لیکویید شدن چیست؟ کابوس معامله‌گران فیوچرز!

«لیکویید شدن» یا Liquidation شاید ترسناک‌ترین کلمه‌ای باشد که یک تریدر ارزهای دیجیتال می‌تواند بشنود! لیکویید شدن مفهومی‌ است که در معاملات فیوچرز که از قابلیت «لوریج یا اهرم» بهره‌مندند، معنا پیدا می‌کند. در واقع لیکویید شدن در ارز دیجیتال به معنای بستن حساب معاملاتی و صفر شدن موجودی کاربر است که گاهی موجب گرفتن تصمیمات عجیب و ناخوشایندی در افراد می‌شود.

در بازار پرنوسان رمزارزها، حتی استیبل‌ترین رمزارزها مثل بیت کوین و اتریوم هم دچار نوسانات چشمگیری می‌شوند و تریدرها غالبا این نوسانات را یک فرصت تلقی می‌کنند تا سود خود را افزایش بدهند. بعضی اوقات هم تصمیم می‌گیرند تا برای بیشتر کردن این سود، از لوریج یا اهرم‌ها استفاده کنند. این استفاده اگر حساب شده نباشد، می‌تواند باعث از دست رفتن تمام سرمایه فرد در معامله شود که به هیچ وجه موضوع مطلوبی نیست. در این مقاله سعی می‌کنیم تا به سوال «لیکویید شدن چیست؟» پاسخ جامعی بدهیم؛ امید که زین پس این اتفاق تلخ برای افراد کمتری رخ دهد!

ترید چیست و تریدر کیست؟ پاسخ به همه سوالات درباره تریدینگ!

معاملات فیوچرز چیست؟

معاملات فیوچرز یا آتی دسته‌ای از معاملات هستند که در آن‌ها می‌توان بر سر قیمت یک ارز در آینده گمانه‌زنی کرد؛ در واقع تریدر سعی می‌کند تا با پیش‌بینی روند و قیمت یک ارز در آینده، پوزیشن شورت (فروش) یا لانگ (خرید) باز کند. برای مثال اگر تریدری قصد دارد تا برای ارز بیت کوین پوزیشن شورت یا فروش باز کند، مقدار دلخواه خود را از صرافی قرض می‌گیرد، آن را به فروش می‌رساند و سپس در موقعیت مناسب مقدار بیت کوین قرض گرفته شده از صرافی را می‌خرد تا بدهی خود را تسویه کند. اختلاف قیمت خرید و فروشی که در اینجا صورت می‌گیرد، سود یا ضرر فرد را تشکیل خواهد داد.

 سعی کردیم تا مختصر توضیحی درباره معاملات فیوچرز یا آتی به شما ارائه دهیم چرا که این مقدار برای پیشبرد بحث اصلی‌مان کافی است، اما اگر نیاز به مطالعه و شناخت بیشتر معاملات فیوچرز دارید، مقاله «معاملات فیوچرز چیست؟» می‌تواند کمک زیادی به شما بکند.

اما لیکویید شدن چه ارتباطی با معاملات فیوچرز دارد؟ قابلیت بسیار مهمی که معاملات فیوچرز از آن بهره‌مندند، «اهرم‌ها یا لوریج» است. اهرم‌ها به تریدر این امکان را می‌دهند تا بدون نیاز به در اختیار داشتن مبلغ هنگفتی برای تریدکردن یا سرمایه‌گذاری، بخشی از سرمایه مورد نیاز خود را از صرافی قرض بگیرند و سپس با این سرمایه جدید و به نوعی مجازی، معامله خود را آغاز کنند.

اهرم یا لوریج چه ارتباطی با لیکویید شدن دارد؟

اهرم‌ها شاید یکی از جذاب‌ترین قابلیت‌هایی باشند که معاملات فیوچرز یا آتی در اختیار کاربران قرار می‌دهند؛ هرچند اگر از این جذابیت فریبنده به درستی استفاده نشود، می‌تواند به ضرر بزرگی برای تریدر منجر شود.

اهرم یا لوریج به افراد این امکان را می‌دهند تا سرمایه کمتری از مقدار مورد نظر خود را وارد معامله کنند و بخش باقی‌مانده را از صرافی قرض بگیرند. مقدار اهرم‌ها در صرافی‌های مختلف متفاوت است؛ برای مثال برای به کسانی که به تازگی در صرافی بایننس ثبت نام کرده باشند، اجازه استفاده از اهرم‌های بالاتر ۲۰x داده نمی‌شود.

