معاملات اسپات چیست؟ نوع کلاسیک معامله در بازارهای مالی

«معاملات اسپات» آشناترین و رایج‌ترین سبک از معاملات در بازارهای مالی هستند. در پاسخ به این سوال که «معاملات اسپات چیست؟» شاید مشکل زیادی نداشته باشیم و همین حالا هم، ممکن است بسیاری از افراد معنی و مفهوم معاملات اسپات را بدانند اما نام آن به گوششان نخورده باشد. به ساده‌ترین بیان، در معاملات اسپات، خرید و فروش به صورت آنی صورت می‌گیرد و در همان زمان، دارایی، مالکیت ارز یا سهام به صورت آنی بین طرفین مبادله می‌شود.

در این مقاله سعی می‌کنیم تا کمی بیشتر درباره معاملات اسپات صحبت کنیم، مفاهیم و اصطلاحات مربوط به آن را شرح دهیم و باعث شویم با دید وسیع‌تری نسبت به این نوع از معاملات، در آن فعالیت کنید.

پیش از آن حتما مقاله ترید چیست؟ تریدر کیست؟ را بخوانید تا با نکات مهم قبل از شروع تریدینگ آشنا شوید!

بازار اسپات چیست؟

پیش از توضیح تعاریف و مفاهیم مربوط به «معاملات اسپات»، بهتر است نگاهی به بازارهای اسپات بیندازیم؛ جایی که معاملات اسپات در آن‌ها صورت می‌گیرند.

بازار اسپات نوعی مارکت به شمار می‌رود که در آن معامله دارایی‌ها به صورت آنی صورت می‌گیرد و پرداخت هزینه مربوط به دارایی خریداری شده هم به صورت لحظه‌ای انجام می‌شود. در بازارهای اسپات، خریدار با استفاده از پرداخت هزینه دارایی به‌خصوص از طریق ارزهای فیات یا گزینه‌های جایگزین مثل رمزارزها، سریعا مالکیت و انحصار آن را به خدمت می‌گیرد و به نوعی دارایی را در اختیار کامل خود دارد.

بازارهای اسپات به عنوان بازارهای نقدی هم شناخته می‌شوند چرا که برخلاف بازارهای فیوچرز یا آتی، معامله در همان لحظه انجام می‌شود و هزینه‌های مربوطه هم به صورت آنی پرداخت و دریافت می‌شود. این مسئله می‌تواند مهم‌ترین تفاوت بین بازار و معاملات اسپات و فیوچرز باشد که در ادامه بیشتر به ‌آن خواهیم پرداخت.

معمولا در بازارهای اسپات، یک واسطه میان خریدار و فروشنده قرار دارد که غالبا تحت عنوان «صرافی» یاد می‌شود. اما در نوع خاصی از بازارهای اسپات این واسطه هم حذف خواهد شد و طرفین می‌توانند به صورت مستقیم با هم معامله کنند که چنین مارکت‌هایی را با نام «OTC» یا  در ایران به عنوان «فرابورس» می‌شناسیم که جلوتر به طور کامل آن‌ها را بررسی خواهیم کرد.

معاملات اسپات چیست؟

در معاملات اسپات، خرید و فروش دارایی به صورت آنی و در قیمتی نزدیک به قیمت همان لحظه صورت می‌گیرد و مالکیت کامل دارایی بین طرفین مبادله می‌شود. در این معاملات، تریدرها امیدوارند که دارایی خریداری‌شده‌شان افزایش قیمت پیدا کند، چرا که این اصلی‌ترین راهی است که می‌توانند در بازارهای اسپات سود به دست بیاورند.

هر چند می‌توان از نوعی پوزیشن یا معامله شورت هم در بازارهای اسپات استفاده کرد و سود به دست آورد. بدین شکل که تریدر در سقف قیمت دارایی خود را به فروش می‌رساند و در کف قیمت، دوباره آن را بازخرید می‌کند. این پروسه خرید و فروش باید به صورت دستی و تحت نظر خود تریدر صورت بگیرد. این در حالی است که این پروسه در معاملات فیوچرز به صورت اتوماتیک و از پیش تعیین‌شده صورت می‌گیرد. این موضوع می‌تواند یکی از تفاوت‌های بین معاملات فیوچرز و اسپات به شمار رود.

