صرافی غیرمتمرکز (Dex) چیست و چه مزایا و معایبی دارد؟

از زمان ظهور بیت کوین تا کنون، پروژه‌های کریپتویی موفق (و البته ناموفق!) بسیاری پا به عرصه نهاده‌اند. برخی مقیاس پذیری را بهبود بخشیدند و برخی هم روش جدیدی از معاملات را به ما معرفی کردند. یکی از مهم‌ترین مفاهیمی که در چندسال اخیر با آن‌ها سر و کار داشتیم و در مسیر رو به پیشرفتی قرار دارند، DEX یا صرافی‌های غیرمتمرکز هستند که شیوه جدیدی از معاملات را به بازار آورده‌اند. اما صرافی غیر متمرکز چیست؟

بسیاری از سرمایه گذاران و معامله گران، ترجیح می‌دهند که دارایی‌های خود را در زمانی کمتر مبادله کنند و علاقه چندانی به طی کردن مراحل ثبت نام و احراز هویت ندارند. در چنین مواقعی، صرافی‌های غیر متمرکز از گزینه‌های روی میز خواهند بود.

همانطور که از نام آن‌ها پیداست، صرافی‌های غیرمتمرکز نوعی صرافی ارزدیجیتال است که امکان مبادله غیرمتمرکز ارزها را برای ما فراهم می‌کنند. امّا این پلتفرم‌ها چطور کار می‌کنند؟ مهم ترین DEXها کدام‌اند و چه مزایا و معایبی دارند؟ در ادامه با ما همراه باشید!

صرافی غیرمتمرکز (DEX) چیست؟

می‌دانیم که تکنولوژی بلاک چین، فعالیت‌های همتا به همتا (P2P) را برای ما ممکن ساخته است. بدین معنی که هنگام انجام امور مختلف، دیگر خبری از واسطه‌ها یا اشخاص ثالث نخواهد بود. DEXها هم چنین قابلیت‌های مختلفی را در اختیار ما قرار می‌دهند.

DEX مخفف عبارت Decentralized Exchange است.

در صرافی‌های غیرمتمرکز، شما این امکان را دارید که ارز دیجیتال خودتان را به سادگی خریداری کنید و اطمینان داشته باشید که از هیچ گونه ارگان، بانک، بروکر و یا دیگر واسطه‌ها DEX مخفف عبارت Decentralized Exchange است.نخواهید کرد.

دکس‌ها مهم‌ترین هدف تکنولوژی بلاک چین را محقق ساخته‌اند و رویکرد Peer-to-Peer را در امور مالی پیاده سازی کردند. بی‌دلیل نیست که از آن‌ها به عنوان پرچمداران حوزه DeFi یاد می‌شود.

در ادامه، کارکرد این صرافی‌ها را به طور موشکافانه تر بررسی کرده و با جادوی قراردادهای هوشمند آشنا خواهیم شد!

DEXها چگونه کار می‌کنند؟

در صرافی‌های متمرکزی چون صرافی بایننس و صرافی Coinbase، کاربران می‌توانند به وسیله فیات ارزهای مورد نظر خود را خریداری کنند و یا در ازای فروش رمزارز، معادل آن را به عنوان فیات دریافت کنند. امّا در پلتفرم‌های غیرمتمرکز اوضاع متفاوتی را شاهد هستیم.

برخلاف پلتفرم‌های متمرکز، در دکس‌ها خرید و فروش رمزارز با فیات امکان پذیر نبوده و مبادله کریپتو با کریپتو تنها گزینه پیش روی ما خواهد بود.

بسیاری این موضوع را در لیست معایب DEXها قرار می‌دهند.

علی رغم پذیرش فیات در صرافی‌های متمرکز، ما نیاز داریم تا سفارشاتی را تنظیم کنیم و این نوع سفارشات خرید یا فروش در منبعی به نام کتابچه سفارشات (Order Book) ذخیره می‌شوند و در نهایت، معامله ما نهایی خواهد شد.

به بیانی دیگر، با واسطه‌هایی سر و کار داریم و اشخاص ثالث در معامله دخیل‌ خواهند بود که تا حدودی به معاملاتی در بازارهای بورس آمریکا شباهت دارد.

در سوی دیگر میدان و در صرافی‌های غیرمتمرکز، همه چیز توسط قراردادهای هوشمند کنترل می‌شود و کدها بازیگران اصلی این پلتفرم‌ها هستند. در اینجا به جای دفاتر سفارشات، تمامی فعالیت‌‌ها در بلاک چین ثبت می‌شوند.

