DAO چیست؟ تشکیلات اداری با چاشنی بلاک چین و دنیای غیرمتمرکز!

شرکت‌های بزرگی مانند اپل، مایکروسافت و Walmart را در نظر بگیرید. فکر می‌کنید که این کمپانی‌ها چگونه برای امور اساسی خود تصمیم گیری می‌کنند؟

طبیعتا ابتدا اعضای هیئت مدیره پیشنهادها و نظرات خود را بیان می‌کنند و سپس این پیشنهادات به مقامات بالاتر منتقل می‌شود. در صورت تایید، احتمالا شاهد اجرای طرح‌های مورد نظر باشیم.

همانطور که دیدید، در اکثریت مواقع اختیارات افراد محدود است و احتمال بروز اختلاف نظرهایی نیز وجود دارد. آیا برای این موارد راه حلی در نظر گرفته شده است؟ می‌توانیم از DAO و تکنولوژی بلاک چین بپرسیم!

امروز می‌خواهیم با مفهوم DAO آشنا شویم که در چندسال اخیر، راه خود را به دنیای غیرمتمرکز پیدا کرده و چه بسا که در آینده‌ای نه چندان دور، آن را به عنوان جایگزین سیستم‌های مدیریت سنتی قلمداد کنیم. برای آشنایی بیشتر با ماهیت ارز دیجیتال مقاله ارز دیجیتال چیست را حتما مطالعه کنید.

DAO چیست؟

همانند هر عبارت دیگری در دنیای غیرمتمرکز، در ابتدا نیاز داریم تا با مفهوم لغوی اصطلاح DAO آشنا شویم. دائو مخفف عبارت Decentralized Autonomous Organization است که به یک سازمان خودمختار و غیرمتمرکز اشاره دارد.

هر DAO با هدف پیگیری اهداف مدیریتی و به ثمر نشاندن برنامه‌های مختلف، فعالیت خود را آغاز می‌کند. از این حیث می‌توانیم دائو ها را مشابه شرکت‌هایی بدانیم که روزانه با آن‌ها سر و کار داریم. امّا آیا شیوه کار این دو هم مانند یکدیگر است؟

در ابتدای مطلب به کمپانی‌های صاحب نامی اشاره کردیم که از سیستمی متمرکز پیروی می‌کنند و در آن‌ها مرکزیت حاکم است. به عنوان مثال برای اجرایی شدن یک ایده در شرکت تسلا، همه چیز به رضایت ایلان ماسک وابسته خواهد بود!

در DAOها مرکزیتی وجود ندارد و مهم ترین وجه اختلاف دائو با تشکیلات اداری متداول، به همین غیرمتمرکز بودن آن مرتبط می‌شود. بدین صورت که در این نوع سیستم، قدرت مرکزی‌ای وجود ندارد.

گفتیم که هر DAO ها با بلاکچین سروکار دارند. بنابراین، قدرت مرکزی میان اعضای آن تقسیم می‌شود که ویژگی اصلی تکنولوژی بلاک چین را به ما یادآوری می‌کند: غیرمتمرکز بودن! توضیح مفهوم بلاک چین به زبان ساده

پس:

• دائو یک سازمان مستقل غیرمتمرکز ساختار موجودیتی است که در آن دارندگان توکن در مدیریت و تصمیم گیری یک واحد تجاری مشارکت می‌کنند.
• هیچ مرجع مرکزی در روش DAO وجود ندارد. در عوض، قدرت بین دارندگان توکن توزیع می‌شود که به طور جمعی رای می‌دهند.
• همه رای‌ها و فعالیت‌ها از طریق DAO روی یک بلاک چین ارسال می‌شوند و همه اقدامات کاربران را برای عموم قابل مشاهده می‌کنند.
• یک DAO باید اطمینان حاصل کند که امنیت در اولویت قرار دارد، زیرا سوء استفاده‌ها می‌توانند میلیون‌ها دلار از پس‌انداز خزانه‌داری DAO را تخلیه کنند. همان اتفاقی که برای اتریوم کلاسیک افتاد!

تاریخچه و خالق دائو

اولین نمونه موفق دائو، BitShares بود، یک پلتفرم تجارت الکترونیک مجازی که مرچنت‌ها و مشتریان را بدون قدرت مرکزی به هم پیوند می‌داد. در آن زمان، Bitshares به عنوان یک شرکت مستقل غیرمتمرکز (DAC) نامگذاری شد، اصطلاحی که توسط بنیانگذار آن، دن لاریمر ابداع شد.