هر اهرم با هر مقداری، نشان می‌دهد که در صورت استفاده از آن، مقدار سرمایه فرد همان برابر خواهد شد. فرض کنید که قصد دارید تا پوزیشنی را به وسیله اهرم ۱۰x باز کنید؛ در صورتی که سرمایه واقعی شما ۱۰۰۰ دلار باشد، صرافی ۹۰۰۰ دلار باقی‌مانده را به شما قرض خواهد داد تا معامله خود را با اهرم ۱۰x آغاز کنید. طبیعتا این موضوع باعث می‌شود تا سود و زیان شما در معامله هم ۱۰ برابر شود.

اگر در مثال بالا قصد داشته باشید تا یک پوزیشن لانگ برای بیت کوین باز کنید و نمودار هم طبق پیش‌بینی شما رفتار کند و قیمت بیت کوین تنها ۱۰% افزایش پیدا کند، سود شما ۱۰۰% خواهد بود! این موضوع شاید بسیار جذاب به نظر برسد، اما قسمت نگران‌کننده موضوع اینجاست که اگر تحلیل شما از قیمت و روند صحیح نباشد، و نمودار تنها ۱۰% برخلاف پیش‌بینی شما حرکت کند، ضرر شما ۱۰۰ درصدی خواهد بود و کل سرمایه خود را از دست خواهید داد؛ چیزی که اصطلاحا آن را «لیکویید شدن» می‌نامیم.

لیکویید شدن چیست؟

لیکویید شدن به شرایطی اطلاق می‌شود که تریدر سرمایه کافی را برای باز نگه داشتن پوزیشن نداشته باشد، در این صورت صرافی به طور خودکار پوزیشن را می‌بندد تا از نابودشدن سرمایه خودش جلوگیری کند! مقدار این سرمایه، مقدار دقیق، مشخص و یکسانی نیست و برای تمام افراد متفاوت است. مقدار سرمایه اولیه و اهرمی که برای معامله خود استفاده کرده‌اید در مشخص‌کردن سطحی که در آن لیکویید خواهید شد موثرند.

لیکویید شدن به معنای صفر شدن حساب کاربر در آن معامله بخصوص است. زمانی که از اهرم‌ها استفاده می‌شود، ضررهای کوچک هم منجر به از دست رفتن سرمایه اصلی فرد خواهند شد؛ این موضوع دقیقا همان عاملی‌ است که باعث لیکویید شدن فرد می‌شود. زمانی که ضرر فرد در معامله به اندازه سرمایه اولیه خودش برسد، صرافی به طور خودکار پوزیشن را خواهد بست و موجودی کاربر در آن معامله صفر خواهد شد.

فرض کنید در یک پوزیشن شورت برای اتریوم، سرمایه اولیه شما ۱۰۰ دلار است و همچنین قصد دارید تا معامله را با اهرم ۱۰x آغاز کنید. صرافی ۹۰۰ دلار باقی‌مانده را به شما خواهد داد تا معامله ۱۰۰۰ دلاری خود را شروع کنید. اگر نمودار برخلاف پیش‌بینی شما از قیمت حرکت کند و در واقع شاهد افزایش قیمت اتریوم باشیم، شما وارد ضرر خواهید شد اما تا زمانی که این ضرر به حد سرمایه اولیه شما نرسد، خطر لیکویید شدن شما را تهدید نخواهد کرد.

همانطور که گفته شد، لیکویید شدن شما بستگی به مقدار سرمایه اولیه، مقدار اهرم و میزان ضرری دارد که در معامله متحمل شده اید. برای مثال در مثال بالا، که سرمایه اولیه ۱۰۰ دلار و اهرم ۱۰x است، سقف ضرری که می‌توانید در معامله بپذیرید، بدون آنکه به لیکویید شدن برسید، ۱۰% است؛ چرا که در صورت ضرر ۱۰ درصدی، این ضرر با ۱۰ برابر شدن (به خاطر اهرم ۱۰x)، به ۱۰۰% خواهد رسید که منجر به لیکویید شدن شما خواهد شد.