به طور خلاصه در پروتکل‌های غیرمتمرکز مانند صرافی UniSwap، مرکزیتی حاکم نخواهد بود و اختیارات در میان تمام کاربران گسترش یافته است.

نقدینگی مورد نیاز DEXها، توسط سرمایه گذارانی تامین می‌شود که دارایی‌های خود را در شبکه قفل کرده و در مقابل، سودی را دریافت می‌کنند. این کاربران استخر نقدینگی(Liquidity Pool) را تشکیل می‌دهند که به پیشبرد امور پروتکل کمک خواهد کرد.

دکس‌ها همچنین پلتفرم‌هایی متن باز (Open Source) محسوب می‌شوند. این یعنی در صورت تمایل، توسعه دهندگان این قابلیت را دارند که به قراردادهای هوشمند و زیرساخت شبکه دسترسی پیدا کنند. اگرچه، شاید این موضوع همیشه هم به سود ما نباشد!

مزایا و معایب DEXها

با این برنامه‌های جذاب و غیرمتمرکز آشنا شدیم و تفاوت آن‌ها با همتایان متمرکز خود را شناختیم. امّا می‌دانیم که هیچ چیز بی نقص نبوده و طبیعتا DEXها هم معایبی را دارند.

در جدول زیر، برخی از نقاط قوت و نقاط ضعف این صرافی‌ها را مورد بررسی قرار داده‌ایم تا به طور کامل بر آن‌ها اشراف پیدا کنیم.

مزایای صرافی‌های غیرمتمرکز	معایب صرافی‌های غیرمتمرکز
سرعت بالاتر در مقایسه با صرافی‌های متمرکز	نقدینگی پایین(در اکثریت DEXها)
عدم نیاز به احراز هویت	عدم وجود پشتیبانی در صورت بروز مشکل
Open Source(متن باز) بودن	Open Source(متن باز) بودن!
کم هزینه بودن تراکنش‌ها	محدودیت ارزهای قابل مبادله
غیرمتمرکز بودن	نیاز دائمی به کیف پول‌

همانطور که در جدول خاطرنشان کردیم، دکس‌ها نقاط قوت و ضعف خود را دارا هستتند. به عنوان مثال عدم نیاز به احراز هویت(KYC)، موجب شده تا بتوانیم به سادگی و در کمترین زمان ممکن، معاملات خود را مدیریت کنیم. ولی این تمام ماجرا نیست.

تصور کنید که در مراحل پایانی تراکنش‌ خود قرار دارید و ناگهان متوجه می‌شوید که تراکنش‌ شما در وضعیت Pending متوقف شده و دلیلش هم نمی‌دانیم! چه کاری باید انجام دهیم؟

اگر در صرافی‌های متمرکز با موقعیتی مشابه مواجه شویم، می‌توانیم با پشتیبانی ارتباط گرفته و در نهایت از راهنمایی‌های لازم بهره مند شویم.
امّا در DEXها چنین قابلیتی وجود نداشته و در صورت بروز مشکل، بسترهای مخصوص تبادل نظر (Forum) اختصاصی دکس‌ها تنها گزینه در دسترس ما خواهند بود.

اگرچه، می‌توانیم در پلتفرم‌هایی چون Quora و Reddit هم از تجربیات کاربران صرافی‌های غیرمتمرکز استفاده کنیم.

پروژه Open Source؛ شمشیری دو لبه!

احتمالا کمی عجیب به نظر برسد که متن باز بودن صرافی‌ها را در هر دو ستون جدول قرار دادیم. این موضوع کاملا طبیعی است و در ادامه دلیل این کار را بیان خواهیم کرد.

گفتیم که DEXها ساز و کاری Open Source دارند و این بدین معناست که توسعه دهندگان و هر فردی می‌تواند به زیرساخت‌های شبکه و قراردادهای هوشمند دسترسی پیدا کند. امّا نباید فراموش کنیم که هکرها هم این امکان را خواهند داشت!

از سال گذشته تا کنون، دنیای DeFi با حملات متعددی روبرو شده است. صرافی‌های غیرمتمرکزی از جمله Osmosis، BurgerSwap و Saddle، از مواردی بودند که هکرها دارایی‌های به ارزش میلیون‌ها دلار را از آن‌ها به سرقت برده‌اند.

