بهترین پروژه‌‌ های لایه دو اتریوم کدام‌اند؟ پروژه‌هایی که نباید در سال ۲۰۲۴ نادیده گرفت!

نقص در مقیاس پذیری (Scalibility)، توسعه دهندگان اتریوم از جمله ویتالیک بوترین را مجاب کرد تا تغییراتی اساسی را در شبکه اعمال کنند. یکی از این تغییرات که بعید است فردی نام آن را نشنیده باشد، ادغام (Merge) بود که طی آن، اتریوم به الگوریتم اثبات سهام (PoS) مهاجرت کرد و پس از مدت‌ها، اتریوم ۲ جایگزین اتریوم شد.

پس از این انتقال مهم (به عقیده برخی، مهم تر از هاوینگ بیت کوین)، برخی توکن‌های وابسته به اتریوم همانند MATIC، رشد قابل توجهی را تجربه کردند. امّا آیا بلندپروازی‌های اتریوم با انتشار Merge خاتمه می‌یابد؟ این تازه آغاز ماجرا بود!

در اواسط ماه مارس ۲۰۲۳، آپدیت Shanghai در شبکه اتریوم منتشر خواهد شد. طی این بروزرسانی، کسانی که استیک اتریوم را انجام دادند، می‌توانند دارایی‌های خود را برداشت کنند که اتفاق مهمی محسوب می‌شود و همانند Merge، احتمالا شاهد افزایش قیمت ارزهای لایه دو اتریوم خواهیم بود.

جالب است بدانید که طی سال جاری، احتمالا شاهد معرفی ۴ آپگرید دیگر از سوی توسعه دهندگان اتریوم باشیم این موارد می تواند در پیش بینی آینده اتریوم، خرید اتریوم و فروش آن تاثیرگذار باشد. این یعنی رشد احتمالی بهترین ارزهای لایه دو اتریوم! بنابراین در ادامه لیست پروژه های لایه دوم اتریوم را آورده‌ایم تا پس از انتشار آپگریدهای این شبکه، گوش به زنگ باشیم و از سودهای احتمالی جا نمانیم. البته که پیش از شناخت پروژه‌های موفق لایه دوم اتریوم، بهتر است انواع پروژه‌های لایه۲ اتریوم را بشناسیم.

انواع راه‌ حل‌های لایه دوم

پروتکل‌های لایه ۲ اتریوم راه‌حل‌هایی هستند که برای حل مشکلات مقیاس‌پذیری مرتبط با زنجیره اصلی اتریوم طراحی شده‌اند. لایه ۲ بلاک چین با لایه ۱ تعامل دارد. بدین صورت که ضمن کمک به مقیاس پذیری، اعتبارسنجی تراکنش‌ها توسط لایه اول انجام شده و امنیت تراکنش‌ها هم وابسته به لایه اول شبکه خواهد بود.

در ابتدای ظهور پروژه های لایه ۲ اتریوم، بسیاری این پروژه‌ها را رقیب بلاک چین‌های لایه ۱ به حساب می‌آوردند. امّا رویه بسیار ساده‌تر از این‌ صحبت‌هاست! پروژه‌های L2 را می‌توان جاده‌هایی دانست که به یک مسیر غایی ختم می‌شوند: زنجیره اصلی اتریوم. در واقع این دو مکمل یکدیگر هستند.

حال پس از آپگرید مرج و مقیاس پذیری بیشتر اتریوم، پلتفرم‌های لایه دوم هم به ارتقای خود پرداخته‌اند و به نوعی، کاربردی مستقل پیدا کرده‌اند. در ادامه به انواع آن‌ها می‌پردازیم و پس از شناخت ساز و کار آن‌ها، معرفی بهترین پروژه‌های لایه دو اتریوم را آغاز خواهیم کرد.

کانال‌های وضعیت (State Channels)

کانال‌های وضعیت یا State Channels، به کاربران این اجازه را می‌دهند تا در خارج از زنجیره اصلی و به صورت Off-Chain، تراکنش‌‌های خود را انجام دهند و علاوه بر هزینه کمتر، بتوانند با لایه ۱ اتریوم هم تعامل داشته باشند. همانطور که از نام آن‌ها مشهود است، این کانال‌ها می‌توانند وضعیت کیف پول‌ اتریوم و دیگر کیف پول ها را از حیث میزان ارزش دارایی‌ها ردیابی و ارزیابی کنند.

