توکنومیکس (Tokenomics)؛ ملاکی برای سنجش عیار واقعی یک ارز دیجیتال

روانشناسی بازار، شخصیت‌های مهم و اهداف پروژه‌ها، از جمله عواملی هستند که می‌توانند ما را به خرید یک ارز سوق دهند. امّا اگر در شرایطی عادی و به دور از هیجاناتی چون فومو قرار داشته باشیم، احتمالا اهداف و مسیر یک پروژه را مهم ترین فاکتور برای سرمایه گذاری بنامیم. زیرا اگر پروژه‌ای دچار عیوبی در زیرساخت‌های خود باشد، دیر یا زود شکست خواهد خورد. در مقاله امروز به پرسش توکنومیکس چیست پاسخ خواهیم داد، با پول نو همراه باشید.

هنگام تصمیم گیری برای شروع معاملات یک دارایی، بهتر است آن پروژه را از دیدگاه زیرساختی و اقتصادی مورد بررسی قرار دهیم. به همین خاطر، در ادامه به مفهومی می‌پردازیم که تا حد زیادی این دو موضوع را در بر می‌گیرد.

این مفهوم توکنومیکس (Tokenomics) نام دارد که عرضه و تقاضا، توکن سوزی و شیوه تخصیص توکن‌ها، از مهم‌ترین موضوعات مرتبط با آن به شمار می‌آیند. در ادامه مفصلاً به معرفی این مفهوم خواهیم پرداخت.

اگر ارزی از پشتوانه قدرتمندی برخوردار نباشد و صرفا براساس جو حاکم بر بازار بر سر زبان‌ها افتاده باشد، بهتر است در لیست دارایی‌های ما قرار نگیرد!

توکنومیک (Tokenomics) چیست؟

همانند بسیاری از عبارات رایج در دنیای رمزارزها مثل بلاک چین و کریپتوکارنسی، عبارت Tokenomics هم از ترکیب دو کلمه Token و Economics حاصل گشته است. بیایید آن را با نام اقتصاد توکن‌ها بشناسیم!

به عبارتی، توکنومیکس به خصوصیات اقتصادی یک رمز ارز مثل عرضه و تقاضا (Supply & Demand) و شیوه توزیع توکن‌ها اشاره دارد.

علاوه بر اطلاعات مفید در رابطه با ساختار و اهداف پروژه، اقتصاد توکن‌ها به ما این امکان را می‌دهد تا به تفاوت میان سیاست‌های پولی در دنیای کریپتو و سیستم مالی سنتی پی ببریم.

به عنوان مثال، در پروژه‌های کریپتویی شیوه صدور و توزیع توکن‌ها از پیش تعیین شده است.

در اکثریت مواقع، همه چیز مشابه سیاست‌های تعیین شده و در زمانی معین انجام می‌پذیرد. درحالی که در سیستم پولی سنتی، برنامه‌ها اغلب با تبعیت از شرایط اقتصادی موجود، دستخوش تغییراتی می‌شوند.

علی رغم برقراری شفافیت و آگاهی افراد از میزان توکن‌های در گردش، شیوه توزیع و زمان صدور توکن‌ها، برنامه‌های پلتفرم‌های کریپتویی همیشه با موفقیت به ثمر ننشسته و اجرای آن‌ها کار چندان آسانی نیست.

Tokenomics چگونه کار می کند؟

به منظور شرح اهداف اقتصادی یک دارایی کریپتویی و ایجاد انگیزه لازم برای سرمایه گذاران، توکنومیکس ابعاد مختلفی از یک پروژه مبتنی بر رمز ارز را در بر می‌گیرد.

در ادامه به مهم‌ترین و متداول‌ترین مشخصه‌های اقتصادی یک توکن می‌پردازیم.

ذخیره توکن‌ها

یکی از اصلی ترین مواردی که موجب تمایز دارایی‌ها از یکدیگر می‌شود، چیزی نیست جز عرضه و میزان ذخیره آن دارایی.

معمولا در گام‌های اولیه، هر پروژه ذخیره کل (Max Supply) و میزان ذخیره در گردش (Circulating Supply) را مشخص می‌کند .میزان عرضه توکن‌ها در سایت کوین مارکت کپ قابل مشاهده است.

برخی پروژه‌ها محدودیتی را برای تعداد سکه‌های خود اعمال می‌کنند. به عنوان مثال، میزان ذخیره بیت کوین از ۲۱ میلیون BTC فراتر نمی‌رود. همچنین، انتظار می‌رود که آخرین کوین در حوالی سال ۲۱۴۰ استخراج شود.

تعداد کوین‌های پروژه‌هایی چون لایت کوین (۸۴ میلیون LTC) و کاردانو (۴۵ میلیارد ADA) هم مشخص بوده و دارای عرضه نامحدود نیستند.

به زبان ساده، ارزهای قابل خرید و فروش که به طور روزانه مبادله می‌شوند، در لیست دارایی‌های در گردش بازار قرار می‌گیرند. لازم به ذکر است که توکن‌های سوزانده شده و استیک شده به عنوان ذخیره در گردش محاسبه نمی‌شوند.

در مقابل، دارایی‌هایی هم وجود دارند که همانند اتریوم (ETH) و دوج کوین (DOGE) از محدودیتی برخوردار نیستند. اگرچه برای جلوگیری از تورم، این پروژه‌ها توکن سوزی را در دستور کار خود قرار می‌دهند.

شیوه توزیع توکن‌ها

علاوه بر میزان ذخیره یک رمزارز، شیوه تخصیص آن دارایی هم از عواملی است که در وایت پیپر اکثریت پروژه‌ها مشاهده خواهیم کرد.

اغلب اوقات، بخش قابل توجهی از توکن‌های یک پلتفرم در اختیار تیم پروژه، سهامداران و یا تصمیم گیرندگان DAO قرار دارد.

می‌دانیم که برای آغاز کار یک پروژه کریپتویی نوپا، به سرمایه قابل توجهی نیاز خواهد بود. به همین خاطر برای جلب اعتماد سرمایه گذاران خطرپذیر، بخشی از دارایی‌ها در انحصار سهامداران پروژه قرار می‌گیرد.

برای اعتبار بخشیدن به سیستم، توزیع کنندگان زمانبندی مشخصی را برای ارائه توکن‌ها در نظر می‌گیرند.

بنابراین دارایی سهامداران برای مدت معینی قفل می‌شود و پس از فرا رسیدن موعد، توکن‌های این افراد میان آن‌ها توزیع خواهند شد.

استخراج و استیکینگ

علاوه بر انجام معاملات روزانه و هولد (هودل!)، استخراج (ماینینگ) و سپرده گذاری (استیکینگ) هم از محبوب‌ترین روش‌های کسب درآمد از دنیای کریپتو به شمار می‌آیند.

می‌دانیم که برای رسیدن به اجماع (Consensus) و امنیت در شبکه، بلاک چین‌های مکانیزم‌هایی چون اثبات کار (PoW) و اثبات سهام (PoS) را به کار می‌گیرند.

از آنجایی که ماینرها با قدرت محاسباتی خود به حل معادلات پیچیده بلاک چین و برقراری امنیت شبکه می‌پردازند، در ازای توان محاسباتی و تجهیزات خود، پاداشی را دریافت می‌کنند.

در مقابل، سپرده گذاران به وسیله دارایی که به شبکه اختصاص می‌دهند، به اعتبارسنجی (Validation) تراکنش‌های بلاک چین می‌پردازند و طبیعتا پاداش‌هایی به آن‌ها اعطا خواهد شد.

تا پیش از آپگرید Merge، اتریوم در دسته بلاک چین‌های پیرو اثبات کار (Proof of Work) قرار داشت. امّا به منظور سازگاری با طبیعت و کاهش هزینه‌ها، به سیستم Proof of Stake مهاجرت کرد.

طبق اطلاعات ذکر شده در بخش اقتصادی توکن‌ها، کاربران با الگوریتم اجماع هر پروژه آشنا می‌شوند و بسته به شرایط خود، به ماینینگ یا استیکینگ می‌پردازند.

کشت سود (Yield Farming)

در قسمت قبل، دو شیوه درآمدزایی از بازار کریپتو را معرفی کردیم که به ماینینگ و استیکینگ مرتبط هستند. اکنون هم نوبت ییلد فارمینگ رسیده که از ارکان اصلی توکنومیکس هر پروژه دیفای محسوب می‌شود.

Yield Farming یا کشت سود، به ما این امکان را می‌دهد تا دارایی کریپتویی خود را افزایش دهیم. چگونه؟ از طریق وام دهی یا استیکینگ در صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX).

بازدهی ییلد فارمینگ از طریق درصد سود سالانه (APY) محاسبه می‌شود. می‌توانیم پول خود را در استخرهای نقدینگی قرار دهیم و یا با کمک به افراد برای دریافت وام در قراردادهای هوشمند، سود و اصل دارایی خود را در قالب همان توکن به دست آوریم.

تاثیرپذیری از عوامل مختلف، موجب شده تا به کشت سود هم فعالیت به فعالیتی پرریسک تبدیل شود. توضیح مفهوم ییلدفارمینگ و استخر نقدینگی

توکن سوزی

گفتیم که برای جلوگیری از تورم (Inflation)، پلتفرم‌های کریپتویی به توکن سوزی اقدام می‌کنند. طی این فعالیت، مقدار معینی از توکن‌ها را به آدرسی نامشخص انتقال می‌دهند تا برای همیشه از چرخه خارج شوند.

به عنوان نمونه در انتهای هر فصل، بایننس تا ۱۰۰ میلیون واحد BNB را از چرخه بازار خارج می‌کند تا شرایط قیمتی ارز خود را پایدار نگه دارد.

جالب است بدانید که در آگوست سال گذشته، موسس جوان شبکه اتریوم یعنی ویتالیک بوترین، بیش از ۴۱۰ تریلیون توکن شیبا اینو (SHIB) را سوزاند. در نوامبر ۲۰۲۱، ارزش این میزان توکن به حدود ۷ میلیارد دلار می‌رسید. بنابراین، توکن سوزی بی دلیل انجام نمی‌پذیرد!

ارزش گذاری براساس توکنومیکس

همانطور که می‌دانید، عرضه و تقاضا مهم ترین عوامل تعیین کننده ارزش یک دارایی هستند.

این دو عامل هستند که پایه اقتصاد را بنا می‌کنند و در اقتصاد خرد و کلان، مورد استفاده قرار می‌گیرند. در ادامه به شیوه ارزش گذاری هر پروژه بر اساس Tokenomics می‌پردازیم.

نقش عرضه در تعیین ارزش

از میزان ذخیره توکن‌ها و راه حل‌های پروژه‌ها برای مبارزه با تورم گفتیم. امّا چه زمانی با تورم مواجه می‌شویم؟

اقتصاددانان معتقدند که هرچه میزان عرضه توکن افزایش یابد، شاهد کاهش ارزش آن هستیم و بالعکس. برای پی بردن به این موضوع، بهتر است توکن سوزی شیبا را به خاطر آوریم. اگرچه که عرضه و تقاضا تنها عامل موثر در تغییرات قیمتی نیستند.

پس به وسیله میزان ذخیره هر توکن و راه حل‌های توکن سوزی (گس فی یا برنامه‌های مشخص)، می‌توان تا حدی شیوه نوسانات قیمتی یک ارز را شناخت.

پیش تر گفتیم که میزان ذخیره کل بیت کوین (BTC) معادل ۲۱ میلیون کوین است. در حال حاضر، بالغ بر ۱۹.۲ میلیون BTC در گردش بازار قرار دارند.

به عبارتی، کمتر از ۱۰ درصد از ذخیره BTC هنوز استخراج نشده و با توجه به هاوینگ (Halving) که هر ۴ سال یک بار اتفاق می‌افتد، آخرین BTC در سال ۲۱۴۰ استخراج می‌شود. به عبارتی، برای استخراج کمتر از ۱۰ درصد از ذخیره BTC بیش از یک قرن زمان نیاز خواهد بود!

به علت محدودیت عرضه BTC، این دارایی به طلا تشبیه می‌شود که کمبود آن، موجب افزایش قیمت بیت کوین می‌شود.

نقش تقاضا در تعیین ارزش

دیدیم که افزایش عرضه، معمولا کاهش قیمت را به همراه دارد. امّا برخلاف رابطه عرضه و قیمت، تقاضا و قیمت رابطه‌ای مستقیم دارند. به طوری که با افزای تقاضا، شاهد افزایش ارزش خواهیم بود.

بیش از ۲۰ هزار پروژه کریپتویی در بازار فعالیت دارند. امّا آیا تمامی آن‌ها از قیمت بالایی برخوردارند؟ دلیل این امر عدم وجود تقاضای کافی و دلیل عدم وجود تقاضا، عدم خلق ارزش است!

یک دارایی عرضه شده به طور پیشفرض از ارزش مشخصی برخوردار نیست. بلکه تیم هر پروژه، نیاز دارد تا در وایت پیپر و توکنومیکس، به سرمایه گذاران این اعتماد را بدهند که پروژه دارای ارزش مشخصی بوده و می‌توان به آینده آن امیدوار بود.

عوامل ایجاد تقاضا

برای اطمینان از وجود تقاضا برای یک دارایی، باید از عواملی چون بازگشت سرمایه (ROI) و اجتماع پروژه، آگاهی پیدا کنیم.

بازگشت سرمایه (ROI)

اصطلاح ROI (Return On Investment) جریانی است که به سود یا مزایای دریافتی یک سرمایه گذار در آینده اشاره دارد.

همانطور که دربخش مربوط به مکانیزم‌های PoW و PoS به آن اشاره کردیم، کاربران انتظار دارند تا در ازای کمک به پیشبرد اهداف شبکه، پاداشی را دریافت کنند.

به عنوان مثال در پلتفرم Avalanche، کاربران این امکان را دارند تا دارایی‌های خود را در قالب AVAX، وقف ایمن سازی شبکه کنند و در طول اجرای فرایند، ارزش دارایی خود را افزایش دهند.

همچنین برخی دارایی‌ها مانند ایپ کوین (APE)، کاربردی حاکمیتی (Governance) دارند. بدین صورت که با در اختیار داشتن آن‌، توانایی مشارکت در برخی تصمیم گیری‌ها را خواهیم داشت. شیوه تخصیص توکن‌های APE

اگر با نگهداری یا استیک یک توکن سود از پیش تعیین شده‌ای را دریافت نکنیم، احتمالا تمایل چندانی به سرمایه گذاری در آن پروژه نداشته باشیم. چرا که از دید ما، ارزش مشخصی خلق نشده و طبعا میزان تقاضای چنین پلتفرم‌هایی قابل توجه نخواهد بود.

توکن حاکمیتی چیست و چه کاربردی دارد؟

اجتماع هر پروژه

فعالیت در شبکه‌های اجتماعی محبوب مثل دیسکورد و توییتر، می‌تواند بر اعتبار یک رمزارز بیافزاید.

اکثریت پروژه‌های مبتنی بر NFT، در دو شبکه نام برده فعالیت دارند. همچنین میم کوین‌هایی مانند شیبا اینو هم اجتماع قدرتمندی به نام ShibArmy را در اختیار دارد که در افزایش قیمت و محبوبیت این میم کوین نقش بسزایی را ایفا کردند.

اگر به خاطر داشته باشید بنیاد اتریوم (Ethereum Foundation)، در یوتیوب خود مراسمی را تدارک دید و انجام آپگرید Merge را اعلام کرد. تعجبی ندارد که با فعالیت گسترده این پروتکل در توییتر و یوتیوب، بر شمار حامیان آن افزوده شود.

البته که بازار کریپتو از عوامل متعددی تاثیر می‌پذیرد و اجتماع گسترده حامیان یا فعالیت مستمر در شبکه‌های اجتماعی، به تنهایی تضمین کننده موفقیت یک پروژه نخواهد بود.

نمونه‌ای از توکنومیک: نیر پروتکل (NEAR)

ایمن سازی پروتکل، وسیله مبادله، پرداخت گس فی تراکنش‌ها و مزایده‌های عمومی، از جمله کاربردهای گسترده توکن NEAR هستند برنامه های کاربردی خارجی و موارد دیگر است.

از دیگر موارد استفاده این توکن‌، می‌توان به این موارد اشاره کرد:

• کارمزد برای اجرای dAppها
• ذخیره سازی داده‌ها
• مشارکت حاکمیتی (Governance)

همانند بیت کوین و لایت کوین، نیر پروتکل هم از محدودیت عرضه برخوردار بوده و تعداد کل توکن‌های NEAR به ۱ میلیارد واحد می‌رسد. نیر پروتکل چیست؟

مکانیزم عرضه Near Protocol به گونه‌ای است که سالانه حدود ۵ درصد از کل ذخیره، به توکن‌های در چرخه بازار اضافه می‌شوند.

مجموعا ۹۰ درصد توکن‌ها به عنوان پاداش اعتبارسنج‌ها (ماینرها و سپرده گذاران) در نظر گرفته می‌شود. همچنین به منظور جلوگیری از تورم، کارمزد جمع آوری شده توسط شبکه به طور مستمر سوزانده می‌شود.

بخشی از این توکن‌ها، صرف رویدادهایی چون ICO یا عرضه اولیه سکه می‌شوند. در مقاله ICO چیست؟ توضیح مفهوم ICO یا عرضه اولیه کوین‌ به زبان ساده با این مفهوم جذاب آشنا خواهیم شد.

چکیده‌ای از مطالب

شناخت بهتر توکنومیکس، به ما این امکان را می‌دهد تا با دید وسیع تری به سنجش پروژه‌های کریپتویی بپردازیم و دارایی‌ها را از ابعاد متفاوتی بررسی کنیم. همانطور که در مثال NEAR مشاهده کردیم، سالانه ۵ درصد از مجموع ذخیره شبکه را به چرخه بازار صادر می‌کند و تاکنون، ۸۱۲ میلیون واحد NEAR در گردش هستند.

به وسیله شناخت مکانیزم عرضه پروژه‌های متفاوت، می‌توانیم بسنجیم که آیا عرضه و تقاضای آن‌ها از ساز و کاری منطقی برخوردار هستند یا خیر.

شیوه توزیع توکن‌های یک پلتفرم هم از جمله عواملی است که به شناخت ما از یک پروژه کمک می‌کند. به طوری که می‌توانیم با زیرساخت‌های آن مجموعه آشنا شویم و مسیر آن ارز را در آینده پیشبینی کنیم.

شما چطور فکر می‌کنید؟ آیا تا به حال به مطالعه توکنومیکس دارایی‌های مختلف پرداخته‌اید؟ به نظر شما علاوه بر tokenomics، چه فاکتورهایی می‌توانند بر تصمیم گیری‌های ما اثرگذار واقع شوند؟