با لیکویید شدن، سرمایه شما روانه نیستی خواهد شد! ریسک را مدیریت کنید.

لیکویید شدن در پلتفرم‌های وام دهی ارز دیجیتال

به جز تریدینگ، در ولتفرم‌های وام دهی ارز دیجیتال مانند کامپاند و آوه هم امکان لیکویید شدن دارایی‌ها وجود دارد. اگر شما بخش زیادی از وثیقه‌تان را وام بگیرید، ریسک لیکویید شدن وثیقه‌تان زیاد می‌شود. این اتفاق موقعی می‌افتد که ارزش ارزی که وام گرفته‌اید سقوط کند و وثیقه‌تان کفاف وام را ندهد. یعنی ارزش وثیقه شما کمتر از مقداری شود که وام گرفته‌اید.

در مقاله آوه چیست علاوه بر توضیح تصویری نحوه وام گرفتن از پلتفرم آوه، بخشی را به این موضوع اختصاص داده‌ایم که چه اتفاقی برای وثیقه‌ها می‌افتد. ولی به طور خلاصه می‌توان گفت که وثیقه شما به حراج (Auction)گذاشته می‌شود و هر کس وام شما را تسویه کند، وثیقه شما را مال خود کرده و دارایی شما لیکویید می‌شود. در هنگام وام گرفتن حتما به فاکتور سلامت (Health Factor) توجه کنید و درصد کمی از وثیقه‌تان را وام بگیرید تا دچار لیکویید شدن نشوید.

چگونه از لیکویید شدن جلوگیری کنیم؟

برای لیکویید نشدن، فرمولی طلایی وجود ندارد، یا نکته‌ای مخفی در دنیا نیست که تضمین دهد شما هیچ گاه لیکویید نخواهید شد. همیشه تحلیل درست و به دور از هیجان، تاثیر بسیار زیادی در کسب سود شما و جلوگیری از ضرر کردن خواهد داشت، اما نکته‌ای که که نه فقط در معاملات فیوچرز و لیکویید نشدن موثر است، استفاده از استراتژی‌های مدیریت سرمایه و ریسک است.

حتی بزرگ‌ترین تریدرهای دنیا هم در بسیاری از معاملات و پیش‌بینی‌های خود اشتباه می‌کنند؛ اما چیزی که آن‌ها را به بزرگ‌ترین تریدرهای دنیا تبدیل کرده است، مدیریت درست سرمایه در معاملاتی بوده است که در آن‌ها ضرر کرده‌اند.

چند تکنیک بسیار ساده وجود دارد که باعث خواهند شد سرمایه خود را در معامله کنترل کنید و نه تنها از لیکویید شدن حساب خود جلوگیری کنید، بلکه می‌توانید به وسیله آن‌ها ضرر خود را در معامله به حداقل برسانید:

۱. از استاپ‌لاس یا حد ضرر کمک بگیرید

استاپ‌لاس (Stop loss) یا حد ضرر یکی از ساده‌ترین ابزارهایی است که همه صرافی و بروکرهای دنیا به کاربران خود ارائه می‌دهند. استاپ‌لاس ابزاری ست که باعث می‌شود معامله در قیمت و حد ضرری که شما پیش از بستن معامله مشخص کرده‌اید، به طور خودکار بسته شود تا از ضرر بیشتر جلوگیری شود.

نمی‌توان برای هر معامله‌ای یک استاپ‌لاس یا درصد ضرر مشخص را تعیین کرد، چرا که پتانسیل سود و ضرر در هر معامله متفاوت است. یکی از تکنیک‌های بسیار کاربردی در مدیریت سرمایه، به‌کارگیری نسبت ریسک به ریوارد (پاداش) ۱ به ۳ است. این یعنی برای مثال اگر از یک معامله انتظار سود ۳۰ درصدی دارید، باید استاپ‌لاس خود را روی ۱۰% ضرر قرار دهید. اگر در تمام معاملات خود از این تکنیک استفاده کنید، حتی اگر در نیمی از معاملات خود هم ضرر کنید، باز هم برآیند کلی معاملات شما سودده خواهد بود.

البته باید به این نکته توجه داشته باشید که در معاملات اهرم‌دار، جای ضرر زیادی برای شما باقی نخواهد ماند. اگر از اهرم ۱۰x استفاده می‌کنید، شما می‌توانید حداکثر ۱۰% ضرر کنید. ضرر بیش از آن، منجر به لیکویید شدن شما خواهد شد.