توان عملیاتی بالا، برداشت فوری و کارمزد پایین را می‌توان مهم ترین ویژگی‌های State Channelها قلمداد کرد. علی رغم کمک به مقیاس پذیری و سرعت بخشیدن به روند پردازش تراکنش‌ها، این کانال‌ها هم پتانسیل درگیری با مشکلات امنیتی را دارند.

در بلاک چین‌هایی مانند اتریوم، اعتبار تراکنش‌ها به واسطه مکانیزم اجماع (Consensus Mechanism) سنجیده می‌شود. دلیل امنیت شبکه اتریوم هم این است که تعداد اعتبارسنجان (Validator)های شبکه بالا بوده و احتمال بروز مشکلات امنیتی توسط عده‌ای محدود، نزدیک به صفر خواهد بود.

State Channelها را می‌توان نمونه کوچکی از Mainnet شبکه دانست. این یعنی افراد محدود‌تری وظیفه اعتبارسنجی تراکنش‌ها را عهده دار هستند که ریسک بروز مشکلات امنیتی را به همراه دارد.

پلاسما (Plasma)

یکی دیگر از شناخته شده ترین راه حل‌های لایه ۲، پلاسما بوده که با به کارگیری قراردادهای هوشمند (Smart Contracts) و درخت مرکل (Merkle Tree)، زنجیره‌های جانبی (Sidechains) را در امتداد یک دیگر ایجاد می‌کند.

حال از آنجایی که پروسه محاسبه و پردازش تراکنش‌ها در سایدچین‌ها صورت می‌پذیرد، ترافیک لایه ۱ شبکه کاهش می‌یابد و همین مهمترین گام برای بهبود مقیاس پذیری خواهد بود.

امکانات امنیتی پلاسما، مهم ترین ویژگی منحصر به فرد این تکنولوژی به حساب می‌آید. چرا که با استفاده از ساز و کار Fraud Proof، به شناسایی Nodeهایی می‌پردازد که تراکنش‌های نامعتبری را به بلاک‌ها منتقل می‌کنند.

علاوه بر امنیت، کاهش هزینه و حجم داده‌ها هم از جمله خصوصیات پلاسماها به شمار می‌روند. این تکنولوژی، با دیگر راه حل‌های مقیاس پذیری اعم از شاردینگ (Sharding) هم سازگار هستند.

از مزایای جذاب این پلاسماها گفتیم امّا فراموش نکنیم که هیچ چیز بی عیب و نقص نیست و شاید بتوان تاخیر در برداشت از Mainnet را، پاشنه آشیل این تکنولوژی تلقی کرد. به طور متوسط، بازگرداندن دارایی از میننت، ۱ تا ۲ هفته زمان خواهد برد!

رول آپ‌ها (Rollups)

رول آپ‌ها را می‌توان همانند پلاسماها دانست. با این تفاوت که Rollupها بخشی از داده‌ها را در زنجیره اصلی نگهداری می‌کنند. همانطور که از عبارت Rollup قابل حدس است، می‌توان گفت که این تکنولوژی، تعدادی از تراکنش‌ها را جمع آوری (Roll Up) می‌کند تا با تبدیل آن‌ها به یک داده واحد، از حجم آن‌ها کاسته و روند پردازش را تسریع کند.

به عبارتی، تراکنش‌ها را از زنجیره اصلی خارج می‌کنند و با فشرده سازی (Compression) آن‌ها در بستری Off-Chain، از حجم ترافیک لایه اول می‌کاهد. البته به سبب امنیتی بیشتر، تایید نهایی تراکنش‌ها به وسیله لایه ۱ انجام می‌شود.

سازگاری با ماشین مجازی اتریوم (EVM)، مهم ترین ویژگی اختصاصی رول آپ‌ها به حساب می‌آید. این رول آپ‌ها در ۲ گروه کلی طبقه بندی می‌شوند: ZK-Rollup و Optimistic Rollups که در مقاله رول آپ در بلاک چین چیست؟ به تفصیل آن‌ها را معرفی کرده‌ایم.