همانطور که گفته شد، سود به دست آمده در معاملات اسپات، از طریق افزایش ارزش دارایی به دست خواهد آمد و به نوعی می‌توان گفت در این معاملات، تنها می‌توان در روندهای صعودی بازار کسب سود کرد؛ با وجود این که در بخش قبل، به این هم اشاره کردیم که چگونه می‌توان در روندهای نزولی هم از طریق معاملات اسپات سود به دست آورد؛ اما در کل بازار اسپات و معاملات آن، عموما بازاری یک‌طرفه به شمار می‌روند.

در بازار، قیمت هر دارایی از جمله ارز، سهام یا فارکس در هر لحظه، «قیمت اسپات» یا قیمت لحظه‌‌ای دانسته می‌شود که از اهمیت نسبتا بالایی برخوردار است.

در بازارهای اسپات، شما اگر قصد خرید یا فروش دارایی خاصی را داشته باشید، باید برای این کار قیمت تعیین کنید. در واقع اتفاقی که در معاملات اسپات رخ می‌دهد، این است که فرد خریدار، پس از تعیین قیمت دارایی توسط شما و سنجش شرایط، اقدام به خریداری دارایی شما خواهد کرد. همین اتفاق هم توسط شما در پوزیشن‌های خرید اتفاق خواهد افتاد و صرافی‌ها در این میان، تنها نقش یک واسطه را ایفا می‌کنند، نه خریدار یا فروشنده. این موضوع منجر به پدید آمدن بخشی به نام Order Book یا دفتر سفارش می‌شود که می‌توان از طریق آن درخواست‌های خرید و فروش مختلف را با قیمت‌های مختلف دسترسی داشت.

Order Book در معاملات اسپات چه مفهومی دارد؟

Order Book بخشی مهم در معاملات بیشتر صرافی‌ها است که در آن سفارش‌های بازِ خرید و فروش نشان داده شده‌اند.

در این نمایش، علاوه بر نوع سفارش، قیمت معامله شده یا Price، حجم معامله یا Size و قیمت کلی یا Total Price هم ذکر می‌شود.

توجه به اوردر بوک پیش از شروع یک معامله، می‌تواند اطلاعات مهمی را در اختیارمان قرار دهد. معمولا خریداران یا فروشندگان، با توجه به اوردر بوک قیمت پیشنهادی خود را اعلام می‌کنند به نحوی که این قیمت، درخواست بیشتری داشته باشد و معامله هر چه سریع‌تر صورت بگیرد.

می‌توانید به مفهوم اوردر بوک در ویکی پدیا هم مراجعه کنید.

در تصویر بالا، اوردر بوک صرافی بایننس یا صفحه سفارش‌های بیت کوین در ازای تتر  نمایش داده شده است که مربوط به زمان حال است.

اولین نکته‌ای که شاید جلب توجه می‌کند، طرز قرارگیری و رده بندی معاملات مختلف است. این طبقه بندی بدین شکل صورت می‌گیرد:

در بخش سفارشات خرید، بالاترین قیمت پیشنهادی در رده اول قرار می‌گیرد. در بخش سفارشات فروش، دقیقا اتفاق مقابل این داستان رخ می‌دهد. در این بخش، بالاترین سفارش نمایش داده شده، دارای کمترین قیمت پیشنهادی است. این رده بندی دقیقا مطابق خواسته خریداران و فروشندگان است؛ چرا که خریداران به دنبال کمترین قیمت برای خرید هستند و فروشندگان هم به دنبال بالاترین قیمت. این طرز از نمایش باعث می‌شود تا تریدرها در وهله اول با این پیشنهادها مواجه شوند.

اجزای مختلف تشکیل‌دهنده Order Book چیستند؟

در هر بخش چندین ستون با نام‌های ثابت دیده می‌شوند که در بند قبل به ستون سمت چپ یعنی ترتیب معاملات پرداختیم.

Price

ستون بعدی Price یا قیمت نام دارد که نشان می‌دهد که در هر سفارش چه قیمتی پیشنهاد داده شده است. این قیمت در بخش سفارشات فروش، از بالا به پایین روند نزولی و در بخش معاملات خرید، از بالا به پایین روند صعودی دارد.

Amount یا Size

ستون بعدی Amount یا Size نامیده می‌شود که حجم معاملات را در آن قیمت به خصوص نشان می‌دهد. همانطور که در تصویر دیده می‌شود، روند حجم معاملات در هر دو بخش الگوی خاصی ندارد، بلکه چینش و ترتیب معاملات تنها بر اساس قیمت‌های پیشنهادی انجام می‌شود.