نگاهی اجمالی بر ستون‌های جدول

در قسمت‌ قبلی مقاله به ساز و کار این نوع صرافی‌ها پرداختیم و بسیاری از نقاط قوت این برنامه‌های جذاب را یادآور شدیم. اکنون هم می‌خواهیم برخی مطالب گفته شده را کمی بیشتر توضیح دهیم.

از اطلاعات جدول دریافتیم که DEXها همواره به کیف پول‌های نرم افزاری نیاز خواهند داشت. احتمالا برای شما هم پیش آمده که به صرافی‌هایی چون PancakeSwap وارد شوید و نیاز داشته باشید تا کیف پول متامسک خود را به سایت متصل کنید.

شاید گاهی اوقات به هر دلیلی امکان دسترسی به کیف پول برای ما فراهم نباشد. به همین خاطر، تصمیم می‌گیریم که ارزهای خودمان را به کیف پول داخلی صرافی‌ها انتقال دهیم.

بنابراین عدم وجود کیف پول داخلی در DEXها، در برخی مواقع به عنوان نقطه ضعف این صرافی‌ها تلقی خواهد شد.

البته، نباید سرعت بالا و کم هزینه بودن تراکنش‌ها غافل شویم. چرا که در مواردی ما نیاز داریم تا سریعا ارزهای خود را مبادله کنیم و هزینه کمتری را بابت کارمزد بپردازیم. در این موقعیت‌ها، DEXها به سود ما کار خواهند کرد!

اکثریت DEXها نقدینگی بالایی ندارند و در صورت تراکنش‌های عظیم مانند معاملات نهنگ‌ها، احتمالا سیستم صرافی با مشکلاتی جدی مواجه شود.

حال که با مزایا و معایب دکس‌ها آشنا شدیم، نوبت آن رسیده تا برخی از مهم ترین نام‌های این حوزه را بشناسیم و یک گزینه را برای انجام معاملات خود انتخاب کنیم.

مهم ترین صرافی‌های غیرمتمرکز کدام‌اند؟

پس از شناخت DEXها و بررسی مزایا و معایب این صرافی‌ها، اکنون می‌توانیم با پلتفرم‌های شاخص در این زمینه آشنا شویم و در نهایت، دکس مورد نظر خود را انتخاب کنیم. برخی از مهم‌ترین صرافی‌های غیر متمرکز عبارتند از: یونی سواپ، پنکیک سواپ، کرو فایننس و …

یونی سواپ – بیشترین حجم معاملات

احتمالا به دفعات نام صرافی UniSwap را شنیده‌اید. این پروتکل از بیش از ۴۰۰ رمزارز مختلف پشتیبانی به عمل می‌آورد. علاوه بر این، UniSwap DAO به کاربران این امکان را می‌دهد که در تصمیم گیری‌ها و نظرخواهی‌های پلتفرم شرکت کنند.

به منظور مشارکت در تصمیم گیری‌ها، کاربران نیاز دارند تا توکن حاکمیتی یونی سواپ (UNI) را در اختیار داشته باشند.

میزان کل دارایی قفل شده (TVL) این صرافی هم به بیش از ۴.۷ میلیارد دلار می‌رسد و با استخر نقدینگی مبتنی بر قراردادهای هوشمند، یونی سواپ از بحران کمبود نقدینگی در امان مانده است.

ناگفته نماند که تا ماه آگوست، حجم معاملات روزانه این پلتفرم به طور میانگین از ۹۶۰ میلیون دلار فراتر رفته و از این حیث، در جایگاه نخست صرافی‌های غیرمتمرکز با بیشترین نقدینگی قرار دارد. راهنمای فعالیت در صرافی UniSwap

پنکیک سواپ – کیک‌های سودده!

همانند یونی سواپ، این صرافی محبوب هم برروی قراردادهای هوشمند بنا شده است. با این تفاوت که به جای اتریوم، توسط صرافی شبکه بایننس اسمارت چین اجرا می‌شود.

در صرافی پنکیک سواپ، کاربران این امکان را دارند که با استفاده از ارز BNB و کیف پول‌هایی چون Trustwallet و متامسک، به معامله بیش از ۵۰ رمزارز حوزه DeFi بپردازند.

توکن اختصاصی این پروتکل هم CAKE نام دارد که برای مشارکت در رای گیری‌ها، استیکینگ و ییلد فارمینگ مورد استفاده قرار خواهد گرفت.