پالیگان شاخص ترین پروتکلی است که رول آپ‌ها را مورد استفاده قرار می‌دهد. با به کارگیری ZK-Rollupها، دیگر ضرورتی به اعتبار سنجی هر تراکنش به صورت جداگانه نخواهد بود. همین موضوع، موجب تسریع فرایند پردازش تراکنش‌ها می‌شود.

لیست پروژه های لایه دوم اتریوم

حال که با انواع مختلف پروتکل‌های لایه دوم آشنا شدیم، نوبت به معرفی پروژه‌های موفق لایه دوم اتریوم می‌رسد. قسمت قبل را با پالیگان به اتمام رساندیم و بد نیست اگر این بار، این بلاک چین را در ابتدای لیست قرار دهیم!

پالیگان؛ اتریومی سریع و ارزان

یکی از بزرگ‌ترین راه‌حل‌های مقیاس‌پذیری لایه ۲ اتریوم، Polygon بوده که به عنوان یک Sidechain در موازات اتریوم فعالیت می‌کند. تراکنش‌های سریعتر و البته ارزانتر، مهم ترین مزایای پالیگان (MATIC) در مقایسه با اتریوم هستند.

نکته قابل توجه در رابطه با پالیگان، این بوده که کاربردهای این بلاک چین به مقیاس پذیری محدود نمی‌شود. پشتیبانی از بیش از ۵۰۰ برنامه غیرمتمرکز (Dapp)، سازگاری با EVM و پذیرش توسط پلتفرم‌های بزرگی چون یونی سواپ و اوپن سی، پالیگان را به یک بلاک چین قدرتمند در دنیای غیرمتمرکز تبدیل کرده است.

همچنین توسعه دهندگان این امکان را دارند تا با استفاده از کیت توسعه دهنده نرم افزار (SDK) پالیگان، سایدچین‌هایی را در شبکه ایجاد کنند. در حال حاضر، Polygon از ساز و کارهای پلاسما، Optimistic Rollup و ZK-Rollupها نیز، پشتیبانی می‌کند.

• ارزش بازار:۱۲.۷ میلیارد دلار
• ارزش TVL: حدود ۱.۲۱ میلیارد دلار (طبق داده‌های منتشر شده توسط DefiLlama)
• قیمت لحظه‌ای توکن MATIC

آربیتروم: بلاک چین بدون توکن

آربیتروم از نخستین راه حل‌های مقیاس پذیری اتریوم بود که توانست در زمانی کم، محبوبیت قابل توجهی را کسب کند. میزان تراکنش‌های پردازش شده در ثانیه (TPS) در شبکه آربیتروم، به ۴۰ هزار تراکنش می‌رسد. کارمزد (گس فی) آربیتروم هم اغلب اوقات، چیزی حدود ۲ سنت خواهد بود که تقریبا ناچیز محسوب می‌شود.

قراردادهای هوشمند آربیتروم بر پایه رول آپ‌های Optimistic پایه گذاری شده‌اند و همانند پالیگان، از سازگاری با EVM برخوردار است.

اگر از ما درباره بهترین ارزهای دیجیتال لایه دو اتریوم برای سرمایه‌گذاری سوال کنند، آربیتروم پاسخ مناسبی نخواهد بود! چرا که این شبکه توکن بومی خود را عرضه نکرده است؛ حداقل تا به این لحظه. با این حال، نباید فراموش کنیم که مجموع ارزش قفل شده (TVL) این پلتفرم، به بیش از ۱.۶میلیارد دلار می‌رسد.

از این میزان دارایی، توکن بومی صرافی غیرمتمرکز GMX که با همین نام فعالیت دارد، بیشترین میزان توکن قفل شده در آربیتروم را به خود اختصاص داده است. در زمان نگارش این مطلب، میزان ارزش بازار این توکن به بالغ بر ۶۸۳ میلیون دلار می‌رسد.

Optimism و پردازش خوشبینانه!

یکی از اصلی ترین پروتکل‌هایی که Optimistic Rollupها را مورد استفاده قرار می‌دهد، پروژه‌ای است که نامی مشابه همین رول آپ‌ها دارد. پروتکل آپتیمیزم (OP)، توسط بنیاد Optimism عرضه شده است.