یکی از اولین دائوها به نام The DAO سازمانی بود که توسط توسعه دهندگان برای خودکارسازی تصمیمات و تسهیل تراکنش‌های ارزهای دیجیتال ایجاد شد و به دلیل مشکل امنیتی که در کدهای آن بود، هک شد و اتریوم کلاسیک را دچار مشکل کرد. جدایی اتریوم و اتریوم کلاسیک به همین دلیل بود!

دائو چگونه کار می‌کند؟

از رویکرد Decentralized یا غیرمتمرکز گفتیم. همچنین آموختیم که تصمیم گیری‌های مختلفی در DAO انجام می‌شود. اکنون ممکن است سوالی در ذهنمان به وجود آید. چه چیزی تصمیم گیری‌ها و نظرات اعضای دائو را ثبت می‌کند؟

همانند توافقات صورت گرفته در ادارات، در DAO هم تمام اطلاعات مربوط به توافق‌ها و تصمیم گیری‌ها در قراردادهای مختلفی ثبت می‌شوند. ببا این تفاوت که این قراردادها با کاغذ و قلم منعقد نمی‌شوند!

قراردادهای هوشمند یا Smart Contractها وظیفه ثبت اطلاعات و فعالیت‌های DAO را بر عهده دارند. امضای این قراردادها هم همان کدهایی هستند که داده‌های مربوط به بلاک چین را شامل می‌شوند. قرارداد هوشمند چیست؟

رای گیری در DAO چطور انجام می‌شود؟

با پیش زمینه‌ای که از قراردادهای هوشمند داریم، می‌توانیم به سراغ شیوه رای گیری برویم. رای گیری‌های DAO عمدتا به شیوه انتخابی انجام می‌پذیرند. بدین صورت که کاربران بین گزینه‌های مختلفی، نظر خود را در رابطه با امور شبکه ارائه می‌دهند.

علی رغم غیرمتمرکز بودن DAO، نباید فراموش کنیم که تنها افرادی می‌توانند در تصمیم گیری‌های مختلف شرکت کنند که توکن‌های دائو را در اختیار داشته باشند. اعطای امتیازاتی چون رای گیری و شرکت در تصمیم گیری‌ها، ارزش این توکن‌ها را افزایش می‌دهند. پروژه‌های مبتنی بر بلاک چین می‌توانند از روش دائو برای تصمیم‌گیری‌های شبکه خود استفاده کنند.

تصور کنید که فردی به نام چارلی ۱۰۰ توکن را به شبکه اعطا کرده و شخصی به نام پیتر، مالکیت ۵۰ توکن را بر عهده دارد. در چنین موقعیتی، بدیهی است که چارلی از حق رای بالاتری برخوردار خواهد بود.

پشتوانه مالی

هر DAO یک خزانه یا treasury را در اختیار دارد که تمام نقدینگی و دارایی موجود در سازمان را شامل می‌شود.

همانند دیگر امور DAO، اعضا این قابلیت را دارند که در تصمیم گیری‌های مربوط به نقدینگی‌ شرکت کرده و شیوه استفاده از آن را مشخص کنند. همچنین هر DAO این امکان را دارد که توکن بومی اکوسیستم خود را با فیات مبادله کرده و درآمدزایی خود را داشته باشد.

اعضا تصمیمات مختلفی را در رابطه با شیوه تخصیص بودجه اتخاذ می‌کنند. شرکت در امور خیریه و خرید یا عرضه NFTها از جمله فعالیت‌هایی هستند که مورد استقبال DAOها قرار می‌گیرند.

حال که با ساز و کار حاکم بر DAO آشنا شدیم، بد نیست اگر مزایا و معایب این ادارات بلاک چینی را هم مورد بررسی قرار دهیم.

نقاط قوت و ضعف DAOها

هر مفهومی که با آن مواجه می‌شویم، مزایا و معایب مختص به خود را دارد. موضوع امروز ما هم از این قاعده مستثنی نیست. در ادامه به برخی از نقاط قوت و ضعف دائوها خواهیم پرداخت.

مزایای DAO

۱. شاید مهم‌ترین دلیل محبوبیت DAOها چیزی نباشد جز رویکرد غیرمتمرکز. در این شیوه، اعضای هر اجتماع نیازی به اعتماد به اشخاص ثالث یا نهادهای مدیریتی ندارند.

همانطور که اشاره کردیم، همه چیز با قراردادهای هوشمند پیگیری می‌شود. فعالیت این قراردادها هم به اعضا بستگی دارد و هر شخصی اختیارات مشخصی خواهد داشت.

۲. به طور کلی، مدیر یا مسئولی وظیفه نظارت بر DAO را بر عهده ندارد. بلکه تمامی اعضا مانند یک مدیر عمل می‌کنند و اهداف اکوسیستم را به ثمر می‌نشانند.

۳. تعامل اعضای اکوسیستم موجب شده تا فعالیت DAOها ادامه‌دار باشد. به عبارتی، مراجع مرکزی مانند دولت نمی‌توانند این اجتماع‌ها را متوقف کنند. فعالیت آن‌ها تنها زمانی پایان می‌یابد که میان دارندگان توکن‌ها، توافقاتی صورت گیرد.

۴. ناگفته نماند که همانند بسیاری از شبکه‌های غیرمتمرکز، دائو ها هم به صورت Open Source یا متن باز فعالیت دارند. در واقع مکانیزم هر DAO طوری طراحی شده که تمامی توسعه دهندگان بتوانند به ساختار شبکه دسترسی داشته باشند و مشکلات و باگ‌های شبکه را شناسایی کنند.

متن باز بودن DAOها مزایای فراوانی را به دنبال دارد. چرا که در صورت نیاز، راه حل‌های مختلفی برای حل مشکلات احتمالی زیرساخت‌ها ارائه خواهد شد. امّا این موضوع می‌تواند گاهی اوقات به عنوان پاشنه آشیل شبکه ایفای نقش کند!

معایب DAO

گفتیم که دائوها پلتفرم‌هایی متن باز هستند که توسعه دهندگان مختلفی امکان شرکت در فعالیت‌های آن را دارند. این می‌تواند برای اکوسیستم سودمند باشد. امّا نباید فراموش کنیم که هکرها هم قابلیت دسترسی به شبکه را خواهند داشت.

۱. آسیب پذیری و مشکلات امنیتی DAOها مهم ترین نقاط ضعف این سازمان‌ها به شمار می‌آیند. اگرچه، اکثریت پلتفرم‌های بلاک چینی با این نوع خطرات مواجه هستند.
همانطور که اخیرا شاهد مشکلات امنیتی و به سرقت رفتن دارایی‌های شبکه‌های Ronin Bridge و هارمونی بودیم. در بخش‌ بعدی یکی از بزرگ‌ترین حملات DAOها را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

۲. زمانبر بودن فرایند تایید فعالیت‌های اکوسیستم، از دیگر مواردی هستند که در لیست معایب DAOها قرار می‌گیرند. به عنوان مثال در یک اداره، شاید تنها رای چند نفر از اضای تیم مدیریت برای تایید یک امر کافی باشد امّا در دائوها رای گیری میان تمام اعضا انجام می‌شود که طبعا زمانبر خواهد بود.

اگرچه که تقسیم شدن اختیارات میان اعضا، در اکثریت مواقع به عنوان نقطه قوت هر DAO به حساب می‌آید. امّا همانند Open Source بودن پروژه‌ها، می‌تواند گاهی اوقات مشکلاتی را به بار آورد.

هک شدن نخستین پلتفرم دائو

احتمالا شما هم علاقه‌مند هستید تا بدانید که نخستین پروژه DAO در چه تاریخی کار خود را آغاز کرد و سرانجام آن به کجا ختم شد. اگر این گونه است، پس ادامه مطلب را از دست ندهید!

در آپریل سال ۲۰۱۶، سازمانی تحت عنوان The DAOبه عنوان پلتفرمی غیرمتمرکز و متن باز ایجاد شد. این پروژه فعالیت خود را بر بستر بلاک چین بزرگ اتریوم که هنوز از اتریوم کلاسیک مشتق نشده بود شروع کرد. در زمان عرضه، بودجه‌ای بالغ بر ۱۵۰ میلیون دلار به این پروژه تخصیص یافت.

به نقل از Economist در ماه می ۲۰۱۶، The DAOحدود ۱۴درصد از کل ذخیره اترها را در اختیار داشت. با وجود پشتوانه مالی قدرتمند، در همان زمان اطلاعیه‌ای به سرمایه گذاران دائو ارسال شد که به آن‌ها در رابطه با آسیب پذیری و مشکلات امنیتی شبکه هشدار دهد.

ظاهرا هکرها بیش از هر شخص دیگری به این هشدارها توجه کرده بودند! سرانجام در۱۷ ژوئن ۲۰۱۶، شبکه تحت تاثیر یک حمله قرار گرفت و ۳.۶میلیون واحد ETH به سرقت رفت. این میزان دارایی در آن زمان به حدود ۵۰میلیون دلار می‌رسید.

تولّد دوباره اتریوم!

هک پلتفرم The DAO انتقادات بی‌شماری را به همراه داشت. بسیاری از سرمایه گذاران اعتماد خود را نسبت به این مفهوم نو از دست داده بودند. در همان حال، ویتالیک بوترین سافت فورکی را منتشر کرد تا با این مشکلات مقابله کند.

اگرچه، این سافت فورک آسیب پذیر شناخته شد و پس از اختلافات فراوان، هارد فورکی معرفی شد که درحال حاضر آن را با نام اتریوم(ETH) و دومین دارایی باارزش براساس ارزش بازار می‌شناسیم. آشنایی با مفهوم هارد فورک و سافت فورک

عملکرد هارد فورک به این گونه بود که تمام اطلاعات موجود در تاریخچه شبکه به طور مجدد تنظیم شده و پروژه از خود را از نو آغاز کرده است. پس از فعالیت هارد فورک اتریوم، سافت فورک شبکه هم مجددا راه اندازی شد که اکنون با نام اتریوم کلاسیک (ETC) به کار خود ادمه می‌دهد. در این مقاله به طور کامل ماجرای هک The DAO و منشعب شدن اتریوم را توضیح داده‌ایم: اتریوم کلاسیک چیست؟

پروژه‌های مبتنی بر DAO

با ساز و کار عمومی DAOها و تفاوت این مفهوم با سازمان‌های اداری آشنا شدیم. تاریخچه نخستین و نحس‌ترین(!) DAO را هم مورد بررسی قرار دادیم. اکنون نوبت آن رسیده تا چند نمونه فعال و شاخص از DAOها را برای شما بیاوریم.

آراگون (ANT)

پلتفرم Aragon به طور اختصاصی در زمینه تامین ابزارهای متن باز (Open-Source) برای ساخت و اجرای DAOها فعالیت دارد. به عبارتی دیگر، اموری همچون دسترسی به حاکمیت در پلتفرم‌ها را سهولت می‌بخشد.

جالب است بدانید که یکی از نواحی خودمختار در کشور اسپانیا هم «آراگون» نام دارد. مفهوم DAO را که به خاطر دارید؟ حرف A در این عبارت، به کلمه Autonomous اشاره دارد که در لغت به معنای خودمختار است.

همانطور که در وبسایت رسمی آراگون به آن اشاره شده، این پروژه در نظر دارد تا امکان ایجاد زیرساخت‌های غیرمتمرکز را برای کاربران فراهم کند. در اینجا نقش اصلی بر عهده قراردادهای هوشمند بوده و هیچ گونه نهاد متمرکزی در امور دخالت نخواهد داشت.

لایدو دائو (LDO)

پروژه لایدو به منظور ارائه خدمات غیرمتمرکز مبنی بر استیک نقدینگی، LidoDAO(LDO) اکنون به فعالیت خود ادامه می‌دهد. اخیرا این دائو با استقبال قابل توجهی مواجه شده و شمار کاربران فعال آن همواره درحال افزایش است.

Lido.fi در سال ۲۰۱۹ راه اندازی شد و به کاربران اجازه می‌دهد که هر مقداری از دارایی را در شبکه استیک وبه ازای آن سود را دریافت کنند. دیفای چیست؟ معرفی پلتفرم‌های دیفای و نحوه سرمایه‌گذاری روی آن‌ها از آنجایی که برای تبدیل شدن به ولیدیتور شبکه حتما باید مضربی از ۳۲ اتر داشت، بسیاری افراد نمی‌توانند در این کار مشارکت کنند و لایدو برای این مشکل، راهکار ارائه داده.
برخلاف اکثریت پلتفرم‌های استیکینگ، توکن‌های سپرده گذاران در شبکه قفل نمی‌شود و کاربران همواره این امکان را دارند که به سرمایه خود دسترسی داشته باشند و در پلتفرم‌های دیفای دوباره از آن استفاده کنند.

LidoDAO بزرگترین استخر نقدینگی برای استیکینگ اتریوم محسوب می‌شود. هولدرها می‌توانند ارزهایی از جمله اتریوم (ETH)، سولانا (SOL)، پالیگان (MATIC) و کوزاما (KSM) را در این شبکه استیک کنند.

