینه ارسال آن محصول صرف نظر شود.

در مواقعی هم پروسه ارسال یک محصول با سهولت انجام می‌پذیرد و به تبع هزینه انتقال کمتری را هم در پی خواهد داشت. امّا هزینه تراکنش‌ها در دنیای کریپتو بر اساس چه معیاری تعیین می‌شود؟

عوامل موثر بر نوسانات گس فی چیست؟

با مفهوم گس فی آشنا شدیم و اکنون نوبت به آن رسیده تا عوامل موثر بر نوسانات گس فی را بشناسیم. عرضه و تقاضا، حجم معاملات، قیمت ارز مرجع و سختی شبکه، از جمله عوامل موثر بر نوسانات گس فی هستند. لازم به ذکر است که نوع تراکنش، از عوامل تعیین‌کننده گس فی شبکه‌ها به حساب نمی‌آید.

تفاوتی ندارد که شما درحال برداشت توکن‌های SLP خود باشید یا قصد داشته باشید تا برای یکی از دوستان خود ارز ETH را واریز کنید. چرا که گس فی شبکه بر اساس میزان تقاضا و شمار کاربران در تعامل با شبکه تغییر می‌یابد.

با گریزی به صفحه اصلی صرافی پول نو و رصد قیمت لحظه ای ارزهای دیجیتال، یکی از دلایل نوسانات قیمت گس فی را متوجه خواهید شد!

تفاوتی ندارد که ارزهای بازار را مورد بحث قرار دهیم یا مانند امروز، گس فی شبکه‌ها موضوع محوری ما باشد. هر دو موردی که از آنها یاد کردیم، فراز و فرودهای زیادی را تجربه می‌کنند که به عوامل مختلفی وابسته است. با شنیدن عبارت گس فی، بسیاری از ما اکوسیستم اتریوم را به یاد می‌آوریم که در بخش بعدی به آن پرداخته‌ایم.

رکورد بیشترین گس فی شبکه اتریوم

اواسط اردیبهشت ۱۴۰۱ اتفاق عجیبی افتاد! یوگا لبز (Yuga Labs) سازنده مجموعه ان اف تی میمون کسل (Bored Ape Yacht Club) از پروژه متاورسی خود رونمایی کرد. در این اتفاق، زمین‌های این بازی متاورسی به معرض فروش گذاشته شد. نام این پروژه Otherside است و هر قطعه زمین آن Otherdeed نام دارد. جالب است بدانید ۵۵ هزار Otherdeed بلافاصله به فروش رفت.

حالا نکته چیست؟ نکته جالب این است که در این فروش، رکورد گس فی اتریوم شکسته شد.

تقاضای بسیار زیاد برای زمین‌ها باعث شد که گس فی اتریوم به حدی افزایش یابد که تعدادی از کاربران برای انجام تراکنش‌های خود از ۲.۶ اتر (قیمت اتریوم) یا ۷۴۰۰ دلار در زمان نگارش مقاله تا ۵ ETH یا ۱۴۲۷۰ دلار بپردازند. که این موضوع رفته رفته خرید و فروش اتریوم را تحت تاثیر قرار می‌داد.

پس از اجرای هارد فورک لندن یا ارتقای EIP-1559 در سال گذشته، در طول هر تراکنش در شبکه، یک کارمزد پایه ETH سوزانده می‌شود. این توکن‌سوزی با اثر ضدتورمی خود، می‌تواند برای آینده اتریوم مفید باشد.

بر اساس داده‌های گردآوری شده از Glassnode و Data Always، نزدیک به ۷۰ هزار ETH در روز سوزانده شد که بیش از سه برابر ATH قبلی که حدود ۲۰ هزار اتر سوزانده شده در اواسط ژانویه است.

داده‌های Ultrasound.Money نشان می‌دهد که از زمان ادغام EIP-1559 در۵ آگوست ۲۰۲۱، میانگین نرخ توکن سوزی ۵.۸۱ ETH در دقیقه بوده است.

با این حال، در میان فروش ان اف تی Otherdeed این رقم به ۹.۸۳ ETH در دقیقه برای مجموع ۹۹۰۸۴.۶۵ ETH طی هفت روز گذشته افزایش یافت. از آن زمان، میزان توکن سوزی به حدود ۳.۹ اتر در دقیقه کاهش یافته است.

در حالی که سایر پلتفرم‌ها و پروژه‌ها این رقم را به خود اختصاص داده‌اند، قابل توجه است که NFT‌های Otherdeed در هفت روز گذشته با تقریباً ۵۵۸۱۷ ETH یا ۵۶ درصد از کل توکن سوزی‌ها در آن دوره، در صدر جدول قرار دارند. این رقم به طور قابل توجهی جلوتر از رتبه دوم OpenSea با ۷۱۵۲ ETH است.

گس فی شبکه؛ بلای جان اتریوم!

توسعه قراردادهای هوشمند، پردازش تراکنش‌های مربوط به NFTها و تکیه بر جایگاه دوم باارزش‌ترین ارزهای بازار، تنها گوشه‌ای از دستاوردهای اتریوم بوده است! با این وجود، این شبکه همه فن حریف هم نواقصی دارد که شاخص‌ترین آنها به مبحث مورد بررسی ما یعنی گس فی شبکه مرتبط می‌شود.

دلیل هزینه زیاد گس فی شبکه اتریوم چیست؟

بلندپروازی‌های اتریوم موجب‌ شده‌ تا‌ مسئولیت سنگینی‌ به دوش این شبکه بیفتد‌ و‌ بهای آن با گس فی‌های‌ نجومی شبکه جبران شود. ‌حجم معاملات روزانه اتریوم به طور میانگین، به عددی بالغ بر ۲۰ میلیارد دلار می‌رسد که بر اشباع بودن شبکه دلالت دارد.

علاوه بر مبادلات ارزی، این پلتفرم پیشرو در DeFi، وظیفه پردازش حجم انبوهی از تراکنش‌‌های مختلف را عهده دار است. توسعه بیش از ۳۰۰۰ dApp یا برنامه‌های غیرمتمرکز، خرید و فروش توکن‌های غیرمثلی، پردازش قراردادهای هوشمند از انواع این فعالیت‌ها هستند که مسئولیت سنگینی را به این شبکه تحمیل می‌کند.

رقابت ماینرها بر سر تصاحب حق اعتبارسنجی یا validation از عوامل تاثیرگذار بر قیمت گس فی بوده است. این موضوع در اتریوم بیش از پیش به چشم می‌آید. زیرا به دلیل ترافیک شبکه، امکان نهایی‌سازی تراکنش‌ها به صورت همزمان وجود ندارد و همین امر موجب شده تا فعالیت ماینرها افزایش یابد. این موضوع به شکل افزایش هزینه گس انتقال پدیدار خواهد شد.

اگر با ساز و کار حاکم بر اتریوم آشنا باشید، احتمالا می‌دانید که در این بلاک چین، هر node وظیفه پردازش یک تراکنش را بر عهده دارد. نُودهای بلاک چین بر فعالیت ماینرها نظارت دارند و تراکنش‌ها را تایید می‌کنند. این موضوع و حجم بالای فعالیت‌ها دست به دست هم داده و مشکلات مقیاس پذیری را به شبکه تحمیل کرده‌اند. از همین مورد به عنوان یکی از دلایل افزایش قیمت کارمزدهای شبکه یاد می‌شود.

راه حل‌هایی برای رفع مشکلات شبکه اتریوم

یافتیم که یکی از دلایل اصلی کارمزدهای بالای اتریوم به ضعف این شبکه در مقیاس پذیری باز می‌گردد. اگرچه، این حفره شبکه با برخی راه حل‌های لایه دوم تا حد زیادی پر شده است.