Optimistic Rollupها، فرض را بر این می‌گذارند که هر تراکنش معتبر است. البته این موضوع به معنای پذیرش بی دلیل هر تراکنش نیست. بلکه به منظور تسریع روند پردازش تراکنش‌ها انجام می‌شود و به منظور اعتبارسنجی هر تراکنش، اعتبارسنجان نیاز دارند تا Fraud Proof خود را ارائه کنند.

در واقع آپتیمزم تنها زمانی به صورت جدی فعالیت می‌کند که در شبکه فعالیت مشکوکی به چشم بخورد. علاوه بر مقیاس پذیری، آپتیمیزم برای بهبود امنیت تراکنش‌ها هم تلاش می‌کند. به عبارتی برای اطمینان از معتبر بودنِ تراکنش‌ها، هر Node می‌تواند با استیک توکن‌های خود در شبکه، به ولیدیتور تبدیل شود.

آپتیمیزم و آربیتروم تا حد زیادی به یکدیگر شباهت دارند. چرا که هردو از Fraud Proofها و رول آپ‌های آپتیمیستیک استفاده می‌کنند. البته توکن بومی آپتیمیزم، موجب شده تا بسیاری از سرمایه گذاران این پروژه را در اولویت قرار دهند.

• ارزش بازار: ۶۸۸ میلیون دلار
• ارزش TVL: بیش از ۸۴۷ میلیون دلار
• قیمت لحظه‌ای توکن OP

ImmutableX میزبان NFTها

ImmutableX یکی دیگر از پروتکل‌های لایه دوم اتریوم بوده که با هدف پردازش تراکنش‌های NFTها پا به میدان گذاشته است. این پروژه اولین پلتفرمی است که ZK-Rollupها را به طور انحصاری روی حوزه NFT متمرکز کرده است. این شبکه به فعالان حوزه وب ۳ اجازه می‌دهد تا پروژه‌های خود مانند بازی‌های بلاک چینی را با کارمزد تقریبا صفر، عرضه کنند.

ImmutableX تکنولوژی ZK-Rollup را به کار می‌گیرد. به عبارتی به جای پردازش مجزای هر تراکنش، این تکنولوژی صدها تراکنش مختلف را به یک Proof واحد تحت عنوان ZK-STARK تبدیل می‌کند تا روند پردازش با سرعت بیشتری انجام شود.

این راه حل لایه دوم، می‌تواند در هر ثانیه، بیش از ۹ هزار تراکنش NFT را پردازش کند. همانطور که گفتیم، کارمزد پایین و در برخی موارد کارمزد صفر، انگیزه لازم را برای توسعه دهندگان بازی‌های Web3 و معامله گران یا سازندگان NFT ایجاد می‌کند.

• ارزش بازار: ۹۸۱ میلیون دلار

• ارزش TVL: رقمی بالغ ۱۴۱ میلیون دلار

شیباریوم؛ کاهش وابستگی به اتریوم

رشد چند صد هزار درصدی در ۲-۳ سال اخیر، شیبا اینو (SHIB) را به تیتر اول اکثریت نشریات کریپتویی تبدیل کرده است. علی رغم رکورد شکنی‌های متعدد این توکن ERC-20، تیم توسعه دهنده آن همواره به دنبال کاهش وابستگی به زنجیره اصلی اتریوم و مهم تر از آن، ثبات و رشد با دوام بوده‌اند. انتشار پروژه لایه ۲ شیباریوم (Shibarium)، گامی مهم برای تحقق این اهداف خواهد بود.

این زنجیره جانبی، فرایند محاسبه و پردازش بخش عمده‌ تراکنش‌های شبکه شیبا را بر عهده می‌گیرد تا با کاهش اتکا به اتریوم و حجم تراکنش‌های شیبا، شاهد تراکنش‌های ارزانتر و سریع تری باشیم.

انتشار پروژه شیباریوم، بارها به تعویق افتاد و آخرین بار عنوان شده بود که این پلتفرم مورد انتظار، در اواخر ۲۰۲۲ عرضه می‌شود. با این حال، اکنون در سومین ماه از سال ۲۰۲۳ هستیم و همچنان این پروژه روانه بازار نشده است.