میکر دائو (MKR)

هر فردی ممکن است به وام نیاز پیدا کند. امّا طبعا با موانع متعددی روبه‌رو خواهد شد که احتمالا با آن‌ها آشنا باشید!

MakerDAO پلتفرمی مبتنی بر بلاک چین اتریوم است که با هدف وام دهی و استقراض (Lending & Borrowing) ارزهای دیجیتال پا به دنیای غیرمتمرکزها نهاده تا به یکی از محبوب ترین دائو ها مبدل شود.

غیرمتمرکز بودن و حذف واسطه‌ها، از عواملی هستند که این پروژه را به یکی از منحصر به فردترین DAOها تبدیل کرده تا مراجعان با موانع کمتری مواجه باشند. خرید MKR در پول نو

تاکنون متوجه شدیم که میکر دائو مدیریت وام دهی و استقراض دارایی‌ها را بر عهده دارد. علاوه بر این باید اشاره کنیم که ارزش گذاری وام‌ها هم به وسیله ارز (MKR) و استیبل کوین (DAI) انجام پذیر هستند.

به طور خلاصه، MakerDAO یکی از سرآمدهای DeFi (Decentralized Finance) به حساب می‌آید. این اصطلاح فراگیر، ابزارها و خدمات مالی را به استفاده از رویکردی غیرمتمرکز سوق می‌دهد تا از اتکا به نهادهای دولتی و مرکزی کاسته شود.

کِرو فایننس (CRV)

احتمالا تا کنون به نام صرافی‌های غیرمتمرکزی مانند UniSwap برخورده‌اید. همانند یونی سواپ، Curve هم در لیست پلتفرم‌های معاملاتی غیرمتمرکز (DEX) جای دارد. امّا با یک تفاوت! قیمت لحظه‌ای ارز CRV

Curve.Fi بیشتر روی استیبل کوین‌ها متمرکز است و شاید بتوان آن را یک بستر معاملاتی ایده‌آل برای سرمایه گذارانی دانست که ترجیح می‌دهند تا در دارایی‌های کم ریسک سرمایه گذاری کنند. همانند Maker، کرو هم روی زنجیره اتریوم به فعالیت خود ادامه می‌دهد.

USDT،DAI،USDC،BUSD و TUSD از جمله استیبل کوین‌هایی هستند که این پلتفرم پشتیبانی می‌کند. علاوه بر دارایی‌های باثبات، نوع Wrapped برخی دارایی‌ها مانند رپد بیت کوین (WBTC) و رپد اتریوم (WETH) هم در لیست دارایی‌های تحت پشتیبانی این DEX قرار دارند.

برای رصد DAOهای دیگر و کسب اطلاعات مختلف درباره پلتفرم‌های غیرمتمرکز کاربردی، می‌توانید از ابزارهایی مانند DeepDAO بهره‌مند شوید و به آمار و ارقام مربوط به دائوها دسترسی داشته باشید.

اگر از این مطلب لذت بردید، پشنهاد می‌کنیم مقاله بهترین ارزهای دیجیتال برای سرمایه گذاری در سال ۲۰۲۳ را نیز از دست ندهید

سخن پایانی

بلاک چین، قراردادهای هوشمند، توکن‌های غیرمثلی (NFT) و حالا DAO! این‌ها مفاهیمی هستند که پایه‌های دنیای رو به جلوی غیرمتمرکز را بنا کرده‌اند و به دلیل اهمیتی که دارند، تا کنون آن‌ها زیر ذره بین بلاگ پول نو برده‌ایم.

دیدیم که بسیاری از افراد سیستم‌های سنتی را با DAOها و دیگر پروژه‌های غیرمتمرکز جایگزین کرده‌اند. همچنین پی بردیم که دائوها انواع مختلفی دارند و با اهدافی چون وام دهی، استیکینگ و تامین نقدینگی، ایجاد DAO یا مبادلات ارزی مسیر خود را آغاز می‌کنند.

علی رغم استقبال مناسب از DAOها، باید بپذیریم که مانند دیگر مفاهیم غیرمتمرکز، این سازمان‌ها هم در ابتدای راه خود قرار دارند و برای تثبیت جایگاه، طبیعتا به زمان بیشتری نیاز خواهد بود.

شما چه دیدگاهی دارید؟ آیا تا کنون از DAOها استفاده کرده‌اید؟ تجربیات و نظرات خود را با ما به اشتراک بگذارید🙏

برای مشاوره رایگان درباره ارزهای دیجیتال، کیف پول، خرید و فروش و… پیام بگذارید تا کارشناسان ما راهنمایی‌تان کنند.