پالیگان

پالیگان یکی از پروژه‌هایی بود که در راه برطرف سازی مشکلات مقیاس پذیری اتریوم و کاهش گس فی، پا به عرصه نهاد. نکته جالب توجه در رابطه با پالیگان، به نوع ساز و کار این پروتکل بر می‌گردد. این شبکه از قابلیت‌های لایه اصلی اتریوم بهره می‌برد و امنیت تراکنش‌ها را تامین می‌کند.

در میان بسیاری از صاحب نظران، Polygon به «اینترنت بلاک چین‌های اتریوم» شهرت دارد. به طور کلی، هدف اصلی شبکه پالیگان در بهبود مقیاس پذیری شبکه اتریوم خلاصه می‌شود. Polygon از مکانیزمی مهم به نام ZK-rollups استفاده می‌کند که در عملکرد بهتر این شبکه نقش داشته است.

آربیتروم

همانند پالیگان، شبکه Arbitrum هم از راه حل‌های لایه۲ محسوب می‌شود. هدف از طراحی این پروتکل، گسترش ظرفیت‌های قراردادهای هوشمند اتریوم و کاهش هزینه‌های شبکه بوده است. به طور کلی، آربیتروم با هدف پردازش قراردادهای EVM و تراکنش‌های مختلف در لایه دوم کار خود را آغاز کرده است.

آربیتروم و پالیگان هر دو مقصود مشابهی داشتند و در عین مقایس پذیری با کیفیت تر و کاهش هزینه گس فی، از امنیت بالای لایه اول شبکه هم بهره می‌برند. تا کنون هر دو شبکه مسیری امیدوار کننده را طی کرده‌اند و انتظار می‌رود که آینده درخشانی در انتظار هر دو باشد. درباره شبکه آربیتروم و طرز کار آن بیشتر بخوانید.

اگر می‌خواهید تراکنش‌های توکن‌های ERC-20 خود بر بستر آربیتروم انجام دهید، صرافی پول نو از این امکان پشتیبانی می‌کند.

انواع مختلف گس فی

عوامل اثرگذار بر نوسانات کارمزدهای شبکه را زیر ذره بین بردیم. اکنون نوبت به آن رسیده تا انواع هزینه‌های پردازش هر تراکنش را مورد بررسی قرار داده و کمی بیشتر با این بخش از مبحث امروزمان آشنا شویم.

کارمزد هر شبکه برای خرید اتریوم و دیگر رمزارزها با توجه به نوع پردازش تراکنش، متغیر خواهد بود. به ظور کلی، می‌توانیم هزینه تراکنش‌ها را بر اساس سرعت پردازش شبکه، به ۳ دسته تقسیم بندی کنیم: تراکنش‌های کند، استاندارد و سریع. در سایت اتر اسکن بخش Gas Tracker می‌توانید هزینه‌های کارمزد شبکه را رصد کنید.

برای درک بهتر این مفهوم، می‌توانیم از شبکه اتریوم کمک بگیریم. پیش از اینکه تراکنش شما در وضعیت Pending قرار بگیرد، این امکان وجود دارد که با انتخاب گزینه Speed Up در کیف پول اتریوم خود، سرعت تراکنش را افزایش دهید. البته از هزینه بالاتر غافل نشوید!

برخی کیف پول‌ها از قابلیتی که به آن اشاره شد برخوردار نیستند و در چنین شرایطی، می‌توانیم در بخش Advanced هزینه گس فی و سرعت تراکنش را تغییر دهیم.

کارمزد تراکنش‌های ناتمام

احتمالا شما هم شاهد عدم تغییر وضعیت تراکنش خود از حالت Pending بوده‌اید. در چنین شرایطی، ممکن است پرسش‌هایی مبنی بر مقصد نهایی این تراکنش‌های پردازش نشده به وجود بیاید. پاسخ این سوالات به بخش Mempool مربوط می‌شود.