Total

در ستون بعدی که Total نام دارد، مبلغ کلی سفارش را نشان می‌دهد که از حاصل ضرب حجم تعداد بیت کوین‌های معامله شده در قیمت معامله به دست می‌آید.

Sum

در نهایت ستون Sum دیده می شود که نشان دهنده مبلغ کلی جابه‌جا شده در بازار در آن قیمت به خصوص است. این حجم از پول به این دلیل به وجود می‌آید که در هر قیمت، ممکن است سفارشات متعددی وجود داشته باشد.

همین موضوع باعث می‌شود که مبلغ نشان داده شده در Sum همیشه بزرگ‌تر یا حداقل برابر با مبلغ Total باشد.

شاید ابتدا فکر کنید که امکان این موضوع که سفارشات زیادی در قیمت‌های یکسان وجود داشته باشد کم است، اما در حقیقت این اتفاق به خاطر تخمین زدن صرافی رخ می‌دهد.

بگذارید کمی موضوع را شفاف‌‍تر کنیم؛ بالا و سمت راست تصویر قبل، بخشی به نام Group دیده می‌شود که از طریق آن می‌توان ممیزهای قیمت را در بخش Price تغییر داد. در تصویر بالا قیمت تا دو رقم بعد از ممیز نشان داده شده است که باعث تفکیک بیشتر سفارشات و طبیعتا مبلغ کلی در سفارشات نشان داده افزایش پیدا خواهد کرد.

در تصویر بالا از بخش گفته شده، ممیز را از قیمت‌های پیشنهادی از قیمت‌های پیشنهادی حذف کردیم و روی 0 ( بدون ممیز ) قرار دادیم. همان‌گونه که دیده می‌شود، حجم معاملات، قیمت Total و Sum افزایش پیدا کرده‌اند. این مسئله به خاطر وسیع‌تر شدن بازه قیمتی است؛ بازه‌ای که هرچقدر تغییر کند، قیمت‌های نام‌برده هم تغییر خواهند یافت.

انواع معاملات اسپات در صرافی بایننس

بسته به زمان و قیمتی که برای خرید یا فروش در نظر دارید، صرافی بایننس و صرافی‌های مختلف دیگر چند مدل معامله اسپات را در اختیار شما قرار می‌دهند که به بررسی سه مورد از پرکاربردترینِ آن‌ها می‌پردازیم.

Limit Order لیمیت اوردر

اگر قصد دارید سفارش شما هم مثل افراد بسیار دیگر وارد اوردر بوک شود و شانس خود را برای خرید ارزان‌تر یا فروش گران‌تر امتحان کنید، باید از سفارشات Limit استفاده کنید. در تصویر زیر فرم کلی ثبت سفارش خرید یا فروش Limit نشان داده شده است. همانطور که می‌بینید، دو بخش Price و Amount در فرم دیده می‌شود. در هر دو بخش فروش و خرید، باید مقدار و حجم ارز مورد معامله را (که در مثال ما بیت کوین است) مشخص کنید. این مقدار باید در بخش Amount درج شود. در بخش Price هم باید قیمت پیشنهادی خود را برای سفارش مطرح کنید که بر اساس معیارهایی که در بخش‌های قبلی ذکر کردیم، در اوردر بوک قرار گرفته و به نمایش در خواهد آمد.

Market Order مارکت اوردر

در سفارشات Market خبری از پیشنهاد قیمت و قرارگیری سفارش در اوردربوک نیست. بلکه تنها باید حجم (Amount) یا قیمت کلی (Total) خود را برای سفارش ثبت کنید. در صورت اعلام هر کدام، بایننس به طور خودکار دیگری را محاسبه می‌کند.

تفاوت سفارشات مارکت با لیمیت، در این است که صرافی قیمت همان لحظه سفارش را به عنوان قیمت Price ثبت می‌کند و شما نمی‌توانید قیمت دیگری را برای پیشنهاد خود ثبت کنید و آن را در اوردربوک قرار دهید.