در ازای تامین نقدینگی به وسیله ارز دیجیتال CAKE، سپرده گذاران سهمی از هزینه تراکنش‌های شبکه را دریافت خواهند کرد. در حال حاضر، فی هر تراکنش در پنکیک سواپ، به ۰.۲۵ درصد ارزش تراکنش‌ انجام شده می‌رسد.

علی رغم سوددهی این قابلیت، کاربران باید به خاطر داشته باشند که با نوسانات رمزارزها، سود و سپرده آن‌ها هم دستخوش نواساناتی خواهد شد. بنابراین بهتر است که پیش از سرمایه گذاری، از شرایط بازار مطلع شوند.

Curve Finance – مبادلاتی کم خطر

همانند بیش از ۳ هزار اپلیکیشن غیرمتمرکز (dAPP) دیگر، این دکس هم از محصولات بلاک چین اتریوم محسوب می‌شود. بنابراین دارایی‌های ERC-20 مانند استیبل کوین‌ها و نوع Wrapped ارزها از جمله wBTC، در لیست ارزهای تحت پشتیبانی این پلتفرم قرار دارند.

با در اختیار داشتن توکن حاکمیتی Curve یعنی ارزدیجیتال CRV، کاربران پروتکل اجازه ورود به DAO و رای گیری‌های اکوسیستم را خواهند داشت.

کرو فایننس امکان مبادله ارزها با استخرهای نقدینگی را فراهم کرده و به دلیل پشتیبانی ویژه از استیل کوین‌ها، تامین نقدینگی و مبادلات با ریسک حداقلی انجام خواهد شد.

علاوه بر کم ریسک بودن ارزهای باثبات، کارمزد تراکنش‌های Curve هم از ۰.۰۴درصد ارزش هر تراکنش فراتر نمی‌رود. روی هم رفته، تعداد دارایی‌های تحت پشتیبانی این دکس هم به حدود ۵۰ رمزارز می‌رسد.

صرافی dydx – پلتفرم همه فن حریف

پروتکل dydx، قابلیت‌های گسترده‌ای را در اختیار معامله گران قرار می‌دهد. به عبارتی، برای دسترسی به ابزارهایی چون معاملات Perpetual، اسپات، مارجین و مشتقه، دیگر ضرورتی به ثبت نام در صرافی‌های متمرکز چون صرافی بایننس و Huobi نخواهد بود.

dydx از قابلیت‌های منحصر به فرد صرافی‌های متمرکز هم پشتیبانی کرده و تا حد زیادی، بسیاری را از این صرافی‌ها بی نیاز ساخته است. علاوه بر پشتیبانی از معاملات مارجین و لحظه‌ای، وام‌دهی و وام‌گیری هم از امکاناتی هستند که این صرافی در اخیار ما قرار می‌دهد.

یکی از ویژگی‌هایی که این صرافی را نسبت به برخی از همتایان خود متمایز کرده، به سیستم برداشت دارایی‌ها مرتبط می‌شود. بدین گونه که سپرده گذاران می‌توانند بدون محدودیت زمانی، سود و اصل سرمایه خود را از صرافی خارج کنند.

همانند مواردی که قبل تر به آن‌ها پرداختیم، دارندگان توکن حاکمیتی dydx می‌توانند برروی امور اکوسیستم نظارت داشته باشند. علاوه بر این، امکان استیکینگ و دریافت پاداش هم فراهم خواهد بود.

صرافی‌های غیرمتمرکز، آری یا خیر؟

در بلاگ امروز پول نو تلاش کردیم تا با ویژگی‌ها، مزایا و معایب، مکانیزم حاکم و شاخص ترین DEXها آشنا شویم.

دیدیم که بلاک چین و قراردادهای هوشمند، چگونه امکان معاملات Peer-to-Peer را برای ما فراهم ساخته و ما را از بانک‌ها و اشخاص ثالث بی نیاز ساخته‌اند. به طوری که به وسیله گوشی هوشمند و اینترنت، می‌توانیم تنها در چند دقیقه معاملات خود را انجام دهیم.

با وجود کارایی بالای DEXها، نباید از نقاط ضعف آن‌ها چشم پوشی کنیم. چرا که عدم وجود پشتیبانی و برخی موضوعات امنیتی، می‌توانند برای ما دردسر ساز شوند.

در هر صورت، نهایتا سرمایه گذاران و معامله گران هستند که نیاز دارند تا درباره معامله در صرافی‌های متمرکز و غیرمتمرکز تصمیم گیری کنند. شما کدام یک را انتخاب خواهید کرد؟