عبارت Mempool از دو کلمه Memory و Pool نشئت گرفته و این دیتابیس، وظیفه ذخیره تراکنش‌های پردازش نشده را بر عهده دارد. به عبارتی، تراکنش‌های ناقص به این بخش هدایت می‌شوند. در چنین شرایطی ماینرها این اختیار را دارند تا تراکنش‌های معتبر را انتخاب کنند. بنابراین کاربران با پرداخت هزینه‌ای اضافه بر کارمزد معین، می‌توانند تراکنش ناتمام خود را در اولویت قرار دهند و فرایند پردازش را نهایی کنند.

پروژه‌های موفق در کاهش کارمزد

بر خلاف زمانی که دنیای کریپتو یک پدیده نوظهور بود، شناخت این مفهوم برای اکثریت افراد از بیت کوین و اتریوم فراتر نمی‌رفت. امّا در چندین سال اخیر، پروژه‌های آینده داری پا به عرصه گذاشتند و در صدد رفع نواقص شبکه‌های بیت کوین و اتریوم برآمدند. در ادامه برخی از این پروژه‌ها را خواهیم شناخت.

ترون (TRX)

Tron به توسعه دهندگان این امکان را می‌دهد تا dAppهایی را بر بستر این بلاک چین ساخته و مورد استفاده قرار دهند. این برنامه‌های غیرمتمرکز با اهداف مختلفی چون ییلد فارمینگ، بازی‌های کریپتویی، صرافی‌های غیرمتمرکز و… به اکوسیستم ترون قدم می‌گذارند. به طور کلی، هدف شبکه ترون در پردازش بدون دستکاری اطلاعات مختلف کاربران خلاصه می‌شود.

این شبکه، از پلتفرم‌های پیشگام در کاهش گس فی به شمار می‌آید. به طوری که بسیاری از سازندگان NFT، ترجیح می‌دهند تا از بلاک چین ترون برای Mint کردن توکن‌های خود استفاده کنند. علاوه بر هزینه پایین، ترون در لیست شبکه‌های سریع قرار دارد. به طور میانگین، در هر ثانیه ۲۰۰۰ تراکنش بر بستر بلاک چین Tron انجام می‌شود.

ریپل (XRP)

ازاواخر سال ۲۰۲۱ تا کنون، نشریه‌های خبری بسیاری توجهات خود را به ریپل معطوف کرده بودند. جریانات به وجود آمده با دادگاه SEC، ریپل را از قافله کمی عقب انداخت. امّا با این وجود، همواره از پروژه‌های آینده دار به حساب می‌آید.

گس فی کمو سرعت زیاد پردازش تراکنش‌ها، از مهم‌ترین نقاط قوت اکوسیستم ریپل محسوب می‌شوند. متوسط هزینه کارمزد این شبکه از ۰.۰۰۰۱ XRP فراتر نمی‌رود. این درحالی است که ریپل این توانایی را دارد تا ۱۵۰۰ تراکنش را در یک ثانیه پردازش کند.

آوالانچ (AVAX)

با به کار گرفتن مکانیزم‌های پیشرفته، آوالانچ همواره از موفق ترین پروتکل‌های اجماع محسوب می‌شده و برنامه‌های بسیاری را پیاده سازی کرده است. پروتکل Avalanche سریع‌ترین پلتفرم اجماع بر اساس زمان موردنیاز برای نهایی سازی تراکنش‌ها (time-to-finality) به حساب می‌آید.

به وسیله تقسیم وظایف در آوالانچ ، شبکه بار مسئولیت سبک‌تری را تجربه می‌کند. این پروتکل به ۳ زنجیره کلی تقسیم می‌شود: «P-chain ، X-chain ، C-chain» به همین دلیل، Avalanche یکی از ارزان‌ترین و در عین حال سریع ترین پروتکل‌های اجماع لقب گرفته است.

این شبکه تنها به یک ثانیه زمان نیاز دارد تا حدود ۴۵۰۰ تراکنش را به تایید نهایی برساند. این در حالی است که تعداد تراکنش‌های پردازش شده در شبکه بیت کوین، از ۴ تراکنش در ثانیه فراتر نمی‌رود.

لازم به ذکر است که صرافی پول نو از شبکه سی چین آوالانچ در خرید و فروش آواکس پشتیبانی می‌کند.