معاملات مارجین (Margin)

معاملات مارجین از جهاتی به معاملات فیوچرز شبیه‌اند. از این نظر که در هر دو می‌توان از قابلیت «قرض گرفتن» از صرافی در آن‌ها استفاده کرد. این موضوع باعث می‌شود که افراد بتوانند با مبلغی بسیار بزرگ‌تر از سرمایه اولیه خود وارد معاملات شوند که می‌تواند علاوه بر مزیت‌هایش، خطرات بسیاری جدی‌ای را هم به همراه داشته باشد.

معاملات مارجین درست مثل معاملات اسپات دو نوع مارکت و لیمیت دارند و شاید همین موضوع باعث شود معاملات مارجین را کاملا جدا از معاملات اسپات بدانیم؛ اما اگر بحث قرض گرفتن را از معاملات مارجین کنار بگذاریم، این معاملات هیچ تفاوتی با سفارشات اسپات ندارند و برای همین هم می‌توان آن‌ها را نوعی سفارش اسپات با تفاوتی جزئی به حساب آورد. همانطور که در فرم سفارش آن در زیر می‌بینید، می‌توان در معاملات مارجین هم از سفارشات مارکت، لیمیت و برخی دیگر استفاده کرد که باعث می‌شود ثبت سفارش آن‌ها هم مشابه موارد قبلی باشد.

انواع پلتفرم‌ها برای معاملات اسپات

همانطور که گفته شد، معاملات اسپات به معاملاتی اطلاق می‌شود که در آن‌ها خرید و فروش به صورت لحظه‌ای صورت می‌گیرد و مالکیت دارایی بین افراد منتقل می‌شود. پلتفرم‌های مختلفی برای انجام این کار وجود دارد که تفاوتشان نه در موضوعات بیان شده، بلکه در نحوه برقراری ارتباط بین خریدار و فروشنده و رابطه آن‌ها با خود پلتفرم است. در صرافی‌های مختلف و بازارهایی چون «OTC» می‌توان به انجام معاملات به صورت اسپات پرداخت که هرکدام را شرح خواهیم داد.

صرافی‌های غیرمتمرکز (Decentralized Exchanges : DEX’s)

شاید اصلی‌ترین هدف از وجود پلتفرم‌هایی چون صرافی‌ها، حضور یک شخص ثالث برای نظارت بر تراکنش‌ها و نگهداری امن دارایی‌های کاربران باشد. این وظیفه را صرافی‌های متمرکز به خوبی انجام می‌دهند اما صرافی‌های غیرمتمرکز یا DEXها چنین خاصیتی ندارند. بلکه تلاش می‌کنند تا صرفا به عنوان یک بستر برای انجام تراکنش فعالیت کنند. صرافی‌های غیرمتمرکز نظارتی بر اجرای تراکنش‌ها یا امنیت مالی کاربران ندارند، بلکه صرفا سعی می‌کنند تا کاربران را به هم مرتبط و خودشان از طریق معاملات همتا به همتا (Peer-to-Peer) با هم معامله کنند.

در پیشبرد این موارد، DEXها از قراردادهای هوشمند استفاده می‌کنند که باعث خواهند شد موارد معامله بدون هیچ قید و شرطی انجام شوند و نیازی به اعتماد کردن به افراد در معاملات نباشد؛ چرا که از طریق قراردادهای هوشمند، همه چیز به صورت دیجیتالی پیش خواهد رفت و در صورت بروز هرگونه مشکلی، معامله وارد مراحل بعدی نخواهد شد.

صرافی‌های متمرکز (Centralized Exchanges)

در صرافی‌های متمرکز، صرافی نه فقط به عنوان یک واسطه یا فرد سوم عمل می‌کند، بلکه این صرافی‌ها وظایف دیگری هم از جمله احراز هویت کاربر را بر عهده دارند. در کل یکی از اصلی‌ترین ارکان صرافی‌های متمرکز، «تمرکز» بیشتر بر حقیقی بودن و امنیت معاملات است که این موضوع از طریق احراز هویت و کنترل بیشتر صورت می‌گیرد.

صرافی‌های متمرکز را می‌توان اولین صرافی‌هایی دانست که در زمینه رمرزارزها پا به عرصه وجود گذاشتند؛ همین مسئله باعث شده تا امروز طرفداران و کاربران بیشتری هم داشته باشند. از طرفی این محبوبیت باعث افزایش نقدینگی و اعتماد کاربران هم شده است که می‌تواند باعث شود کاربران جدید بیشتری به سمت این صرافی‌ها جذب شوند.

بازارهای OTC

نوعی از بسترهای غیرمتمرکز وجود دارند که به نام «بازارهای OTC (Over the Counter)» شناخته می‌شوند. پلتفرم‌های OTC را «پلتفرم‌های خارج از صرافی» هم می‌دانند، چرا که عموما دارایی‌هایی در آن‌ها معامله می‌شود که در صرافی‌ها لیست نمی‌شوند. این موضوع می‌تواند ناشی از نقدینگی کم شرکت ارائه دهنده یا عدم برخورداری از بعضی شروط دیگر باشد.

بازارهای OTC که در بازارهای سهام به نام «بازار فرابورس» هم شناخته می‌شوند، به کاربران این اجازه را می‌دهند تا بدون واسطه با هم معامله کنند. از این رو این پلتفرم‌ها به صرافی‌های غیرمتمرکز هم شباهت پیدا می‌کنند اما باید توجه داشت که در راه‌اندازی و فعالیت DEXها، به بلاک چین، قراردادهای هوشمند و معاملات همتا به همتا نیاز داریم؛ مواردی که عموما در بسترهای کریپتویی دیده می‌شوند.

پس شاید وجه تفاوت OTCها با DEXها، نحوه فعالیت و ابزارهای مورد نیاز آن‌ها باشد. حتی شاید جالب باشد که بدانید در بازارهای OTC گاهی ارتباطات به صورت ساده و از طریق تماس، پیامک و تلفن‌های همراه صورت می‌گیرد.

تفاوت معاملات اسپات و فیوچرز چیست؟

تا به اینجا سعی کردیم به ساده‌ترین و بهترین شکل ممکن، ماهیت معاملات اسپات و مفاهیم مربوط به آن را شرح دهیم. اما شاید یکی از مهم‌ترین سوال‌های ایجاد شده در خصوص معاملات اسپات، تفاوت آن با معاملات فیوچرز یا آتی باشد.

معاملات اسپات به صورت آنی و در همان لحظه انجام می‌شوند. هرچند شاید قرارگیری سفارش شما در اوردر بوک منجر به کمی تاخیر در اجرای آن شود، اما به هر حال در معاملات اسپات، روی قیمت دارایی، در همان زمان معامله توافق می‌شود.

این در حالی ست که در معاملات فیوچرز، خریدار و فروشنده بر سر یک قیمت به خصوص در آینده توافق می‌کنند تا معامله را در آن قیمت به انجام برسانند. پس می‌توان یکی از مهم‌ترین تفاوت‌های بین معاملات اسپات و فیوچرز را در زمان اجرای آن‌ها دانست.

از طرفی در معاملات اسپات شما تنها می‌توانید از افزایش ارزش دارایی خود سود به دست آورید؛ به عبارت دیگر، معاملات اسپات یک‌طرفه هستند و به شما اجازه می‌دهند تا تنها در حرکات صعودی بازار سود به دست آورید. در حالی که معاملات فیوچرز به شما این امکان را می‌دهند تا در بازار نزولی هم سود به دست آورید.

این نکات ساده‌ترین مفاهیم مربوط به معاملات فیوچرز و اسپات بود.

سخن آخر

معامله کردن در بازارهای مالی پیچیدگی و چالش‌های مخصوص خود را به همراه دارد. به‌ویژه که در دنیای امروز، بسترها و روش‌های گوناگونی برای انجام معاملات هم به وجود آمده است. این مسائل باعث می‌شوند تا بیش از پیش بر ورود منطقی و با دانش کافی به بازارهای مالی تاکید کنیم. شناخت انواع مختلف معامله مثل معاملات اسپات، شاید تنها نیاز خواندن چندین مطلب مختصر و مفید در این زمینه داشته باشد. اتفاقی که سعی شد در این مقاله به خوبی به آن بپردازیم. قطعا کسب علم و تجربه در بخش‌های مختلف و مربوط به تریدکردن مثل معاملات اسپات، به شما این امکان را خواهد داد تا علاوه بر تصمیم‌های درست در مارکت، از ضررهای کوچک و بزرگ هم جلوگیری کنید. در این مسیر هم ما همراه شما خواهیم بود و سعی خواهیم کرد به سوالات شما پاسخ بدهیم، پس نظرات، انتقادات و سوالاتتان را از ما دریغ نکنید.