پس توجه به شرایط نمودار، درنظرگیری حداکثر میزان سودی که می‌توانید کسب کنید و همچنین سرمایه اولیه‌تان، در انتخاب میزان اهرم هم موثر خواهد بود چرا که مقدار اهرم بر میزان ضرر و لیکویید شدن شما تاثیر مستقیمی دارد.

۲. از اهرم‌های کوچک در معاملات خود استفاده کنید

 اهرم‌ها اصلی‌ترین عاملی هستند که باعث لیکویید شدن کاربران می‌شوند. هر تریدری در طول دوران کاری خود دچار ضررهای بسیاری خواهد شد اما خیلی از آن‌ها به گونه‌ای نیستند که باعث بسته شدن کامل معامله فرد و صفر شدن موجودی حساب آن‌ها شود. اهرم‌های بزرگ‌تر بسیار هیجان‌انگیزند، طبیعتا بازکردن یک معامله تنها با ۱۰۰ دلار سرمایه اولیه و سپس استفاده از اهرم ۲۰x که سرمایه شما را به ۲۰۰۰ دلار تبدیل خواهد کرد، می‌تواند بسیار جذاب به نظر برسد، اما قطعا اهرم‌های بزرگ‌تر محدوده ضرر کوچک‌تری را در اختیار شما قرار خواهند داد.

استفاده از اهرم ۵x به شما اجازه می‌دهد تا در معامله خود حداکثر ۲۰% ضرر کنید. اهرم ۱۰x این مقدار را به ۱۰% کاهش می‌دهد و اهرم ۲۰x تنها حاشیه ۵ درصدی را در اختیارتان قرار می‌دهد که بسیار خطرناک است. استفاده از اهرم‌های کوچک‌تر حاشیه امن بیشتری برای شما ایجاد خواهند کرد که باعث می‌شود با خیال آسوده‌تری معاملات خود را انجام دهید.

۳. بررسی نسبت مارجین (Margin Ratio)

یکی از امکاناتی که بعضی صرافی‌ها مثل بایننس در اختیار کاربران قرار می‌دهند، این است که آن‌ها می‌توانند نسبت مارجین خود را چک کنند و در صورت نزدیک شده به نسبت ۱۰۰%، سرمایه ورودی خود را در معامله افزایش دهند تا از لیکویید شدن حساب خود جلوگیری کنند.

نسبت مارجین همان ترکیب مقدار ضرر و اهرمی است که در معامله شما پیش آمده است؛ نسبتی که می‌تواند در هر معامله تغییر کند. همانطور که در بخش قبل توضیح دادیم، حداکثر ضرر یک معامله ‌اهرم‌دار با اهرم ۵x، ۲۰% است. در صورتی که این مقدار برای اهرم ۱۰x، به ۱۰% می‌رسد. در هر صورت نسبت مارجین در معاملات شما، همان ۱۰۰% درصد است که با اهرم‌های مختلف، مقدار ضرر شما هم تغییر می‌کند.

شما می‌توانید با بررسی این نسبت، مقدار بیشتری سرمایه اولیه وارد معامله خود بکنید تا از لیکویید شدن خود در صرافی جلوگیری کرده باشید.

سخن آخر

معاملات فیوچرز در صرافی‌های مختلفی چون بایننس از جذاب‌ترین قابلیت‌هایی هستند که می‌توان در بازار کریپتوکارنسی با آن‌ها روبه‌رو شد. این جذابیت به وسیله اهرم‌ها هم افزایش پیدا خواهد کرد اما هیجان حاصل از معاملات فیوچرز و اهرم‌ها می‌تواند به اتفاقی تلخ به نام «لیکویید شدن» منجر شود.

تحمل ضرر امری اجتناب‌ناپذیر در دنیای معاملات است، اما مشخص کردن حد ضرر و جلوگیری از لیکویید شدن حساب کاربری، امری است که می‌توان با بینش و دید منطقی و درست از آن جلوگیری کرد. شناخت ماهیت لیکوییدیتی و ارائه راه‌حل‌های پیشگیری از آن، می‌تواند به شما در مدیریت سرمایه‌تان کمک کنند، چیزی که سعی شد به بهترین شکل در این مقاله ارائه شود.