نکات مهم درباره گس فی

پیش از پرداخت کارمزد، بد نیست اگر نکاتی را در نظر داشته باشیم تا به موثرترین شکل ممکن تراکنش‌های خود را انجام دهیم. در ادامه برخی از این پیشنهادها را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

• انتخاب زمان مناسب برای انجام تراکنش‌ها، از مراحلی است که بهتر است قبل از نهایی‌سازی تراکنش به آن توجه داشته باشیم. همانطور که در ابتدای مطلب خاطرنشان کردیم، قیمت گس فی در طول روز متغیر است. با توجه به این اصل، شاید بهتر باشد ساعاتی را برای انجام تراکنش انتخاب کنیم که حجم فعالیت‌های شبکه مورد نظرمان کمتر باشد.

طبق آمارهای منتشر شده از سوی پلتفرم DappRadar، ساعات انتهایی شب یا ابتدایی صبح در روزهای شنبه و یکشنبه (حوالی ظهر به وقت ایران)، شبکه اتریوم در خلوت‌ترین ساعات خود قرار دارد. بدین ترتیب، هزنیه تراکنش‌های انجام شده بر بستر اتریوم در این ساعات به مراتب پایین‌تر خواهد بود.

• علاوه بر زمان تراکنش‌ها، می‌توانیم فعالیت‌های خود را بر بستر پلتفرم‌های کم هزینه‌تر انجام دهیم. پیش‌تر مهم‌ترین آنها را نام بردیم و همگی می‌توانند گزینه مناسبی برای تراکنش‌ها ما باشند. اگرچه، گاهی اوقات تراکنش مد نظر ما صرفا روی یک شبکه امکان پذیر است و امکان جایگزینی وجود نخواهد داشت.

• به خاطر داشته باشید که پیش از تایید تراکنش، مقداری از ارز اختصاصی شبکه را به عنوان موجودی کیف پول خود داشته باشید. به عنوان مثال، اگر درحال جابه‌جایی بایننس کوین بر بستر شبکه اسمارت چین هستید، باید مقداری ارز BNB را در ذخیره کیف پول خود داشته باشید.

یا اگر قصد دارید تا یک NFT را روی شبکه سولانا منتقل کنید، لازم است تا مقداری ارز SOL را در کیف پول خود نگهداری کرده باشید. در صورت عدم برخورداری از موجودی کافی، امکان دارد که تراکنش با موفقیت صورت نپذیرد و به بخش mempool برود!

کلام پایانی

دنیای رمزارزها به یک جاده بی پایان شباهت دارد. چرا که هیچ گاه از تکامل نایستاده و همواره چیزهای جدیدی را در مسیر آن کشف می‌کنیم. در این بین، مفهوم گس فی هم از مفاهیم مهم این حوزه به شمار می‌آید که همیشه با آن سر و کار خواهیم داشت. چرا که یکی از دلایل بقای اکوسیستم‌های دیفای، همین هزینه کارمزد است که چندان به آن علاقه‌مند نیستیم!

در زمان نوشتن این مقاله، مرحله ادغام (Merge) اتریوم را از سرگذرانده‌ایم؛ پس برخلاف گذشته، ایجاد بلاک‌های جدید تنها توسط نودهای شبکه و با استیک اتریوم انجام‌پذیر است. (البته بهتر است از این پس، با نام اتریوم ۲ یا Consensus Layer از آن یاد کنیم!)

این شبکه دیگر به ماینرها نیازی ندارد؛ اما آیا این تغییر برای کاهش هزینه‌هاکافی است؟ شما چطور فکر می‌کنید؟ برای کاهش گس فی از چه راه‌هایی بهره می‌برید؟ حتما نظرات خود را با ما به اشتراک بگذارید:-)

سوالات متداول

حال که با مفهوم کارمزد یا گس فی آشنا شدیم، خوب است اگر به سوالات متداول در رابطه با این مفهوم پاسخ دهیم: