اتمیک سواپ چیست؟ مبادلات میان بلاک چین‌ها از زاویه‌ای دیگر!

همانطور که احتمالا می‌دانید، دنیای غیرمتمرکز همه‌روزه درحال توسعه است. همین پیشرفت سریع، سبب شده تا از برخی تغییرات آن غافل شویم. یکی از مفاهیم نسبتا جدید کمتر شناخته شده، اتمیک سواپ یا مبادلات اتمی نام دارد که شیوه جدیدی از مبادلات را به ما ارائه می‌دهد. امّا اتمیک سواپ چیست؟

به عقیده برخی، معاملات اتمی و بریج ارز دیجیتال تا حد زیادی به یکدیگر مشابهت دارند. چرا که هردو امکان انجام مبادله میان شبکه‌های بلاک چینی را فراهم می‌کنند. با این حال، این دو شیوه مبادلاتی تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند.

در مطلب امروز، سعی داریم تا مفهوم اتمیک سواپ را معرفی کنیم و به برخی سوالات مهم از جمله پرسش‌های زیر پاسخ دهیم:

• اتمیک سواپ چیست؟
• اتمیک سواپ چگونه کار می‌کند؟
• مزایای اتمیک سواپ چیست؟
• معایب اتمیک سواپ چیست؟
• تفاوت اتمیک سواپ و بریج ارز دیجیتال

و موارد دیگری که به آن‌ها خواهیم پرداخت!

اتمیک سواپ چیست؟

به بیانی ساده، اتمیک سواپ (Atomic Swap) یک شیوه مبادلاتی میان ارزهای مختلف از دو بلاک چین مجزا است که بر پایه قراردادهای هوشمند (Smart Contracts) پایه‌گذاری شده است. توضیح مفهوم بلاک چین به زبان “واقعا” ساده! بنابراین اتمیک سواپ را می‌توان نوعی مبادله مستقیم و بدون واسطه (Peer-to-Peer) میان بلاک چین‌های مختلف دانست.

امّا چرا اتمیک؟ ممکن است تصور کنید که به دلیل سرعت بالای انجام این تراکنش‌ها، آن‌ها را اتمیک نامیده‌اند. با این حال علاوه بر این موضوع، نامگذاری این مبادلات به اتمی دلیل دیگری هم دارد:

در مبادلات اتمیک، تراکنش از یک ویژگی 0 یا 100 برخوردار است. بدین صورت که یا همه چیز به صورت تمام و کمال انجام می‌شود و یا اگر حتی یکی از شروط پردازش قرارداد محقق نشود، هیچ گونه تراکنشی صورت نمی‌پذیرد.

اتمیک سواپ چگونه کار می‌کند؟

همانطور که گفتیم، مبادلات اتمیک به صورت کاملا Peer-to-Peer فعالیت می‌کنند و همین عدم وابستگی به واسطه‌ها، موجب می‌شود تا امکان تقلب یا دستکاری اطلاعات تراکنش‌ها به حداقل برسد.

برای درک بهتر چگونگی عملکرد اتمیک سواپ (Atomic Swap)، در ادامه مثالی را برای شما خواهیم آورد.

تصور کنید فرد «A» قصد دارد تا بیت کوین (BTC) خود را با لایت کوین (LTC)های فرد «B» مبادله کند. در قدم اوّل، A نیاز دارد تا BTC خود را به یک قرارداد هوشمند انتقال دهد و این قرارداد هوشمند، همانند یک صندوق عمل می‌کند. پس از انتقال دارایی به صندوق، A می‌بایست یک کلید دارای رمزنگاری را برای دسترسی به آن صندوق ایجاد کند.

سپس، A می‌بایست تابع هش کلید خود را با کاربر B به اشتراک بگذارد. بعد از دریافت هش، B می‌تواند از آن برای ایجاد یک صندوق با پشتوانه قراردادهای هوشمند استفاده کند و LTC خود را به آن انتقال دهد. در آخر، A هم از کلید قبلی خود استفاده می‌کند و با دسترسی الف به LTC، فرد B هم می‌تواند به BTC دسترسی پیدا کند و شاهد اتمام فرایند مبادله خواهیم بود.