با این حال حتی انتشار اخبار مربوط به این پروژه لایه دوم، قیمت ارزهای اکوسیستم شیبا اینو یعنی LEASH، SHIB و BONE را دستخوش تغییراتی کرده و به اعتبار این اکوسیستم افزوده است.

لوپرینگ پلتفرمی برای صرافی‌ها

لوپرینگ (LRC) هم از دیگر پروژه‌های لایه ۲ اتریوم بوده که علاوه بر کمک به افزایش مقیاس پذیری، فرایند ساخت و توسعه صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) را تسهیل می‌کند. این پروتکل در سال ۲۰۱۹ و به رهبری مهندس نرم افزار سابق گوگل یعنی گری وانگ (Gary Wang)، راه اندازی شد.

تعداد تراکنش‌های پردازش شده در ثانیه (TPS) لوپرینگ برابر ۲ هزار تراکنش بوده که آماری مناسب به حساب می‌آید. البته که با راه اندازی صرافی غیرمتمرکز اختصاصی Loopring و امکان استیک نقدینگی، شاهد آینده بهتری برای لوپرینگ و ارز LRC خواهیم بود .

صرافی لوپرینگ از تکنولوژی ZK-Rollup هم استفاده می‌کند و با مقیاس پذیری بالا، کارمزد مبادلات صرافی را به حداقل (۰.۱ تا ۰.۳درصد مبلغ تراکنش) می‌رساند.

این صرافی از مکانیزم دفترچه سفارشات (Order-Book) بهره می‌برد که توسط صرافی‌های متمرکز مورد استفاده قرار می‌گیرد و بسیاری آن را با صرافی‌های AMM مقایسه می‌کنند. حجم معاملات Loopring DEX هم از ۵.۷ میلیارد دلار فراتر می‌رود.

• ارزش بازار: ۶۴۰.۳ میلیون دلار
• ارزش TVL شبکه: ۱۴۰.۸ میلیون دلار
• قیمت لحظه‌ای LRC

آینده پروژه‌های لایه ۲ چه خواهد شد؟

در مطلب امروز، پروژه‌های موفق لایه دوم اتریوم را شناختیم. دیدیم که تمام این پروتکل‌ها، هدفی نسبتا مشترک را پیگیری می‌کنند: بهبود مقیاس پذیری، تسریع روند پردازش تراکنش‌ها و کاهش کارمزد.

علی رغم این هدف مشترک، دانستیم که هر یک از این پلتفرم‌ها قابلیت‌های منحصر به فرد خود را داراست. برخی مانند پالیگان از صدها اپلیکیشن غیرمتمرکز (Dapp) پشتیبانی می‌کنند و برخی هم مانند ImmutableX، به طور انحصاری در حوزه NFT و وب۳ فعالیت می‌کنند.

با وجود قابلیت‌های فراوان پروژه‌های لایه دو اتریوم که در متن به آن‌ها پرداختیم، بسیاری اعتقاد دارند که پس از مرج اتریوم و انتقال به الگوریتم PoS، دیگر نیازی به راه حل‌های مقیاس پذیری لایه دو نیست.

شاید این موضوع تا حدی عقلانی به نظر برسد امّا متوجه شدیم که امکانات این پروژه‌ها به مقیاس پذیری محدود نمی‌شود. قطعا با اعمال برخی آپدیت‌ها و افزودن قابلیت‌های جدید، شاهد پیشرفت روزافزون پروژه‌های لایه ۲ خواهیم بود.

به طور کلی، بسیاری از کارشناسان معتقدند که سرمایه گذاری روی ارزهای لایه ۲ اتریوم، ما را در وضعیتی برد-برد قرار می‌دهد. چرا که علاوه بر کمک به بهبود مقیاس پذیری، قابلیت‌هایی چون پردازش معاملات NFTها، مبادلات سریع، توسعه Dappها و سازگاری با ماشین مجازی اتریوم (EVM) را در اختیار ما قرار می‌دهند که خود نوعی سود به حساب می‌آید!

در آخر، امیدواریم این مقاله به سوالات شما پاسخ داده باشد. از رول آپ‌ها، پلاسما و State Channels گفتیم و اکنون که به انتهای دفتر رسیدیم، می‌خواهیم از شما بپرسیم که به نظر شما، بهترین پروژه‌‌ های لایه دو اتریوم کدام‌اند؟