اتمیک سواپ چه مشکلاتی را حل می‌کند؟

به طور کلی، دلایل متعددی هستند که بر پتانسیل رشد مبادلات اتمی می‌افزایند. این دلایل را می‌توان در مشکلاتی که اغلب پلتفرم‌های متمرکز با آن‌ها دست و پنجه نرم می‌کنند خلاصه کرد:

• آسیب پذیری داده‌ها در برابر حملات بلاک چینی: در اغلب پروتکل‌های متمرکز، تمامی اطلاعات باارزش در یک مرجع متمرکز مشخص ذخیره می‌شوند و همین اتکا به یک منبع متمرکز، می‌تواند ذخیره‌سازی را با چالش‌هایی از جمله حملات هکرها مواجه کند.
• هزینه بالا کارمزدها
• سوء‌مدیریت دارایی‌ها و اطلاعات: اگر در یک پلتفرم متمرکز، مسئولین اصلی ذخیره داده‌ها مرتکب اشتباهاتی شوند، امکان از دست رفتن تمامی داده‌ها وجود دارد.
• دخالت واسطه‌ها

تاریخچه اتمیک سواپ

در ابتدای مقاله اشاره کردیم که مبادلات اتمی یا اتمیک سواپ، شیوه نسبتا جدیدی از مبادلات به حساب می‌آیند. با این حال، این مفهوم کمتر شناخته شده در سال‌های گذشته هم مورد بحث قرار گرفته است.

طبق آخرین آمار، پروتکل P2PTradeX نخستین پلتفرمی بود که با هدف انجام مبادلات اتمیک کار خود را آغاز کرد. این پروژه در سال 2012 و توسط دنیل لاریمر (Daniel Larimer) معرفی شد. البته به گفته اکثریت کارشناسان، کارکرد این پروتکل تنها تا حدی به فرایند معامله با اتمیک سواپ شباهت داشت.

اگرچه که یک سال پس از معرفی P2PTradeX و در سال 2013، شخصی با نام Tier Nolan به توصیف و توضیح مفهوم اتمیک سواپ پرداخت. تا چندین سال پس از آن، توسعه‌دهندگان مختلفی به آزمایش این شیوه مبادلاتی پرداختند.

به طور خلاصه، نخستین مبادله اتمی در سال 2014 انجام شد امّا در سال 2017 بود که شاهد گسترش این شیوه مبادلاتی و آشنایی طیف گسترده‌تری از افراد با مبادلات اتمی بودیم. مهم ترین دلایل گسترش این مفهوم، اتمیک سواپ‌های موفق LTC-BTC و DCR-LTC بودند.

انواع مبادلات اتمیک

به طور کلی، مبادلات اتمیک را می‌توان به دو نوع کلی تقسیم‌بندی نمود:

1.مبادلات اتمیک درون-زنجیره (On-Chain)
2. مبادلات اتمیک خارج-زنجیره (Off-Chain)

همانطور که از نام آن‌ها قابل حدس است، نوع اوّل مبادلات اتمیک بر بستر شبکه‌های ارز دیجیتال همچون اتریوم، بیت کوین یا لایت کوین ساماندهی می‌شوند. درست همانند مثالی که در بخش قبل آوردیم.

از آن سو، مبادلات اتمی آفچین رویکرد نسبتا متفاوتی را دارند. با این تفاوت که به جای لایه اصلی شبکه‌ها، تراکنش‌ها بر بستر لایه دوم زنجیره‌ها صورت می‌گیرد. به عنوان مثال در بلاک چین بیت کوین، زنجیره لایتنینگ را می‌توان لایه دوم این شبکه به حساب آورد. مبادلات اتمی آفچین به صورت آنی، حصوصی و اغلب رایگان صورت می‌پذیرند.

انواع مختلف مبادلات اتمی (Atomic Swaps)، بر پایه تکنولوژی چند امضایی (Multisig) و قراردادهای Hash Timelock Contracts یا HTLC توسعه یافته‌اند.

قرارداد HTLC چیست؟

قراردادهای Hash TimeLock Contracts یا به اختصار (HTLC)، از اجزای اصلی و بنیادین مبادلات اتمی (Atomic Swaps) به شمار می‌آیند. همانطور که از نام آن‌ها می‌‌توان تشخیص داد، این قراردادها هم بر پایه دو عملکرد مهم یعنی Timelock و Hashlock بنا شده‌اند.

به زبان ساده، تایم‌لاک (Timelock) تابعی است که طبق آن، قراردادها تنها در یک بازه زمانی از پیش تعیین‌شده قابل اجرا خواهند بود. در واقع قرارداد هوشمند تنها در بازه‌‌ای اجرا می‌شود که توسط تایم‌لایک تعیین شده باشد.

همچنین، کارکرد هش‌لاک (Hashlock) بدین صورت است که از خرج شدن یا انتقال دارایی‌ها مگر با مشخص شدن برخی اطلاعات، جلوگیری می‌کند. برای نمونه در مثال «A و B»، کلیدی که در اختیار A قرار داشت، می‌تواند آن داده‌ای باشد که بدون اثبات آن، امکان انتقال دارایی‌ وجود نخواهد داشت.

در آخر، می‌توانیم دریابیم که با استفاده از تکنولوژی HTLC، دیگر نیازی به استفاده از واسطه‌ها نخواهد بود. چرا که در قراردادهای HTLC ایجاد شده در مبادلات اتمی، همه چیز براساس یک سری قواعد از پیش تعیین شده به ثمر خواهد نشست.

تفاوت اتمیک سواپ و بریج ارز دیجیتال

با توجه به مطالبی که تا کنون در رابطه با امکانات اتمیک سواپ عنوان کردیم، این احتمال وجود دارد که این شیوه مبادلاتی با بریج ارز دیجیتال اشتباه گرفته شود. به همین خاطر، خوب است اگر به مهم ترین تفاوت اتمیک سواپ و بریج ارز دیجیتال اشاره کنیم:

اتمیک سواپ انجام مبادلات کریپتویی را بدون نیاز به واسطه‌ها ممکن می‌سازد و درواقع طی آن، دو ارز با یکدیگر مبادله می‌شوند. این درحالی است که در تکنولوژی بریج ارز دیجیتال، ما شبکه مرجع (استاندارد) یک دارایی را تغییر می‌دهیم و این پروسه، اغلب نیازمند یک واسطه همچون صرافی خواهد بود.

از موارد زیر، می‌توان به دیگر تفاوت‌های اتمیک سواپ و بریج ارز دیجیتال نام برد:

• مبادلات اتمی تنها میان ارزهایی با یک تابع هش (مثلا SHA-256) انجام می‌شوند امّا تراکنش‌های بریج، میان دو بلاک چین با الگوریتم‌های مختلف قابل انجام هستند.
• در مبادلات اتمی، تنها زمانی مبادله صورت می‌گیرد که شروط قید شده در قرارداد هوشمند اجرا شوند. امّا در تراکنش‌های بریج ارز دیجیتال، ارزها با ایجاد ارتباط مستقیم میان دو بلاک چین به یکدیگر تبدیل می‌شوند.
• اتمیک سواپ رویکردی غیرمتمرکز و بریج عملکردی متمرکز دارد.

مزایای اتمیک سواپ

از عملکرد اتمیک سواپ و فرایند اتمیک سواپ گفتیم. حال بد نیست اگر به مهم ترین مزایای مبادلات اتمی بپردازیم:

• رویکرد غیرمتمرکز
• امکان مبادله ارزهای دیجیتال میان بلاک چین‌های مختلف
• امنیت دارایی‌ها به سبب عدم دخالت واسطه‌ها
• انجام مستقیم مبادلات
• هزینه پایین انجام معاملات به ویژه در لایه دوم بلاک چین‌ها
• سرعت بالای مبادلات

معایب اتمیک سواپ

نباید فراموش کنیم که علی‌رغم خوبی‌های متعدد، معاملات اتمیک برخی معایب و “نه‌ چندان” خوبی‌هایی هم دارند! از مهم ترین معایب این مبادلات و محدودیت اتمیک سواپ، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• برای انجام مبادلات اتمی، هر دو بلاک چین می‌بایست از یک الگوریتم هش مشابه پیروی کنند. (برای مثال، بیت کوین و لایت کوین هردو از الگوریتم SHA-256 بهره می‌برند.)
• ضرورت سازگاری با قراردادهای HTLC و دیگر توابع
• پیچیدگی پروسه انجام تراکنش

چه پلتفرم‌هایی از اتمیک سواپ پشتیبانی می‌کنند؟

به سبب نوظهور بودنِ مبادلات اتمی، همچنان تعداد محدودی از پروتکل‌ها از این نوع مبادلات پشتیبانی می‌کنند. با این حال، بد نیست اگر برخی از آن‌ها را بشناسیم:

وبسایت AtomicDEX

پلتفرم اتمیک‌دکس (Atomic Dex)، وظیفه خرید و فروش، مبادله و بریج ارزهای دیجیتال را بر عهده دارد. در حال حاضر، تعداد ارزهای تحت پشتیبانی این وبسایت به بیش از 500 دارایی می‌رسد.

همچنین، این پلتفرم از شبکه‌های بلاک چینی متعددی پشتیبانی می‌کند همین موضوع، سبب شده تا کاربران بتوانند دارایی‌های خود را از زنجیره‌های مختلفی چون اتریوم و بایننس چین، به BTC در شبکه بیت کوین تبدیل کنند. البته همانطور که گفتیم، این فرایند بیشتر از اتمیک سواپ، به بریج شباهت دارد.

از دیگر ویژگی‌های جالب توجه AtomicDex، می‌توان به رویکرد غیرحضانتی (Non-Custodial) آن اشاره کرد که به دنبال آن، کاربران می‌توانند به صورت کامل روی دارایی‌ها و کلید خصوصی کیف پول ارز دیجیتال خود کنترل داشته باشند. در مقاله «کلید عمومی و خصوصی» به توضیح این دو مفهوم پرداخته‌ایم.

پروتکل LNSwap

پروتکل LNSwap، از جمله پلتفرم‌های پشتیبانی‌کننده از اتمیک سواپ است که از مبادلات اتمی میان بیت کوین و Stacks پشتیبانی می‌کند. در واقع Stacks یکی از لایه‌های شبکه بیت کوین به حساب می‌آید که به صورت مجزا به پردازش قراردادهای هوشمند می‌پردازد.

در واقع LNSwap به کاربران اجازه می‌دهد تا در لایه اصلی شبکه بیت کوین و لایه دوم (شبکه لایتنینگ)، به انجام مبادله بپردازند. بنابراین، کاربران می‌توانند BTC موجود در لایه اول بیت کوین و لایه دوم را با ارز STX یا دیگر ارزهای موجود در لایه Stacks مبادله کنند.

آینده اتمیک سواپ چگونه است؟

علی‌رغم توسعه مبادلات اتمیک سواپ، نباید فراموش کنیم که این نوع مبادلات، هنوز در ابتدای مسیر خود قرار دارند. یکی از مهم ترین موانعی که پیش روی مبادلات اتمی قرار دارد، مسائل مرتبط با مقررات و سیاست‌گذاری‌ها است. بدین صورت که در برخی نواحی، این احتمال وجود دارد که این تراکنش‌ها با محدودیت‌هایی مواجه شوند.

همچنین به منظور تاثیرگذاری بیشتر، مبادلات اتمیک نیاز دارند تا میان طیف گسترده‌تری از کاربران مورد استفاده قرار گیرند. در صورت عدم روبرویی با موانع قضایی و استفاده بیشتر توسط افراد، می‌توان به ادامه مسیر اتمیک سواپ امیدوار بود.

به طور کلی، مبادلات اتمیک این توانایی را دارند تا در پلتفرم‌های متنوعی (از جمله صرافی‌های غیرمتمرکز) مورد استفاده قرار گیرند. اگر شرایط بدین گونه پیش رود، شاید بتوان از اتمیک سواپ به عنوان دلیلی برای رشد پلتفرم‌های پرداخت و مبادلاتی یاد کرد.

سوالات پرتکرار

از آنجایی که برخلاف مواردی چون خرید ارز دیجیتال، مبادلات اتمیک (Atomic Swaps) همچنان در گروه مفاهیم تازه و کمتر شناخته شده قرار دارند، طبیعی است که سوالات بسیاری در رابطه با آن‌ها وجود داشته باشد. به همین خاطر، تصمیم داریم تا در ادامه به سوالات متداول درباره اتمیک سواپ پاسخ دهیم: